Yasak olanın cazibesi, insan psikolojisinde hem merak hem de arzu uyandıran çok katmanlı bir olgudur. “Yasak Meyve” metaforu, bireyin sınırları ihlal etme eyleminden aldığı hazzı simgeler. Bu çalışmada, yasağın erotik anlam kazanma süreci ve yakalanma ihtimalinin hazzı nasıl yoğunlaştırdığı konusu psikanalitik ve davranışsal perspektifler çerçevesinde ele alınmaktadır.
1. Yasağın Çekimi Ve Haz Arayışı
Freud’un kuramına göre insan davranışları, bastırılmış dürtüler ile toplumun koyduğu sınırlar arasındaki gerilimin ürünüdür. Dürtülerin doğrudan ifadesi mümkün olmadığında, bastırılan arzular farklı biçimlerde yüzeye çıkar. Bu nedenle Yasak, yalnızca bir engel değil, aynı zamanda arzunun yöneldiği hedef haline gelir. Özellikle cinsellik gibi toplumsal olarak kısıtlanan alanlarda, yasak arzunun nesnesine dönüşür. Bu süreçte yasağa dokunmak ya da yakalanma riskini göze almak, hazzı derinleştiren bir psikodinamik mekanizma olarak işlev görür.
Zuckerman’ın (1979) “sensation seeking” kavramı, bireyin yoğun, yeni ve risk içeren deneyimlere yönelme eğilimini açıklar. Bu eğilim, yalnızca dürtüsel bir arayış değil, aynı zamanda duygusal uyarılma ihtiyacıdır. Gabrielli ve arkadaşlarının (2021) İtalyan üniversite öğrencileriyle yaptığı araştırma da bu yapıyı destekler. Çalışmada, yüksek “sensation seeking” düzeyine sahip bireylerin çoklu partner, korunmasız ilişki veya pornografi merakı gibi daha riskli cinsel davranışlara eğilimli oldukları; bu durumun disinhibisyon (sosyal kısıtlamalardan sıyrılma) boyutuyla yakından ilişkili olduğu saptanmıştır.
Bu bulgular, tehlike ve Yasaka temasın hazzı arttırdığı yönündeki psikanalitik görüşleri güçlendirir. Riskli davranış, yalnızca bir dürtü tatmini değil, aynı zamanda toplumsal sınırlamalara karşı sembolik bir başkaldırı olarak da okunabilir. Böylece suçluluk ve haz, iç içe geçmiş bir psikolojik deneyim oluşturur.
2. Yakalanma Olasılığı Ve Haz Dinamiği
Yasağın erotizasyonu, yalnızca eylemin kendisiyle değil, o eylemin ifşa olma olasılığıyla da ilişkilidir. Tehlike, korku ve arzu arasındaki sınırı geçirgenleştirerek duygusal uyarımı yoğunlaştırır. Bu bağlamda yakalanma olasılığı, hazzı tamamlayan bir unsur haline gelir. Birey, eylemin açığa çıkma ihtimaliyle hem korku hem de heyecan yaşar; bu iki karşıt duygu birleştiğinde haz daha güçlü bir biçimde hissedilir.
Freud’un eros (yaşam) ve thanatos (ölüm) dürtüleri arasındaki karşıtlık, bu durumu anlamak açısından açıklayıcıdır. Birey, bir yandan sınırlarını zorlayarak tehlikeye yaklaşır, diğer yandan bu riskin doğurduğu uyarılma ile canlılığını hisseder. Bu nedenle yasak eylemler, tehlike kaynaklı adrenalin ve cinsel uyarılmanın kesişim noktasında yoğun bir haz üretir.
Lacan’ın “bakış” (le regard) kavramı da yakalanma hazzının sembolik yönünü açıklar. Lacan’a göre birey, görülme arzusuyla kendi varoluşunu başkası üzerinden doğrular. Yakalanma olasılığı, hem gizlenme ihtiyacını hem de görülme isteğini aynı anda tatmin eder. Böylece korku ile narsistik doyum birleşir ve haz yalnızca bedensel değil, aynı zamanda Haz Mekanizması açısından benlik temelli bir tatmine dönüşür.
Gabrielli ve arkadaşlarının (2021) bulguları bu teorik çerçeveyi destekler niteliktedir. Dini inanç düzeyi düşük, ebeveyn kontrolü az olan ve “bedeni yoğunluk yaşamak” ifadesine yüksek katılım gösteren bireylerin daha fazla cinsel risk aldığı gözlemlenmiştir. Bu durum, dışsal sınırların gevşemesiyle içsel arzuların güçlendiğini ve yasağın sınırları azaldıkça hazzın farklı biçimlerde yeniden üretildiğini göstermektedir.
3. Toplumsal Ve Psikolojik Yansımalar
Modern toplumlarda Erotizasyon ve haz arasındaki ilişki, dijitalleşme ve mahremiyetin yeniden tanımlanmasıyla daha görünür hale gelmiştir. Sosyal medyada kendini sergileme pratikleri, mahremiyetin kısmi ihlaliyle birleştiğinde, bireyde benzer bir yakalanma hazzı yaratır.
Freud’un süperego kavramı artık dışsal otoritelerden değil, bireyin içselleştirdiği sosyal bakıştan kaynaklanır. Böylece kişi, hem gizlenme hem de görülme arzusunu aynı anda deneyimler.
Yasakla temas, modern bireyin kimlik inşasında bir sınır denemesi işlevi görür. Özellikle genç yetişkinlikte cinsel ve duygusal deneyimlerdeki risk alma davranışları, sadece dürtüsel bir eğilim değil, kimliğin keşfine yönelik bir araçtır. Bu süreçte yakalanma olasılığı, kişiye hem kontrol kaybı hem de varoluşsal canlılık hissi verir. Dolayısıyla yasağın erotizasyonu, bireyin özerklik arayışının ve kimlik oluşumunun da bir yansımasıdır.
4. Sonuç Ve Öneriler
Yasakla ilişkili haz, psikanalitik ve davranışsal açıdan çok boyutlu bir yapıya sahiptir. Freud’un bastırma ve suçluluk kavramlarıyla açıklanan içsel dinamikler, modern psikolojideki “sensation seeking” ve “risk-taking” modelleriyle birleştiğinde, yakalanma olasılığının hazzı arttıran temel bir unsur olduğu görülür.
Haz, yalnızca bedensel bir deneyim değil; bilişsel, duygusal ve nöropsikolojik süreçlerin bütünüdür. Risk düşüncesi, korku ve arzunun eşzamanlı etkinleşmesini sağlar; bu da beyindeki dopamin temelli ödül sistemini harekete geçirir. Böylece birey, hem yasağın gerilimi hem de riskin getirdiği heyecandan duygusal tatmin elde eder.
Gelecekteki çalışmalar, bu mekanizmanın nöropsikolojik boyutlarına (örneğin dopamin aktivasyonu) ve kültürel değişkenlere odaklanabilir. Toplumsal yasakların sertliği arttıkça, yasağın erotik çekimi de güçlenebilir. Bu bağlamda yasağın erotizasyonu, yalnızca bireysel bir sapma değil, kültürel formların şekillendirdiği bir arzu formudur.
Sonuç olarak, yakalanma olasılığıyla artan haz, insanın hem özgürlük hem de sınırlanma ihtiyacının aynı anda var olmasından doğar. Yasak arzuyu yönlendirir; risk ise bu arzuyu daha yoğun hale getirir. Birey yasağın gölgesinde korku ve doyumu birlikte yaşar ve tam bu gerilim noktasında, insan hazzının en özgün biçimi ortaya çıkar.
Kaynakça
Freud, S. (1920). Beyond the Pleasure Principle (J. Strachey, Trans.). The Standard of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud, Volume XVIII (1920–1922): Beyond the Pleasure Principle, Group Psychology and Other Works. London: The Hogarth Press.
Freud, S. (1905). Three Essays on the Theory of Sexuality. In J. Strachey (Ed. & Trans.), The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud (Vol. 7). London: Hogarth Press.
Lacan, J. (1977). Ecrits: A Selection (A. Sheridan, Trans.). London: Tavistock Publications.
Lacan, J. (1998). The Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis. (J.-A. Miller, Ed., A. Sheridan, Trans.). New York: W. W. Norton & Company.
Zuckerman, M. (1979). Sensation Seeking: Beyond the Optimal Level of Arousal. Hillside, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Gabrielli, G., De Luca, E., & Mariani, R. (2021). Sensation Seeking, Disinhibition, and Sexual Risk-Taking Among Italian University Students. Journal of Sex Research, 58(4), 517–528. https://doi.org/10.1080/00224499.2020.1862184
