Çocuk psikolojisi, yalnızca oyun ve neşe dolu bir mutlu dönem değil; aynı zamanda derin duyguların, görülmeyen çabaların ve bastırılmış deneyimlerin iç içe geçtiği önemli bir gelişim evresidir.
Bu gelişim evresinde psikolojik olarak sağlam çocuklar yetiştirme konusunda duygular önemli bir yere sahiptir. Duygularını henüz isimlendirmeyi, düzenlemeyi ya da paylaşmayı tam olarak öğrenememiş çocuklar, çoğu zaman yaşadıkları stresi içselleştirirler ve bu da psikolojik sağlamlığı zedeleyebilecek bir risk faktörüne dönüşür.
Gün boyunca yaşanan olumsuzluklar, aileden ya da öğretmenden gelen eleştiriler, arkadaş zorbalığı, akademik baskı gibi etkenler doğrudan (ya da yeterince) ifade edilmeden bastırılır. Ancak bu bastırma süreci, bir yerde patlak vermek üzere sessizce büyür.
Kırık Kurabiye Sendromu Nedir?
Kırık kurabiye sendromu, çocukların yaşantılarında karşılaştığı stresleri ifade edememesi sonucu, görünürde önemsiz bir olayla duygusal taşma yaşaması durumudur. Bu sendrom, özellikle bastırılmış duyguların ani ve beklenmedik bir şekilde dışavurumunu temsil eder.
Buna bir örnek vermek gerekirse okulda uzun zamandır akran zorbalığına maruz kalan bir çocuk kendi ifade edemediğinde bu stres yaratan duyguları bastırır. Hiç sorun yokmuş gibi davranır ama akşam eve geldiğinde tabağındaki kurabiye kırık diye ağlama krizine girer.
Kurabiyenin kırık olması, yalnızca bir tetikleyicidir; asıl mesele, çocuğun gün içinde yaşadığı ama ifade edemediği hayal kırıklıkları, yalnızlık, başarısızlık, çaresizlik ya da değersizlik hisleridir.
Bu sendrom, çoğu zaman “abartılı tepki”, “nankörlük”, “şımarıklık” ya da “naz” olarak yorumlanır. Ancak dikkatli bir bakış, bu ani patlamaların altında çocuğun yalnızca duyulmak, anlaşılmak, destek görmek ve sevilmek istediğini gösterir.
Duygu Regülasyonu ve Bastırma Mekanizmaları
Çocuklar, duygusal deneyimlerini dışa vurma becerisini çevresinden öğrenirler. Aile üyeleri, öğretmenler ve bakım verenler bu öğrenme sürecinde temel model oluştururlar.
Eğer çocuk:
-
Öfkelendiğinde cezalandırılıyor,
-
Üzüldüğünde küçümseniyor,
-
Korktuğunda alaya alınıyorsa,
yani kısacası yaşadığı duyguları ifade etmesine olanak sağlanmıyor ve bu duygular yaşandığında yargılanıyorsa, duygularını bastırmayı bir savunma mekanizması hâline getirir.
Bu bastırılan duygular, kontrolsüz biçimde birikerek, küçük tetikleyicilerle birlikte dışa vurulur. Çocuğun gelişimsel olarak henüz duygu regülasyonunu tam öğrenememiş olması da bu süreci zorlaştırır. Bu da çocuğun (bireyin) psikolojik sağlamlığını risk altına sokar.
Psikolojik Sağlamlık: Duygularla Kalabilme Becerisi
Kırık kurabiye sendromunu yalnızca bir “duygu patlaması” olarak değil; aynı zamanda psikolojik sağlamlığın kırılganlaştığı bir işaret olarak da değerlendirmek gerekir.
Psikolojik sağlamlık, bireyin yaşadığı sıkıntılara ve zorlu deneyimlere rağmen işlevselliğini sürdürebilme, uyum sağlayabilme ve gelişmeye devam edebilme becerisi olarak tanımlanmaktadır (Hollister-Wagner, Foshee & Jackson, 2001).
Bu beceri çevresel koşullar, ilişkisel deneyimler ve öğrenme süreçleriyle inşa edilen bir psikolojik kaynak alanıdır. Özellikle çocuklukta sağlanan güvenli alan, açık iletişim, destekleyici çevre, duygusal güvenlik, koşulsuz kabul ve sevgi gibi faktörler, bireylerin psikolojik sağlamlık düzeyini olumlu yönde etkiler.
Duygusal Boşaltımın Toplumsal Kodları
Toplumumuzda sadece çocukların değil yetişkinlerin de ağlaması çoğu zaman hoş karşılanmaz.
“Ağlama, güçlü ol”, “Bunda ağlayacak ne var?” gibi cümlelerle bastırılan duygular, başta çocuk olmak üzere bireyleri yalnızca sessizliğe mahkûm etmez; aynı zamanda onları kendilerine de yabancılaştırır.
Duygusal gelişim süreçlerinde yeterince desteklenmeyen bireyler, zamanla ne hissettiklerini anlayamaz hâle gelir. Bu durum, psikolojik sağlamlıklarını zedeler.
Kırık Kurabiye Sendromu, tam olarak bu yabancılaşmanın bir dışavurumudur. Birey, neyin onu kırdığını bilmese de kırılmıştır; neyin onu ağlattığını anlayamasa da ağlamaktadır. Bu noktada bireyi yargılamak yerine, “Bu ağlamanın arkasında ne olabilir?” sorusuyla yaklaşmak, bireyi anlama yolunda önemli bir adımdır.
Psikolojik Sağlamlık Nasıl Desteklenebilir?
Kırılganlığın olduğu yerde, aynı zamanda büyüme ve iyileşme potansiyeli de vardır.
Psikolojik sağlamlık, yalnızca güçlü olmak, uyum sağlamak değil; aynı zamanda duygularla kalabilme ve ihtiyaç duyduğunda destek alabilme becerisidir.
Çocukların bu becerileri geliştirebilmesi için şu alanlarda desteklenmeleri önemlidir:
-
Güvenli İfade Alanları Oluşturmak
Çocukların duygularını ifade edebileceği, yargılanmadan dinleneceği güvenli alanlar gereklidir. -
Duygu Dilini Geliştirmek
“Üzgünüm, kırıldım, yalnızım” gibi ifadeler erken yaşta öğretilmelidir. Bu, çocukların duygularını kelimelerle dışa vurmalarını sağlar. -
Model Olmak
Ebeveynler ve yetişkinler kendi duygularını sağlıklı şekilde ifade edebildiğinde, çocuklar da bu süreci içselleştirir. -
Rutin Duygusal Kontrol Noktaları Oluşturmak
Günlük olarak “Bugün seni en çok zorlayan neydi?” gibi sorularla çocukların duygularını ifade etmesine olanak tanınmalıdır. -
Öz-şefkat Geliştirmek
Hata yapmanın ve üzülmenin doğal olduğunu öğretmek, çocukların kendilerine karşı anlayışlı olmasına katkı sağlar. -
Profesyonel Destek Almak
Kırık Kurabiye Sendromu her yaştan bireyde görülebilir. Gerekli görüldüğünde profesyonel destek almak önemlidir.
Sonuç
Birey yaşantısı boyunca birçok evreden geçer. Bu evrelerin en önemlilerinden biri çocukluk dönemidir. Bu dönemin sağlıklı geçmesi bireye psikolojik sağlamlık açısından avantaj sağlar.
Kırık kurabiye sendromu, bastırılmış duyguların bir sembolüdür. Kurabiye yalnızca bir simgedir; asıl mesele, bireyin anlaşılmak, görülmek ve duyulmak istemesidir.
Bu nedenle meseleye yalnızca “neden ağlıyorsun?” sorusuyla değil, “ne birikti de şimdi taşıyor?” sorusuyla yaklaşmak gerekir.
Psikolojik sağlamlık, kırılmamayı değil; kırıldığında yeniden toparlanabilmeyi ifade eder.
Çocuklara bu beceriyi kazandırmak için duygularıyla temas kurabilecekleri, kendilerini ifade edebilecekleri ve desteklenmiş hissedebilecekleri ortamlar sunmak gerekir.
Kırık bir kurabiye, zamanında duyulmayan birçok sessiz çığlığın simgesi olabilir. Bu çığlıkları duymak ve birlikte onarmak hem bireyin hem toplumun psikolojik sağlamlığını güçlendirecek temel bir adımdır.
İçimizdeki çocuğun duygularını yaşayıp ifade edebildiği, karşılıksız kabul ve sevgi gördüğü, hayatın zorlukları karşısında psikolojik olarak sağlam kalabildiği bir dünyayı hep birlikte oluşturabilmek dileğiyle…
Kaynakça
-
Budak, B. (2023). Hayat Acemileri İçin Yaşam Rehberi. Kronik Kitap.
-
Selçuk, A. B. (2023). Psikolojik Sağlamlık: Zorluklar Karşısında Ayakta Kalabilme Becerisi. Kronik Kitap.
-
Hollister-Wagner, G., Foshee, V. A., & Jackson, C. (2001). Adolescent aggression: Models of resiliency. Journal of Primary Prevention, 21(4), 485–502.
