“Bazı insanlar bir şehri yönetmez, bir şehri taşır. Kalpten kalbe, sokaktan sokağa… Ve bir gün sessizce gittiklerinde, şehir bir anda yetim kalır.”
Manisa Belediye Başkanı Ferdi Zeyrek’in ani vefatı, yalnızca siyasi bir kayıp değil, halkın kalbinde açılan kolektif bir yaradır. Bu beklenmedik kaybın ardından ortaya çıkan toplumsal tepkiler, sadece psikolojik değil, aynı zamanda sosyolojik olarak da derin izler taşır. Türk toplumunda lider figürlerinin taşıdığı kültürel anlam, halkla kurulan duygusal bağlar, yaşanılan yasın ortak hafızadaki yansıması; bağlanma kuramı ve Victor Frankl’ın “Üçüncü Viyana Ekolü” olarak bilinen logoterapi kuramı ve varoluş analizi ekseninde çok katmanlı biçimde ele alınmalıdır. Çünkü bu kayıp, bir insandan fazlasını; bir hissi, bir güveni, bir umudu da beraberinde götürmüştür.
Toplumsal Kayıp ve Psikolojik Etkiler
Toplumsal yas, yalnızca bireysel düzeyde değil, kolektif hafıza ve ruh sağlığı açısından da önemli izler bırakmaktadır. Ferdi Zeyrek’in halkla kurduğu ilişkiler, yerel düzeyde güçlü bir bağlanma ve özdeşleşme örneği sunar. Toplumsal kayıp, bireysel yasın çok ötesine geçen ve toplumun ruhsal bütünlüğünü etkileyen derin bir alandır. Toplumsal düzeyde yaşanan kayıplar –bir liderin vefatı, doğal afetler, toplu travmalar– bireylerin iç dünyasında yalnızca kişisel acılar değil, aynı zamanda anlam yitimi, güven sarsılması ve duygusal boşluk yaratır.
Kolektif Yas ve Paylaşılan Acı
Psikolojide kolektif yas, bireylerin ortak bir kayıp karşısında aynı anda duygusal tepkiler göstermesiyle ortaya çıkar. Ferdi Zeyrek gibi bir liderin kaybı, halkın farklı kesimlerinde şöyle tepkilere neden olabilir:
- Duygusal donukluk, inkâr
- Yoğun üzüntü
- Geleceğe dair belirsizlik hissi
- Kendini yalnız ve korunmasız hissetme
- Anlam krizi ve yönsüzlük
- Kolektif tükenmişlik
Bağlanmanın Zedelenmesi
John Bowlby’nin bağlanma kuramına göre, bireyler yaşamları boyunca güvenli ilişkilere ihtiyaç duyar. Bu sebeple güvendikleri bireylere psikolojik olarak “tutunurlar”. Lider figürleri –özellikle halkla duygusal yakınlık kuran, sıcak, empatik ve aktif bir iletişim içerisinde olanlar– bu güvenli bağlanmanın bir parçası hâline gelir. Halkla doğrudan temas kuran güçlü bir liderin ani kaybı:
- Terk edilme duygusu
- Kayıpla baş edememe
- Kimlik ve aidiyet karmaşası
oluşturabilir.
Anlam Arayışı ve Yasın Dönüşümü
Viktor Frankl’ın logoterapi kuramından esinle, bireyin yaşadığı acı içinde bile bir anlam bulabileceğini ancak yaşanan ani ve büyük bir kayıpta bu anlamı geçici olarak yitirebileceğini görüyoruz. Bu anlam arayışı krizi, kısa vadede motivasyon kaybı, tükenmişlik hissi ve sosyal geri çekilme gibi psikolojik belirtileri getirebilir. Bu büyük kayıp, ilk etapta toplumsal bir boşluk ve yönsüzlük hissi yaratmış olsa dahi, bu yas süreci doğru şekilde ele alındığında bir anlam üretimi sürecine dönüşebilir. Anma etkinlikleri, değer odaklı projeler ve kolektif hafızaya kazınacak semboller, bu sürecin yapı taşlarını oluşturur.
Kültürel Psikoloji, Türk Toplumunda Liderlik Algısı ve Siyasi Figürlerin Psikososyal Rolü
Kültürel psikolojiye göre bireyler, içinde bulundukları kültürel yapıların etkisiyle duygusal ve toplumsal bağlantılar kurar. Türkiye gibi kolektivist yapıya sahip toplumlarda lider figürleri yalnızca yönetim görevlileri değil, duygusal yönlendiricilerdir. Atatürk, Ecevit gibi isimler bu kolektif bellekte bir baba figürü olarak yer alırken, yerel düzeyde Ferdi Zeyrek gibi liderler benzer psikolojik görevleri üstlenir. Türkiye’de siyasi liderler tarihsel olarak yalnızca kurumsal figürler değil, aynı zamanda halkın duygu dünyasının yansıtıcılarıdır. Sosyolojik çalışmalar, karizmatik liderlerin toplumsal güven eksikliklerini telafi edici rol üstlendiklerini göstermektedir. Ferdi Zeyrek’in halka dokunan liderliği, duygusal sahiplenmeyi ve ortak aidiyeti güçlendirmiştir.
Toplum Ruh Sağlığında Dalgalanma
Toplumsal kayıplar, halkın genel ruh hâlini etkiler. Bu durum yerel bazda:
- Artan kaygı düzeyi
- Travma sonrası stres belirtileri
- Uzun süreli moral düşüklüğü
şeklinde ortaya çıkabilir. Bu etkiler eğer işlenmez ve ifade edilmezse, bireylerde duygusal donukluk ve kolektif tükenmişlik yaratabilir.
Toparlanma İçin Psikolojik Destek Nasıl Sağlanabilir?
Bu zor süreç ve devamında gerçekleştirilen anma törenleri, duyguların ifadesine olanak tanıyacaktır. Yerel dayanışma ve destek grupları, yalnızlık hissini azaltırken, Ferdi Zeyrek gibi toplumun kalbinde yer edinmiş bir siyasi liderin değerlerini yaşatan sosyal projeler, anlam arayışı krizini hafifletebilir.
Sonuç
Toplumsal yas, sadece bir bireyin değil, bir toplumun duygusal bütünlüğünün sınandığı andır. Ferdi Zeyrek’in kaybı, Manisa halkı için yalnızca fiziksel bir yitimi değil, duygusal ve psikososyal bir boşluğu da temsil etmektedir. Bu süreçte anlam üretimi, bağlanmanın yeniden kurulması ve kolektif hafızanın onarılması, toplumsal iyilik hâlinin korunması açısından kritik öneme sahiptir. Doğru desteklendiği takdirde travmadan iyileşmeye, yıkımdan kolektif güçlenmeye doğru hızlı bir ivme sağlanabilecektir.
Son olarak belirtmek isterim ki; bazen en güçlü psikolojik iyileşme, “birlikte yas tutarak” sağlanır.
Kaynakça
- Bowlby, J. (1969). Attachment and Loss. Vol. I. Basic Books.
- Frankl, V. E. (2006). İnsanın Anlam Arayışı. Okuyan Us Yayınları
- Kağıtçıbaşı, Ç. (1996). Aile ve İnsan Gelişimi: Kültürel Psikolojiye Giriş. Evrim Yayınları
- Köse, H. (2012). Politik Liderlik ve Bir Politik Lider Olarak Bülent Ecevit. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Yılmaz, M. (2021). Türkiye’de Karizmatik Siyasal Lider Kültürünün İtaat Kültürü Bağlamında Analizi. Selçuk Üniversitesi
