Okul korkusu, çocuklar ve gençler arasında en sık görülen kaygı bozukluğudur. Çocuğun okula gitmek istememesi ve bu duruma doğrudan veya dolaylı davranışlarla direnç göstermesidir. Bu durum genellikle çocukların okula başlama yaşıyla ortaya çıkar, ancak daha büyük yaşlarda da görülebilir. Ayrıca okul fobisi olarak tanımlanabilmesi için çocuğun yaşıtlarına göre abartılı tepki göstermesi gerekir.
Okul fobisi genellikle sosyal etkileşimler ve akademik baskılar gibi dışsal faktörlerden kaynaklanabilir. Ayrıca geçmişte yaşanan travmatik deneyimler veya ailevi sorunlar da okul korkusunun gelişiminde rol oynayabilir. Çocuğun bu korkusuyla başa çıkabilmesi için ailenin destekleyici bir yaklaşım benimsemesi önemlidir. Çocuğun korku ve kaygısını anlamak, eleştirmeden dinlemek ve güvenli bir ortam sağlamak okul fobisinin üstesinden gelinmesinde kritik bir rol oynar.
Okul Fobisi Belirtileri Nelerdir?
Okul fobisinin belirtileri, çocuğun yaşına, yaşadığı duruma ve kişiliğine bağlı olarak değişebilir. Ancak genel olarak şunlar gözlemlenebilir:
- Çocuklar okula gitmekten kaçınmak için kusma, terleme, baş ağrısı, karın ağrısı, mide bulantısı, ağlama nöbetleri ve baş dönmesi gibi bedensel rahatsızlıklar yaşayabilirler.
- Okula gitme zamanı geldiğinde ise çocukta panik ve kaygı belirtileri baş gösterir.
- Akranlarıyla olan ilişkilerini zayıflatabilir ve sosyal ortamlardan uzak durma eğiliminde olabilirler.
- Uyku düzeninde bozukluk, iştahsızlık veya keyifsizlik durumları yaşayabilirler.
- Okul sorumlulukları yerine getirilmede aksamalar yaşanılabilir.
Okul Fobisinin Temelinde Yatan Sebepler Nelerdir?
- Çocukta okul fobisinin oluşmasındaki en önemli nedenlerden biri evde küçük bir kardeşin bulunmasıdır. Çocuk okulda olduğu süre içinde annesinin kardeşi ile ilgilendiğini düşündükçe rahatsız olur, bu yüzden de okula gitmek istemez. Kardeşi doğduktan çok kısa bir süre sonra anaokuluna gönderilen çocuklarda bu duygu görülebilir.
- Önemli nedenlerden bir diğeri de anneyi kaybetme korkusudur. Çocuk okul dönüşü annesini evde bulamayacağı veya annesinin evi terk edeceği düşüncesiyle okula gitmek istemez.
- Çocuklar, akademik olarak başaramama endişesi onu okuldan soğutabilir. Bu durum belirli bir konuda güven eksikliği yaşayan çocuklarda görülebilir.
- Çocuk okul arkadaşlarına uyum sağlamada güçlük çekebilir. Alay edilme, küçümseme, beğenilmeme, arkadaşsız kalma endişesi onda okul fobisi oluşturabilir.
- Aileden veya yakın çevreden birinin ölümü, anne ve babanın boşanması, anne veya babanın hastalığı çocuğun okula gitmek istememesine sebep olabilir.
- Çocuğa aşırı düşkün olan, onu gereğinden fazla koruyan endişeli bir anne tarafından yetiştirilen çocuğun da okula gitme konusunda güçlük çıkarabilir.
- Fiziksel veya cinsel tacize maruz kalma çocuklarda okul fobisinin gelişmesiyle sonuçlanabilir.
- Şehir/Okul/Öğretmen değişikliği çocuklarda okul korkusunun oluşmasına sebep olabilir.
Okul Fobisini Önlemede Ailelere Öneriler
- Çocuğu yalnız olmadığını hissettirmek ve onu anlamaya çalışmak önemlidir çünkü anlaşıldığını hissetmek çocuğun rahatlamasını sağlar.
- Çocuğun yeterince dinlenmiş olmasına ve dengeli beslenme gibi temel ihtiyaçların karşılanması önemlidir.
- Aile, öğretmen ve uzmanın işbirliği ile güven duygusu pekiştirilen çocukta, okul fobisinin kaybolduğu görülür.
- Ebeveynlerin, çocuğunu okula bırakması ve zaman zaman okulu ziyaret etmesi önemlidir.
- Okulu çocuğa özendirme girişimleriyle ve daha huzurlu olmalarını sağlamak için gerekirse önce 1 saat, sonra yarım gün, en sonunda da tam gün okula gidilmesi sağlanılabilir. Ayrıca anne veya baba eğer mümkünse çocuğun yanında kısa bir süre oturarak, çocuğun okula alışmasına yardımcı olabilir.
- Okula devam eden çocuklar için ödül verilmeli ve davranış sürekli hale geldiğinde ödüller azaltılarak bitirilmelidir.
- Anne ve babalar çocuğunu okulu sevdirmek için okulun sadece derslerden ibaret olmadığını, eğlenceli ve merak uyandıran bir yer olarak tanıtmaları çocuğun okula gitmesini teşvik edebilir.
- Çocuk okula gitmek istemediğinden veya gitmediğinden dolayı çevresindekiler tarafından yargılanmamalı ve alay edilmemelidir. Bu durumun başka çocuklarda da görülebildiğini ve geçici olduğunu anlatılmalıdır.
- Çocuğun okula gitmesinde tüm aile fertleri tutarlı davranmalıdır. Okula gitme konusunda ödün verilmemelidir.
- Çocuğun kendine güvenini arttırmaya yönelik etkinlikler yapılması önemlidir.
- Çocuğun okul gitmesi desteklenirken, bir yandan da aile içi ilişkilerindeki sorunlar ele alınarak çözümlenmeye çalışılmalıdır.
Sonuç
Okul fobisi, tek bir sebepten kaynaklanmayıp genellikle birçok faktörün birleşmesiyle ortaya çıkar. Erken fark edilmesi ve doğru yaklaşımlarla ele alınması, çocuğun akademik ve sosyal gelişimini desteklemek açısından önemlidir.
Kaynakça
- Özcan, Ö., Aysev, A. (2009). Okul Fobisi Olan Çocuklarda Ruhsal Bozuklukların Sıklığının Araştırılması. 16(1), 13-17.
- Soysal, Ş., Bodur, Ş. (2004). Bir Büyüme Masalı: Okul Korkusu. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 13(6), 234-236.
- Büküşoğlu, N., Aysan, F., Erermiş, S. (2001). OKUL FOBİSİ OLAN ÇOCUKLARIN DAVRANIŞSAL ÖZELLİKLERİ, ANNELERİNİN RUHSAL BELİRTİ DÜZEYLERİ VE AİLE FONKSİYONLARININ İNCELENMESİ. Ege Tıp Dergisi, 40(2), 99-104.
