İnsan ilişkilerinde, özellikle romantik ilişkilerde, dikkat çekme ve kendini cazip gösterme stratejileri tarihsel ve evrimsel kökleri olan davranış kalıplarıdır. Bu bağlamda “peacocking” kavramı, bireylerin potansiyel eşlerini etkilemek amacıyla gösterişli, abartılı veya sıra dışı giyim ve davranışlara yönelmesini ifade eder. Kelimenin kökeni, tavus kuşunun renkli tüylerini sergileyerek dişileri cezbetme davranışına atıf yapar. Bu kavram “pickup artist” (PUA) toplulukları tarafından popülerleştirilmiştir (Strauss, 2005). Ancak Peacocking yalnızca manipülatif flört teknikleriyle sınırlı değildir, evrimsel ve sosyal psikolojide de yeri olan çok yönlü bir kavramı temsil eder.
Peacocking, evrimsel psikolojinin cinsel seçilim kuramı ile doğrudan ilişkilidir. Darwin’in (1871) ortaya koyduğu bu kuram, bireylerin sadece hayatta kalmak için değil, üreme başarısını artırmak için de belirli özellikler geliştirdiğini öne sürer. Erkek bireylerin sosyal ortamlarda fiziksel güç, statü, kaynaklara erişim ya da özgüven gibi özellikleri görünür kılma çabaları; flört sürecinde “eş seçimi” açısından avantaj sağlamak için evrimleşmiş olabilir (Buss, 2019). Bu bağlamda peacocking, bir nevi ‘mate signaling” davranışıdır ve dikkat çekici kıyafetler giymek, pahalı aksesuarlara sahip olmak, yüksek sesle konuşmak ya da fiziksel alanı domine eden beden dili kullanmak gibi çeşitli biçimlerde ortaya çıkabilir.
Peacocking yalnızca erkeklere özgü bir strateji değildir. Kadınlar da flört bağlamında, dikkat çekmek ve çekici görünmek amacıyla benzer davranışlarda bulunurlar. Ancak kadınların bu tür stratejileri daha çok sosyal normlara ve toplumsal cinsiyet rollerine bağlı olarak şekillenir. “Performative femininity” kavramı, kadınların toplumsal olarak onaylanan feminenlik biçimlerine uyum sağlama ve bu sayede sosyal kabul ya da romantik ilgi görme çabalarını ifade eder (Bartky, 1990). Bu stratejiler, makyaj yapmak, estetik müdahaleler, vücut hatlarını vurgulayan kıyafetler giymek veya çekici bulunma arzusu doğrultusunda davranışları düzenlemek şeklinde görülebilir. Dolayısıyla, her iki cinsiyette de peacocking davranışları, flört sürecinin parçası olarak evrimsel temellere dayansa da, toplumsal bağlamlar bu davranışların biçimini ve anlamını derinleştirir.
Sosyal psikoloji perspektifinden bakıldığında, peacocking davranışı Erving Goffman’ın (1959) “benliğin sunumu” kuramıyla açıklanabilir. Bu kurama göre bireyler, sosyal etkileşimlerde kendilerini başkalarına belirli bir şekilde sunmak için çeşitli stratejiler geliştirirler. Flört ortamları ise bu sunumların en yoğun ve sembolik biçimde yaşandığı sahnelerdir. Peacocking, bu bağlamda yalnızca potansiyel bir romantik partneri etkilemekle kalmaz, aynı zamanda grup içi statü elde etmek veya sosyal rekabette öne çıkmak gibi ikincil işlevlere de sahiptir (Schmitt & Buss, 2001).
Son yıllarda sosyal medya, peacocking davranışlarını dijital düzleme taşımıştır. Instagram, TikTok ve Tinder gibi platformlarda bireyler, kendilerini estetik açıdan çekici ve ilgi çekici bir biçimde sunarak dijital flört stratejileri geliştirirler. Filtre kullanımı, sahne kurgusu, ideal beden görünümleri ve tüketim göstergeleri gibi dijital göstergeler, flört bağlamında dijital peacocking’in örnekleri olarak değerlendirilebilir. Bu durum, fiziksel ortamda sergilenen davranışların dijitalleşmesiyle birlikte, bireyin öz-sunum stratejilerinin daha kalıcı ve denetlenebilir hale gelmesini sağlamıştır.
Sonuç olarak, peacocking davranışı hem biyolojik hem kültürel faktörlerin etkisiyle biçimlenen karmaşık bir flört stratejisidir. Bu davranışlar, evrimsel avantaj elde etmenin ötesinde, sosyal statü kazanma, özgüven gösterme ve grup içinde konumlanma gibi çok katmanlı amaçlara da hizmet eder. Hem erkekler hem kadınlar bu stratejiyi kendi bağlamsal koşullarına göre farklı biçimlerde uygular. Bu nedenle peacocking, flört psikolojisini anlamak isteyen araştırmacılar için hem bireysel hem kültürel düzeyde incelenmesi gereken önemli bir konudur.
Kaynakça
Bartky, S. L. (1990). Femininity and domination: Studies in the phenomenology of oppression. Routledge.
Buss, D. M. (2019). Evolutionary psychology: The new science of the mind (6th ed.). Routledge.
Darwin, C. (1871). The descent of man, and selection in relation to sex. John Murray.
Goffman, E. (1959). The presentation of self in everyday life. Anchor Books.
Schmitt, D. P., & Buss, D. M. (2001). Human mate poaching: Tactics and temptations for infiltrating existing relationships. Journal of Personality and Social Psychology, 80(6), 894–917. https://doi.org/10.1037/0022-3514.80.6.894
