Narsisizm Nedir?
Narsisizm, birçoğumuzun aşina olduğu bir kelimedir. Sosyal medyada paylaşılan bazı yanıltıcı tanımlar sebebiyle olduğundan farklı bir biçimde kullanılmaktadır; bu sebeple birkaç basit özelliğe dayandırarak birine narsist demek doğru olmayacaktır. Narsizm birkaç narsist özelliği bulundurmakla narsistik kişilik bozukluğuyla tanımlanmayla sonlanan bir spektrum bozukluğudur.
Narsisizm, DSM-V’e göre narsistik kişilik bozukluğu tanı kriterleriyle belirlenir. Buna göre erken erişkinlikte başlayan ve farklı ortamlarda ortaya çıkan, büyüklenmecilik, beğenilme ve empati yapamama ile birlikte belirlenen dokuz kriterden en az beşinin ya da daha fazlasının olmasıyla tanılanmaktadır. Ayrıca narsizm farklı bağlamlarda değerlendirildiğinde etki alanı oldukça büyük bir çalışma alanıdır. Bu yazıda narsist anneler ve kız çocukları açısından narsisizmi ele alacağız.
Narsist Annenin Özellikleri
Annemizle olan ilişkimiz dünyaya gelişimizle başlar. Doğumuzla beraber korunma, sevgi ve gelişimimiz için annemizin varlığına muhtacızdır. Gelişimimizin erken dönemlerinde annemizle olan ilişkimiz ilerdeki yaşantımızla ilgili sorunlarla ya da kazanımlarla oldukça ilintilidir. Bir anne kızının yaşamında önemli bir rol modeldir.
Narsist bir anne, kızını ayrı bir birey olarak değerlendirmek yerine onun bir yansıması ve uzantısı olarak görmektedir. Dr. Karly McBride’ın Boş Ayna kitabında materyal narsizme bağlı on tane anne-kız dinamiğine yer vermiştir. Bu dinamikler şu şekildedir:
-
Kendinizi sürekli olarak annenizin sevgisini, ilgisini ve onayını kazanmak için çabalarken bulursunuz ancak asla annenizi memnun edemezsiniz.
-
Anneniz için size ne hissettirdiği değil, annenize nasıl göründüğünüz önemlidir.
-
Anneniz sizi kıskanır.
-
Anneniz sizi sağlıklı bir biçimde ifade etmenizi istemez özellikle de kendi çıkarlarıyla çatıştığında.
-
Ailenizde her şey annenizle ilgilidir.
-
Anneniz empati kuramaz.
-
Anneniz kendi duygularıyla baş edemez.
-
Anneniz eleştirel ve yargılayıcıdır.
-
Anneniz size kızı gibi değil, arkadaşı gibi davranır.
-
Annenizle aranızda sınırlar ve mahremiyet yoktur.
Bu şekildeki davranış kalıpları, sağlıklı, olgun ve bağımsız bir kadın olmayı oldukça zorlaştırarak kız çocuğunun annesinden ayrı bir benlik gelişimini engeller.
Narsist Annelerin Ebeveynlik Tipleri
Yutan Anne:
Bu tip anne, kızının ihtiyaçlarını ve isteklerini görmezden gelerek kendi düşüncelerine ve isteklerine uymasını bekler. Bu şekilde kızının hayalleri ve gerçekleştirmek istediği şeyler önemli değildir. En ufak kararda en büyüğüne kadar kızına müdahale eder ve kızının hayatının kendi tahakkümü üzerine kurulmasını ister. Hiçbir zaman düşüncelerini desteklemez ve kendisine uyum göstermesini bekleyerek onu boğar. Dışarıdan yutan anneler kızlarının hayatlarına bu denli dahil olmasından dolayı iyi bir anne olarak görülebilir. Ancak durum öyle değildir ve yutan annenin kızının kendini geliştirmek ve benliğini koruyabilmesi için oldukça mücadele etmesi gerekmektedir.
Görmezden Gelen Anne:
Bu tip anne ihmalle ilişkilidir. Kızını görmezden gelir ve hayatında bir rol üstlenmez. Anne olarak kızına rehberlik etmez. Hayatının önemli anlarında yanında olmaz. Gelişimiyle ilgili sorumluluk üstlenmez ve duygularını önemsemez. Bu şekilde kız duygusal olarak oldukça yalnız bir durumdadır. Kendi kendini büyütmeye ve annesinden beklentisini düşürmeye başlar.
Hem Yutan Hem Görmezden Gelen Anne:
Bu tip anne iki uç arasında gelip giderek kızı için oldukça kafa karışıklığı yaratır. Bu tip, iki kız kardeş arasında farklı ebeveynlik tipi gösteren anne olarak ortaya çıkabilmektedir. Örneğin anne bir kızına yutan anne, diğer kızına görmezden gelen anne olarak davranabilmektedir.
Narsist Anneyle Aile Dinamiği
Narsist anne, aile dinamiğinde merkezde rol oynamaktadır. Böylece çocuklarla arasında hiyerarşi yoktur ve sınırlar belli değildir. Baba bu dinamikte anneyle beraber merkezde değil, yörüngededir. Bu da çocuklar için sağlıklı bir gelişim modeli sunmaz.
İyileşmek
Sonuç olarak, narsist bir anneye sahip olmak içinden çıkılması oldukça güç bir döngüde takılı kalmak gibidir. Bağımsız bir birey olmak, özsaygı geliştirmek ve kendini sevmeyi öğrenmek gibi beceriler kazandırmayı gerektirir. Narsist annenin iç sesi ileriki yaşantımızda da devam edeceğinden hayata bakış açımıza çarpık düşünceler getirir.
Bazı kız çocukları başarı takıntısı yaşarken, diğerleri buna hiç yeltenmeyebilir. Bu iki uçta yaşama deneyimi eş seçiminde de kendini göstermektedir. Bağımlı ve muhtaç ilişkiler içinde olmak narsist anne-kız ilişkisinin bir sonucu olarak gösterilebilir. Döngüyü kırmak ve iyileşmek herkesin öyküsü için farklı ve zorlayıcı olacaktır. Kabullenmek ve hayatı kendi bakış açısından yeniden kurgulamak isteyen kız çocuklarını kendilerini sorgulayacakları, tetiklenecekleri ve gerçekleri fark edecekleri zorlu bir yol beklemektedir.
Kaynakça
-
Güler, N. (2019). Annelerin narsistik kişilik özellikleri ile çocukların sosyal yetkinlik ve davranış problemleri arasındaki ilişkinin incelenmesi.
-
Will I Ever Be Good Enough?, Karly McBRIDE, 2008.
-
Turan, K. (2022). Narsisistik kişilik bozukluğu ve psikodinamik alt tipleri. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 5(9), 114-129.
