Felaketler, kayıplar ya da zorlu yaşam deneyimleri sonrası hayatını yeniden şekillendiren ve hayata farklı bir bakış açısıyla devam eden kişilere sıkça rastlarız. Bu güç nereden geliyor ve bu değişim nasıl gerçekleşiyor? Travmalarkişilerin hayatına derin etkiler bırakabilir; ancak bazı insanlar, yaşadıkları travmalar sonrasında sadece olumsuzluklar değil, olumlu değişimler de yaşayabilmektedir. Bu süreç, travma sonrası büyüme olarak adlandırılmaktadır.
Travma sonrası büyüme, travmatik bir olayın ardından kişinin daha işlevsel hale gelmesi ve kendisini gerçekleştirme yönünde ilerlemesi anlamına gelir. Travmalar, kişilerin yaşamını derinden etkileyebilir, ancak bazı bireyler bu olayları daha güçlü, dayanıklı ve olgun bir şekilde atlatabilmektedir.
Travma Sonrası Büyüme Nasıl Gerçekleşir?
Travma sonrası büyüme birkaç alanda gözlemlenen değişimlerle kendini gösterir. Bu değişimlerden bazıları şunlardır:
- Kişilerarası Olumlu Değişimler: Kişilerarası yakınlık duygusunda artış, empati becerisinde gelişme, duygularını daha rahat ifade etme.
- İnanç Sistemindeki Değişim: Dini inançları yeniden yorumlama, varoluşsal anlam yaratma.
- Yeni Seçeneklerin Fark Edilmesi: Ulaşılabilir ve ulaşılamaz hedefler arasında farkındalık oluşması.
- Kendiliğin Algılanması: Daha güçlü bir benlik algısı ve öz güvenin artması.
- Yaşamın Değerinin Farkına Varma: Günlük yaşamın, sıradan anların değerinin fark edilmesi.
Travma Sonrasında İyileşmeyi Ne Belirler?
Bir kişinin travma sonrasında iyileşmesini belirleyen bazı faktörler vardır. Bu faktörler, travma sonrası büyüme sürecini yönlendiren önemli unsurlar olarak kabul edilir.
- Demografik Özellikler: Yaş, cinsiyet gibi faktörler travma sonrası büyüme üzerinde etkili olabilir. Bazı araştırmalar, yaşlı bireylerin gençlere göre travma sonrası daha fazla büyüme gösterdiğini ortaya koymaktadır. Ancak, örneğin meme kanseri gibi özel durumlarda genç bireylerin daha fazla büyüme yaşadığı görülmüştür.
- Sosyal Destek: Sosyal destek, travma sonrası stresle başa çıkmayı kolaylaştırır ve büyüme sürecinde önemli bir rol oynar.
- Baş Etme Becerileri: Etkili baş etme becerileri, stresli olaylarla daha iyi başa çıkmayı sağlar ve büyüme sürecini destekler.
- Kişilik Özellikleri: İyimserlik gibi kişilik özellikleri, travma sonrası büyümeyi olumlu yönde etkileyebilir. İyimser kişiler, baş etme becerilerini kullanırken daha esnek ve uyumlu olurlar.
- Duyguların Dışa Vurumu: Duyguların sağlıklı bir şekilde dışa vurulması, büyüme sürecine katkı sağlar ve olumsuz duygulara karşı duyarlılığı azaltır.
- Travmatik Olayın Şiddeti: Yaşanan travmanın şiddeti ne kadar fazla ise, büyüme de o kadar güçlü olabilir. Örneğin, kanser gibi ciddi hastalıklarla mücadele eden kişilerde travma sonrası büyüme seviyeleri farklılık gösterebilir.
Sonuç: Travmaların Güçlendirici Etkisi
Travmalar, her bireyde farklı etkiler bırakabilir, ancak öldürmeyen acı gerçekten güçlendiriyor olabilir. Travma sonrası büyüme, kişinin yaşadığı acıyı ve zorluğu yeniden anlamlandırması ve bu süreci bir fırsata dönüştürmesiyle mümkün olur. Ancak, bu süreçte bireylere psikolojik destek sağlanması son derece önemlidir.
Travma sonrası büyüme sürecine yardımcı olabilecek bazı öneriler şunlardır:
- Travma sonrası yaşanan duygusal, bilişsel ve davranışsal bozuklukların normal olduğunu kabul etmek.
- Bir ruhsal sağlık uzmanından destek alarak yaşanan duyguların ve olayların aktarımını sağlamak, gerektiğinde maruz bırakma alıştırmaları yapmak.
- Nefes ve gevşeme egzersizleri gibi rahatlama tekniklerini uygulamak.
- Kaçınma davranışlarını minimuma indirgemek.
- Rutine dönmeye çalışmak.
- Sosyal aktiviteler ve spor gibi etkinliklere katılmak.
Kaynakça
Ezerbolat, M., & Özpolat, A. G. Y. (2016). Travma Sonrası Büyüme: Travmaya İyi Yanından Bakmak. Kriz Dergisi, 24(0), 20-28.
