Toksik kişi, cesaret kırıcı, düşüncesizlik gösterme davranışını bünyesinde bulundurur. Latince ‘Toksikus’ olarak adlandırılan sözcük, bir toksin ya da zehir barındıran, canlı organizmada zarara neden olan zararlı madde olarak ifade edilebilir. Ortaya çıkan toksisite durumu, ‘Toksisite’ kelimesinin karşılığı olarak değerlendirilebilir. Narsist kişilikte de olduğu görülen toksik kişinin temelde ihmalkâr, tehlikeli ve taciz edici olmaları mümkündür. Kısaca kendi çıkarlarını gözeten, başkalarına karşı empatiden yoksun ve kendi değerleri hakkında büyütülmüş fikirlere sahip bireyler olarak tanımlanmaktadır (Akbulut ve Yavuz, 2022).
Toksisite, insanların problem yaşamalarına ve acı çekmelerine neden olan, moral ve motivasyonlarını negatif yönde etkileyerek yaşama dair ilgilerini ve umutlarını azaltan, özgüvenini yıkan ve saygınlıklarını yok eden bir durumdur. İnsanın zarar görmesine ve yaralanmasına neden olan olumsuz yönde etki eden, onlara zararı dokunan yararsız durumlardır. Kendini sürekli tekrar eden olumsuz duygu ve davranışların etkileşimi sonucunda ortaya çıktığı için hem kişiye hem de yakınlarına ciddi ve uzun süreli zarar veren oldukça zorlu bir süreçtir (Moç vd., 2022).
Toksik Kişi Özellikleri
Toksik kişinin belirgin özellikleri şunlardır:
- Kendinden yukarıda gördüğü insanlarla aynı ortamda bulunduğu zaman hâl ve hareketleri değişir.
- Kendi yaptığı hataları kabul etmez ve reddeder.
- Sadece kendi başarısı üzerinde olumlu etki edebilecek konulara yardımcı olmayı tercih eder.
- Kendisiyle ilgisi olmayan başarılara kendisininmiş gibi sahip çıkar.
- Karşısındaki kişiye yeteneksiz ve beceriksiz olduğunu söyler ve ona kabullendirmeye çalışır.
- İnsanlara hata ve yanlışlarını sürekli hatırlatır ve baskı yapar.
- Başkalarının yanında bireye karşı küçük düşürücü davranışlarda bulunurlar.
- Kendi için önemli olan konuları önemser.
- Şiddetli tartışmalara yol açan ani patlamalara sebep olur.
- Kendi duygu durumuna göre ortamı şekillendirirler.
- Kendisini her şeyin hak sahibi olarak görürler, en önemli kişi kendisidir. Kendisini överek ve takdir ederek bunu gösterir (Akça, 2021).
Toksik İlişki: Zehirli Etkileşim
Toksik kişiler, ilişki içerisinde bulundukları bireyi zehriyle etkilemeye başlar. Hayatındaki insanın duygularını sömüren toksik kişi, karşıdaki kişinin ruhuyla beslenir ve ruhunu öldürmeye çalışır. Kişiden sosyal olma özelliğini, gülmek gibi pozitif duygularıyla birlikte nice duygu ve davranışını alır. Bu toksik kişi, bunu umursamaz; onun yerine kendi öz düşünce ve duygularını ona zorla benimsetmeye çalışır. Kendi yanlışlarını reddeder ve karşısındaki insana değersizlik duygusunu sonuna kadar hissettirir.
Sorun çıkarmaya hevesli olan toksik kişi, karşısındaki kişinin ona duygularını aktarmasına izin vermez, duygularını değersizleştirir ve duygularını yavaş yavaş yitirmesine sebep olur. Karşısındaki kişiye onun duygu ve davranışlarında sorun olduğunu hissettirir ve bunu başarılı bir şekilde yapar. Bu durum, toksik ilişkinin temel dinamiğini oluşturur.
Toksisiteden Kurtulma: Yeniden Doğuş
Toksik ilişki içerisindeyken değersizlik duygusunun yanı sıra pek çok duyguyu tadan birey, bu durumdan uzaklaştığında ve sıyrıldığında ruhundaki yaralarla yüzleşir. Duygularını kaybettiğini, donuklaştığını ve bütün duyguları ilişki içerisindeyken yaşadığını fark eder. Duygularını ve kendi özünü kaybettiğinin farkına varan birey, duygularına kavuşmak ve bu çukurun içinden çıkmak ister.
Kendi özüne ve duygularına kavuşmak isteyen kişi, kendi izin vermediği sürece toksik kişiliğin duygu ve davranışlarına müdahale edemeyeceğinin bilincine varır. Özüne ulaşmak için küllerinden yeniden doğar ve toksisite etkisinden kurtularak kendini yeniden inşa eder.
Kaynakça
- Akbulut, D., & Yavuz, E. (2022). Örgütlerde toksik liderlik davranışı: Betimsel içerik analizi. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 5(2), 107-122.
- Akça, İ. (2021). Kamuda toksik liderlik, işten ayrılma niyeti ve etik iklim algısı ilişkisi: Bir alan araştırması. The Relationship Between Toxic Leadership, Intention to Leave and Ethical Climate Perception in the Public: A Field Study.
- Moç, Ö. Ü. T., Karadavut, U., Akduman, G., Torun, N., Işık, İ., Güney, Ö. P. K., … & Baskı, B. Toksik davranışlar.
