Özgüven Nedir? Ne Değildir?
Özgüven, kişinin kendine, potansiyeline ve becerilerine dair subjektif değerlendirmelerinin bütünüdür. Bu değerlendirme; düşünceleri, duyguları ve davranışları kapsar. Özgüven ve öz değer algısı, çocukluk deneyimleri, aile tutumları ve yaşam boyunca edinilen tecrübelerle şekillenir. Kişi, özgüvenini hayatının farklı alanlarına genelleyebilir veya bazı alanlarda özgüvenli hissederken diğerlerinde özgüvensiz olabilir.
Özgüvenin ne olmadığını bilmek de en az ne olduğunu bilmek kadar önemlidir. Özgüven, kişinin her düşünce ve davranışının doğru olduğuna inanması ya da her konuda başarılı olacağı beklentisi değildir. Herkesin güçlü ve zayıf yönleri vardır. Kendinde kusur ya da eksiklik olmadığını düşünmek, narsistik eğilimlerin bir göstergesi olabilir ve gerçek dışı, tehlikeli bir düşünce biçimidir. Özgüven, kişinin hem yetkinliklerini hem de kusurlarını tanıyıp kabul etmesidir.
Özgüvenin Bileşenleri
Özgüven, temel olarak öz değer ve öz yeterlilik (self-efficacy) kavramlarıyla şekillenir. Öz değer, kişinin kendini değerli ve sevilebilir görmesi anlamına gelir. Varoluşunu anlamlı ve değerli gören bireyler kendine güvenir. Aksine, kendini değersiz ve sevilmeye layık görmeyenlerde özgüven eksikliği ortaya çıkar. Öz yeterlilik ise kişinin, hem güçlü hem zayıf yanlarıyla beraber kendini yeterli görmesidir.
Kendine Verdiğin Sözleri Tutmanın Özgüvene Etkisi
Özgüven, kelime anlamıyla “öze güvenmek” demektir. Kişinin kendi benliğine, kararlarına ve tercihlerine güvenmesi özgüvenin temelidir. Zihnimizi bir gözlemci gibi düşünelim: Kendimize ne söylüyoruz? Verdiğimiz sözleri tutuyor muyuz? Planlarımızı eyleme geçiriyor muyuz? Eğer sürekli sözler verip tutmuyorsak, tıpkı güveni sarsılan bir arkadaş ilişkisi gibi zihnimiz de bize güvenmemeyi öğrenir.
Zihnimiz, planladığımızı yapmaya hazır hale gelir ancak motivasyon eksikliği ya da erteleme alışkanlığı nedeniyle harekete geçmeyebiliriz. Zamanla “Başaramayacağım” gibi olumsuz otomatik düşünceler gelişir ve dopamin eksikliği yaşanır. Bu durum özgüveni zedeler ancak iyi haber; özgüven geliştirilebilir.
Özgüven Nasıl İnşa Edilir?
Özgüven, doğuştan gelen bir yetenek değil, inşa edilen bir beceridir. Bazı kişiler erken çocukluk deneyimleri ve destekleyici aile tutumları nedeniyle daha erken özgüven geliştirebilir. Ancak bu, diğerlerinin özgüven kazanamayacağı anlamına gelmez. Özgüven, herkes tarafından geliştirilebilir.
Özgüveni geliştirmek için kendimize verdiğimiz sözleri tutmak kritik bir adımdır. Bu süreçte, büyük hedefler yerine ulaşılabilir küçük hedefler koymak ve bu hedefleri gerçekleştirmek dopamin salınımını artırarak motivasyonu yükseltir. Bu da zihnin bize tekrar güvenmesini sağlar.
Sonuç
Adım adım ilerleyerek ve kendimize verdiğimiz sözleri tutarak özgüvenimizi inşa edebiliriz. Özgüven, hayatın zorluklarıyla başa çıkmak için güçlü bir kaynaktır. İş, okul, sosyal hayat gibi birçok alanda etkisini gösterir. Bu nedenle özgüven geliştirmek, birey olarak kendimize kazandırabileceğimiz en değerli becerilerden biridir.
