Patolojik narsisizm kavramı birinci olarak 1980 yılında DSM-3’te (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) ele alınmıştır. DSM-4’ün 1994 yılında yayınlanmasıyla kişilik bozuklukları A, B ve C olmak üzere üç kümeye ayrılmış olup, narsisistik kişilik bozukluğu ‘B’ kümesi içinde değerlendirilmeye başlanmıştır. DSM-5’te ise eksen 2 bozukluğundan çıkartılarak ‘genç yetişkinlik döneminde başlayan’, farklı şartlarda ortaya çıkan, grandiyözite, yoğun hayran olunma gereksinimi ve empati yoksunluğu ile görülen yaygın bir tür olarak ele alınmıştır (Ramazanoğlu ve Cicerali, 2025).
Narsisistik Bireylerin Özellikleri
Narsisistik bireylerde, üstünlük duygusu ile birlikte çok fazla beğenilme duygusu da vardır. İsteklerine ulaşmak için kendi yeteneklerini ve başarılarını büyütür, kendilerini çok özel bir kişi olarak görür ve iletişim kuracakları bireyleri buna göre seçerler. Genellikle isteklerini elde etmelerine yardımcı olacak kişilerle ilişki kuran kişilerdir. Çoğunlukla kibirli ve kendini beğenmiş olan bu kişiler, diğer insanların onları kıskandıklarını düşünürler. Empati becerileri olmayan narsisistik kişiler, kendi istekleri ve hislerinde oldukça hassastırlar ama başkalarının hisleri ve ihtiyaçlarına ilgi göstermezler. Bu doğrultuda diğer insanların ne hissettiklerini umursamazlar.
Narsisizmin Alt Boyutları
Ackerman ve arkadaşlarına (2011) göre narsisizm 3 alt boyuttan oluşmaktadır:
- Liderlik ve Otorite: Narsisizmin en işlevsel boyutudur. Narsisistik bireylerde sosyal yetkinlik, dışa dönüklük, özsaygı ve hedefe kararlılık gibi kavramlar, narsisistik bireylerin pozitif özellikleridir.
- Hak İddia Etme ve Sömürücülük Boyutu: Diğer insanlara zarar vereceklerini düşünmeden, sadece kişisel amaçlar uğruna insanları kullanırlar ve bunu yaparken riskli davranışlar sergilerler. Riskli davranışlardan korkmamalarının sebebi, olası tehditleri küçümsemeleri ve kendilerine bir zarar gelmeyeceğini düşünmelerinden dolayı riskli davranışlardan çekinmemeleridir.
- Grandiyöz Gösterişçilik: Özsaygı ve dışa dönüklük gibi pozitif özellikleri olan narsisistler, büyüklük ve aşırı duyarlılık özelliklerinin yanı sıra duygusal farkındalıkları düşük olduğu için duygusal sonuçları değil uygulamadaki getirilerini hesaba katarlar ve zarar verici negatif özellikleri de içinde bulundururlar (Saltoğlu ve Irak, 2020).
Narsisistik Kişilerle Bağdaştırılan Bağlanma Stilleri Nelerdir?
Bireyin çocukluk döneminde, bakımını üstlenen ve onunla ilgilenen kişiyle kurduğu ilişkinin, ileride onun duygu, düşünce ve davranışlarında belirleyici rol oynadığı ileri sürülmektedir. Bowlby’nin bağlanma yaklaşımı temel alınarak yetişkinlikteki ilişkilerin açıklanabileceği öne sürülmüştür (Batıgün ve Büyükşahin, 2008).
- Kaygılı Bağlanma: Erken çocukluk döneminde ebeveynlerden yeterli destek alamamakla beraber iletişim kurmada türlü zorluklarla karşılaşan kişilerde kaygılı bağlanma oluşacağından bahsedilmiştir. Kaygılı bağlanmada ayrılık korkusuyla birlikte bağımlı davranışlar da yer almaktadır. Kaygılı bağlanmış kişilerin, kendilerinden şüphe duyan, diğerlerini kendisi ile yakınlaşma konusunda isteksiz olarak algılayan, kıskanç ve duygusal durağanlık gösteremeyen kişiler olduğu belirtilmiştir.
- Kaçıngan Bağlanma: Erken çocukluk döneminde ebeveynin ilgisizliğiyle birlikte kayıtsız olma durumu geliştirdikleri belirtilmiştir. Bu bireylerin bağlanma figürü ile temas etmekten kaçınma ile birlikte diğer bireylere de mesafeli tutumlar içerisinde oldukları vurgulanmıştır. Bağlanma figürünün ilgisiz tutumlarına maruz kalmaktan dolayı kendi kendine yetme davranışları geliştirmiş olan bu bireylerin, her işi kendileri yapmaya çalışan ve bağlılık gerektiren durumlardan kaçınan yetişkinlere dönüşebilmekte oldukları ifade edilmiştir. Kaçınma davranışının altında ise başkalarına ihtiyaç duysalar dahi yanlarında kimse olmayacağına dair erken çocukluk dönemlerinde oluşmuş olan derin inançlar yer almaktadır. Kendilerine yeten bireyler olarak gözüken kaçıngan bağlanma stiline sahip kişilerin, empati kurma yönünden çeşitli zorluklar yaşadığı ve kurdukları ilişkilerde de bunların yansımalarının olacağı belirtilmiştir (Ramazanoğlu ve Cicerali, 2025).
Sonuç: Narsisizmin Kökeni ve Gelişimi
Yapılan çalışmalarda narsisizm, çocuklukta ebeveynler tarafından giderilmeyen ve ihmal edilen ihtiyaçların yetişkinlik döneminde karşılanmaya çalışılması olarak görülmektedir. Ebeveynlerinin şefkat, merhamet ve sıcaklıklarından mahrum olan çocukların narsistik eğilimler gösterebileceği belirtilmiştir. Kernberg’in yaptığı çalışma sonucu, narsisizmin reddedici bir anne figürü gören çocukta yaşadığı terk edilme duygusuna bağlı olarak narsisistik kişilik gelişebileceği ortaya konmuştur. Çocuklukta yaşanılan reddedilmeden kaynaklanan kızgınlık ve ihmal edilmişlik hislerine karşı, narsisizm bir savunma mekanizması olarak da karşımıza çıkabilir. Kısaca sağlıklı bir gelişim, anne babanın çocuğun ihtiyaçlarını karşılamasına bağlıdır. Çocuğun ihtiyaçlarının karşılanmama durumuyla ileride birtakım psikolojik problemler yaşanabilme olasılığı vardır (Sezen, 2024).
Öneri: Narsisistik Bireylerle İlişkilerde Nelere Dikkat Edilmeli?
Çevrenizde narsisistik bireyler varsa, ilişkinizin sınırını belirleyin ve onu değiştiremeyeceğinizi kabullenin. Eleştiriye tahammülü olmayan narsisistik bireyler, sizden gelen eleştirileri kabul etmez ve saldırıya geçebilir, sizden yerine getirmesi zor isteklerde bulunarak manipüle edebilirler. Son olarak, düşüncelerinizi açık ve net bir şekilde ifade etmeye dikkat edin (Türkçapar, 2025).
Kaynakça
- Batıgün, A. D., & Büyükşahin, A. (2008). Aleksitimi: Psikolojik Belirtiler ve Bağlanma Stilleri. Klinik Psikiyatri Dergisi, 11(3).
- Öztuna, Ş., & Bucak, F. (2022). Kendilik/Benlik. Göbeklitepe Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(9), 92-101.
- Ramazanoğlu, B., & Cicerali, E. E. (2025). Kırılgan Narsisizm ile Kaçıngan Bağlanma Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 14(1), 397-414.
- Saltoğlu, S., & Irak, D. U. (2020). Kişiliğin Karanlık Üçlüsü: Narsisizm, Makyavelizm ve Psikopati. Türk Psikoloji Yazıları, 23(45), 42-62.
- Sezen, B. E. (2024). Algılanan Ebeveyn Tutumları, Narsisizm ve Tanrı Algısı Üzerine Bir Araştırma.
••Türkçapar, M. H. (2025). https://www.ntv.com.tr/galeri/yasam/prof-dr-turkcapar-kilik-degistirmis-narsisizm-nedir,yHlBdiFTMEafYBvS0slvCQ/rGy30De3kU6ZuodogH_dEw
