Transpersonel Psikoloji ve Kendini Gerçekleştirme

Transpersonel kelimesi ben ötesi anlamına gelmektedir. Ben ötesi yaklaşımın amacı, kişisel kimliğimizin dışına çıkarak, bütünlük ve üst benliğimize ait alanları keşfetmemizi sağlamaktır. Ben ötesi psikoloji; zirve deneyimler, ölüme yakın deneyimler, bilincin değişken durumları ve meditasyon gibi kavramları incelemek amacıyla, bireyin kendisi ve gerçek hakkındaki daha ayrıntılı bir anlayış ve iyi oluşu hedeflemektedir (Luke, 2022). Transpersonelkavramını ilk ortaya atan kişi William James‘tir, ancak bu anlayışın sınırlarını belirleyerek temellendiren ilk kişi Abraham Maslow olmuştur (Kasprow ve Scotton, 1999; Merter, 2005).

Transpersonel / Ben Ötesi Analiz Nedir?

Ben ötesi yaklaşım, önceki psikoloji modellerini eleştirmekten çok, onların değinmediği noktalara ışık tutmak niyetiyle ortaya çıkmıştır (Wullf ve David, 2006). Buradaki sistem, kendini tanımak üzere geliştirilmiştir (Palmer ve Helen, 2010). Yıllardır süregelen kimlik krizleri nedeniyle, insanın kim olduğuna dair, ne olduğuna dair ve ne olabileceğine dair geleneksel kabulün yetersizliği, psikolojinin istenilen düzeyde olmadığına dair bir kanıt oluşturmaktadır (Walsh ve Vaughan, 2001). Örneğin, transpersonel yaklaşımın içine aldığı, ölüme yakın deneyim yaşayan kişilerin intihar girişimini tekrar denemediği ve bu deneyimin insanlar üzerinde olumlu sonuçlar doğurduğuna işaret etmektedir (Ring ve Franklin, 1982). Ölüme yakın deneyimi anlamak, insanın kendisinden daha üst bir amaca hizmet ettiğini bilmesi, umudunu korumasında ve daha istikrarlı ilerleyeceğine işaret edecektir.

Transpersonel Analizi Bilmek Neden Önemlidir?

Her canlının çekirdeğinde kendisi olma dürtüsü vardır. Kelebek tırtılın kozasında değişip dönüşerek, meşe ağacı ise kozalağının büyümesiyle oluşur (Özdoğan, 2011). Bu nokta, içimizdeki potansiyelin, kim olduğumuzu görmemiz açısından yeni ufuklar açacağı yönünde güçlü kanıtlar sunar. Kendimiz olmak, özgürleşmek demektir ve insanın ulaşmak istediği huşu halini yansıtır. Bu yüzden ben ötesi yaklaşımı bilmek oldukça önemlidir. Ben ötesi yaklaşımı, metodolojik bir yaklaşımdır ve bir yandan bireye analiz derinliği oluştururken, diğer yandan kişilerin yaşamın genellikle açıklaması zor manevi boyutlarını nasıl anlamlandırdıklarını anlamayı amaçlamaktadır (Hicks, 2015). İnsanı sadece fiziki varlık olarak tanımlamak eksik bir yaklaşım olacağı için ben ötesi yaklaşımı, ruh gibi kavramları ortaya koymaktadır.

Transpersonel Analizin Eleştirisi

Bize insanı geniş bir yelpazede sunan Transpersonel analizin temellendirilememesi ve test edilemiyor olması, yaklaşımın önündeki en büyük engel oluşturmaktadır (Ruzek ve Amıty, 2004; Wilcox ve Roger, 2001).

Kendini Gerçekleştirme Ne Demek?

Kendini gerçekleştirme kavramı, Abraham Maslow’un ihtiyaçlar piramidinin en üst basamağını oluşturmaktadır. Bu kavram, kişinin kendini ifade etmesi, var olan potansiyelini her yönüyle ortaya çıkarması ve bu potansiyelini en mükemmel şekilde kullanabilmesi şeklinde tanımlanır (Hoffman, 2001). Kendini gerçekleştirmiş kişi, özgüvenli, çevresiyle iyi ilişkiler kuran, pozitif, cesur, anda kalabilen kişidir. Kendini gerçekleştirmiş bir birey, gerçek özgürlüğesahip olur. Yaşamsal amaçlarını yerine getirmiş birey, kendini anda kalarak yaşamdan keyif almaya odaklanabilir ve çevresiyle uyumlu olur. Kendini gerçekleştirmiş kişi, içsel huzurunu sağlamış ve yaşamı bütünsel olarak ele alabiliyor hale gelmiştir.

Kendini Gerçekleştirme ve Transpersonel Analiz Arasındaki İlişki

Kendini gerçekleştirme ile ben ötesi yaklaşımı arasındaki ilişki, insanın kendi olma yolunda ilerlemesi ve iyi oluş hali noktalarıyla paralellik göstermektedir. Kendimizi tanımak, kendi yolumuzu bulmak, sadece bizi değil, çevremizdeki birçok olayla ve insanla ne kadar bağlantılı ve benzersiz olduğumuzu anlatır. Kişinin kendi yolunu bulması, inancı ne olursa olsun, daha üst bir bilinçle harekete geçmesi çok kuvvetli bir motivasyon kaynağıdır. Bu yüzden transpersonel yaklaşımla alakalı daha çok araştırma yapılmalı ve bu alanla alakalı detaylar bilinmelidir. Siz kendinizi nasıl tanırsanız, dünya sizi öyle tanır, sınırı oluşturan sizsinizdir. Bu noktada ben ötesi yaklaşımıyla ilerleyerek üst bilincimizle bağlantı kuralım ve güçlü yönlerimize odaklanarak gelişim göstermeye gayret edelim.

Transpersonel Analizi Uygulama

Transpersonel analizi uygulayabilmek için önce kendi özsel gelişimimizi desteklemek, ardından manevi sağlığımızışifalandırmamız gerekmektedir.

1. Kendini Kabul Etme: Sağlıklı kişi, hem hatalarını hem doğrularını bütünüyle kabul eden kişidir. Kendi noksanlıklarını doğal olarak görür ve kendini cezalandırmaz. Kendine karşı dürüsttür (Litvak, 2001).
2. Basitlik ve Doğal Olmak: Maslow’a göre, sağlıklı kişi basitlik sahibidir ve başkalarını etkilemeye çalışmaz.
3. Hizmet Etme: Kendini gerçekleştirmiş bireyler, şahsi problemleri aşmış ve toplumsal problemlerle ilgili düşünmeye ve bu problemlerle ilgili uğraş vermeye odaklanmış kişilerdir.
4. İnziva: Kendini gerçekleştirmiş insanlar yalnız kalmaktan korkmazlar. Başarısızlıklar onlar için duygusal patlamalara sebep olmaz, onlar içsel konsantrasyona sahiptirler. İşlerine odaklandıklarında, kendi endişelerini unutur ve içsel huzuru bulurlar. Litvak şöyle demiştir: “Kişinin değerini belirlemek için, onun yalnızlığı nasıl yaşadığına bakmalıyız” (Litvak, 2001).
5. İyilik Yapma Hali: İnsan en çok başkasına yardım ettiğinde iş doyumu sağlar. Başkasını iyileştirdiğinde, kendisi de iyileşmiş olur.
6. Dünya’ya Bakış: Kendini gerçekleştirmiş kişinin hayattan zevk aldığı taraflar farklıdır. Kişi, kendindeki dünyayı dünyadaki kendini görebilir ve bütünsel bakar.

Sonuç:

Kendi hayatımızı anlamlandırmak ve yaşam doyumumuzu sağlamak için kendimize soralım: Kendimizle ne kadar yalnız kalabiliyoruz, kendimize ne kadar tahammül edebiliyoruz? Düşündüklerimizi, duygularımızı ve yaptığımız davranışları eleştiri süzgecinden geçirelim. Biz kimiz, ne yapmak istiyoruz, neden buradayız? Yaptığımız davranışlar bizi tanımlıyor mu? Kendimize yardım etmenin bir yolu da başkasına yardım etmek, onları sevindirmek olabilir. Ama unutmayalım ki amacımız onun derdinde kaybolmak değil, kendimize güzel bir uğraş edinebilmektir.

İnsanın kendine ulaşan eli bir başkasının değil, kendinindir. Onun eli zihnindeki anlamda gizlidir çünkü zihinde ne varsa, insan onunladır. İnsan şüphe duyar inancından çünkü önce kendinden şüphe eder, hissettiklerinden, kalbinden, vicdanından…

Kendini yapayalnız bir çare sokaklara atar, savrulur…
Bırak beni! Bırak da gideyim bu dünyadan, bırak da tadayım cezamı, kendime verdiğim o ızdırabın keyfini çıkarayım.
İnsan dediğin, inancı ne olursa olsun, kendiyle olan savaşı ne kadar sürerse sürsün, üst benliğiyle kavgalıdır, küskündür.
O ki bekler, hiçbir şey yapmadan zamanı gelince fark etmeyi ve çalar ölüm kapıyı. Son aydınlanmayı ve son selamı verir, ruhun beklediği selamet için…

Kaynakça

• Hicks, D., Wouters, P., Waltman, L., De Rijcke, S., & Rafols, I. (2015). Bibliometrics: The Leiden Manifesto for research metrics. Nature, 520(7548), 429-431.
• Hoffman, M. L. (2001). Toward a comprehensive empathy-based theory of prosocial moral development.
• Kasprow, M. C., & Scotton, B. W. (1999). A review of transpersonal theory and its application to the practice of psychotherapy. The Journal of Psychotherapy Practice and Research, 8(1), 12.
• Litvak, M., Zolotuhina-Abolina, E. V., & Mirovich, M. O. (2001). Bintovanie dushevnykh ran ili psikhoterapiya[Healing of psychological wounds or psychotherapy]. Drofa.
• Luke, D. (2022). Anomalous psychedelic experiences: At the neurochemical juncture of the humanistic and parapsychological. Journal of Humanistic Psychology, 62(2), 257-297.
• Özdoğan, Ö. (2011). Gazali ve benötesi yaklaşım. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 52(2), 5-19.
• Palmer, H. (2010). Ruhun aynası: Enneagram’a yansıyan insan manzaraları. Kaknüs Yayınları.
• Ring, K., & Franklin, S. (1982). Do suicide survivors report near-death experiences? OMEGA-Journal of Death and Dying, 12(3), 191-208.
• Ruzek, N. A. (2004). Transpersonal psychology’s historical relationship to mainstream American psychology (Doctoral dissertation, Institute of Transpersonal Psychology).
• Sağır, C. Tasavvuf ve benötesi psikoloji’nin bütünleştirilmesi.
• Tekke, M., & Coşkun, M. (2019). Kendini tanıma, kendini gerçekleştirme, kendini aşmışlık, potansiyelini tam kullanan kişi: Kişilerarası iletişim. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(70), 790-797.
• Walsh, R. N., & Frances, V. (2001). Ego ötesi. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Wilcox, L. (2001). Sufizm ve Psikoloji (Trans. Orhan Düz). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Wulff, D., Mehmedoğlu, A., Uysal, S., & Uysal, S. (2006). Transpersonel (Benötesi) psikoloji. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (31), 243-254.