Bir zamanlar tehlike, karanlık sokaklarda gizlenirdi. Bugünse o karanlık, çocukların odalarına ekran ışığıyla giriyor.
Pandeminin ardından eğitim sistemindeki uzaktan eğitim gibi farklılıklar ve aynı zamanda çağın gerekliliği olarak da teknoloji kullanımı artık kaçınılmaz olmaya başlamıştır. Özellikle de bu çağın içine doğan ve sosyal medya, tablet, akıllı telefon ile yakından ilgilenen çocuklar bazen bilerek bazen de bilmeyerek görmemeleri gereken görüntülere maruz kalıyor ve dijital bir istismara maruz kalmış oluyorlar. Bu istismar bazen sadece çıplak insan görüntüleri olabiliyorken bazen de çocuk pornografisi, mastürbasyon, kölelik gibi artık ulaşılması kolay olan uygunsuz görüntüler olabiliyor. Bunun dışında çocukları bekleyen başka bir tehlike de çevrimiçi sohbeti mümkün kılan ‘chat’ alanlarında saklanıyor (Akbaş, 2023; İşçibaşı, 2005).
Online Grooming: Çevrimiçi Çocuk İstismarı
‘Online Grooming’, bir yetişkinin dijital ortamda kendisini çocuk olarak tanıtması ve çocuğun güvenini kazanmak için çeşitli yöntemler kullanmasının ardından çocuğu sanal veya gerçek dünyada kademeli ve yavaş şekilde kandırması olarak tanımlanabilir (Akbaş, 2023; Bükre vd., 2017). Bu istismar biçimi dijital çağın en sinsi istismar biçimlerinden birini temsil ediyor.
Çevrim içi çocuk istismarı, çocuğun oldukça savunmasız olduğu bir istismar sürecidir. Staksrud’un (2013) deyişiyle “İnternet çocukları daha savunmasız hale getirmez, ancak zaten savunmasız çocukları daha erişilebilir hale getirebilir.”
Bu bağlamda, savunmasız çocuklara yönelen failin, onların güvenini kazanmaya çalışmasıyla başlayan süreç oldukça sistematik ilerler. Fail, çocuğun duygusal ihtiyaçlarını, ilgi alanlarını ve zayıf noktalarını gözlemleyerek güven ilişkisini adım adım inşa eder. Bu güveni kazanmak için hediye verme, iltifat etme, yoğun ilgi gösterme, çocuğun aile ve arkadaş çevresini kötüleme ya da güvendiği kişilerin aslında güvenilmez olduğuna inandırma gibi çeşitli manipülasyon yöntemlerine başvurur. Böylece fail, çocuğun duygusal bağımlılığını güçlendirerek ilerleyen aşamalarda istismarı daha kolay hale getirebilecek bir zemin oluşturur.
Çevrimiçi İstismara Sürükleyen Risk Faktörleri
Çocuğun Çevrimiçi İstismar mağduru olmasına sebep olan birçok risk faktörü bulunmaktadır. Bu risk faktörleri bireysel, ailesel, çevresel olarak farklı şekillerde sıralanabilse de bir çocuğun kurban konuma gelmesine yol açan faktörler; zayıf aile ve akran ilişkileri, sosyal izolasyon, sınır koyamama, stresli yaşam olayları, risk alma davranışları, ergenlik dönemi, yalnızlık olarak özetlenebilir (Aktu, 2025).
Örneğin yapılan bir çalışmada katılımcılardan birisinin kurduğu:
“Kısaca bahsetmek gerekirse ailemle çok fazla sorun yaşıyordum ve sınav stresim çok fazlaydı.”
cümlesi, zayıf aile ilişkileri ve stresli yaşam olayları faktörlerinin aynı anda görüldüğünü gösteriyor (Akbaş, 2023).
Failler, çocukların neye ihtiyaçları olduğunu bilmektedir. Bu sebeple güven kazanma yolunda çoğunlukla çocukların duygusal ihtiyaçlarına hitap ederler. Failin, mağdurla arasındaki duygusal bağ ne kadar kuvvetli olursa mağdurun, kendisine geliştirdiği bağımlılık o kadar güçlü olabilmektedir.
Örneğin bir vakada fail, iletişimde olduğu çocuğun anlattıklarından yola çıkarak tıpkı onun gibi, ebeveynlerinin yakın zamanda boşandığını ve yeni hayatına uyum sağlamakta zorlandığını ifade etmiştir. Çocuk bir süre sonra kendisini bu denli iyi anlayan kişiye güvenmeye başladığını ve bunda zorluk çekmediğini söylemiştir (Akbaş, 2023; Brown, 2001).
Online Grooming Süreci
Online grooming sürecini açıklayan birçok farklı model ve faillerin çocukların güvenini kazanmak için kullandığı birçok farklı teknik olduğu görülmüştür. Bunların hepsini 6 başlık altında maddelendirmemiz gerekirse;
1. Gözlem Ve Keşif Aşaması
Faillerin, istismar öncesinde kendileri için en uygun hedefi belirlemek amacıyla gözlem yaptıkları aşamadır.
2. İlk Temas Aşaması
Uygun hedefi belirleyen failin basit tanışma cümleleri ile mağdur ile iletişime geçtiği, onun hakkında bilgi edinmeye çalıştığı aşamadır.
3. Güven Kazanma / Derin İlişki Kurma Aşaması
En kritik aşama olarak kabul edilen bu süreçte fail, daha özel ve derin bilgiler edinmeye çalışırken aynı zamanda riskleri değerlendirmektedir.
4. Cinsel Temas Aşaması
Failin yeterince güven kazandığını düşündükten sonra asıl hedefine ulaşmaya çalıştığı, cinsel içerikli fotoğraf/konuşma talebinde bulunduğu veya gönderdiği aşamadır.
5. Farkına Varma Aşaması
Mağdurun; akran etkisi ve ebeveynlerin bilgi sahibi olması gibi faktörlerin de etkisi ile istismar sürecinin farkına vardığı aşamadır.
6. Müdahale Aşaması
Mağdurun sürecin farkına vardıktan sonra çözüm aramaya başlayıp ebeveynlerinden ya da sosyal çevresinden destek aldığı veya faille iletişimini sonlandırdığı aşamadır (Akbaş, 2023).
Sonuç Ve Öneriler
Çocuğun sanal cinsel istismarı birkaç dakikadan birkaç yıla kadar sürebilen bir manipülasyon sürecidir. Bir dijital ortamda failin çocuk maskesi takarak mağdurla iletişime geçmesi ve onun güvenini kazanmasıyla bir arkadaşlık ilişkisi gibi başlasa da çocuk için ağır sonuçlar doğurabilen bir gerçektir. Teknolojinin günümüzde kolay ulaşılabilir olması ve internet kullanımının küçük yaş gruplarına kadar düşmesi gibi sebeplerle artık potansiyel kurban çocuklar bu yetişkin faillerin yalnızca “birkaç tık” uzağındadır (Can, 2022).
Çocukların bu istismarın kurbanı olmamaları için yapılacaklar noktasında başta ailelere ve eğitimcilere olmak üzere bireylere düşen görevler vardır. Ebeveynlerin, çocukları ile kuracakları sağlıklı iletişim, onları sosyal medyanın tehlikeli yönleri ve uygunsuz içerikler hakkında bilgilendirmeleri, yaşları doğrultusunda internet kullanımını sınırlandırmaları ve teknoloji kullanımını denetlemeleri; eğitimcilerin ve okul psikolojik danışmanlarının ise öğrencilere ve velilere yönelik düzenleyecekleri önleyici ve farkındalık temelli psikoeğitim programları, ebeveyn–çocuk ilişkisini güçlendirebilecek çalışmalar yapmaları grooming sürecinde önleyici olabilir. Aynı zamanda yaşanan istismar olayının fark edilmesinin ardından çocuğu yargılamadan, suçlamadan olayı sakin şekilde karşılamak ve destekleyici tutum sergilemek de mağdur durumdaki çocuğun yaşadığı travmanın atlatılmasında büyük önem taşır.
Kaynakça
Akbaş, S. Y. (2023). Online grooming: Çocuk ve ergenlerde çevrimiçi istismar yaşantıları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü [Yüksek Lisans Tezi].
Aktu, Y. (2025). Sanal Ortamlardaki Gizli Tehlike: Çevrim İçi Çocuk İstismarı. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 13(36), 62–83.
Can, N. (2022). Çocuğun Sanal Cinsel İstismarı. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (50), 115–138.
