İnsanın doğumuyla başlayan yaşam mücadelesinde aile, önemli bir kavramdır. Çocuğun doğup büyüdüğü aile ortamı ve ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumları, çocuğun benlik algısını, kişiliğini ve ilişkilerini derinden etkilemektedir. Ebeveynler, tutum ve davranışlarıyla çocukları zamanla kaygılı, kaygısız, mükemmeliyetçi, sorumlu veya sorumsuz biri haline getirebilirler. Ebeveyn tutumlarının kişilik üzerindeki etkileri dikkate alındığında, günümüzde giderek yaygınlaşan “helikopter ebeveynlik” kavramını anlamak ve sonuçlarını öğrenmek her ebeveyn için önemli olacaktır (Özdemir, 2023).
Helikopter Ebeveynlik Nedir?
Helikopter ebeveynlik, çocuğun etrafında pervane olan, çocuk odaklı yaşayan, çocuğun yapması gereken işleri kendileri yapan, çocuğu yöneten ve sürekli müdahale eden mükemmeliyetçi anne babaların tutumlarına verilen bir kavramdır. Helikopter ebeveynler, takıntılı sayılabilecek düzeyde çocuklarının hayatlarını yöneten, çocukların her hareket ve davranışını kendileri belirleyen, aşırı korumacı olan ailelerdir. Genelde az çocuklu ve yüksek sosyoekonomik düzeyde olan ailelerde görülen bu kavram, çoğunlukla günümüzde genç kuşak ailelerde görülmektedir. Teknolojinin artması, ailelerin çocuklarına her an ulaşmak isteyerek kontrolü tamamen ellerine almaları, helikopter ebeveynliğin artmasına neden olmaktadır. Bazı araştırmacılar, anne ve babaların kendi hayatlarında yaşayamadıkları hayalleri çocuklarına yaşatma isteğinin, bir telafi yöntemi olarak helikopter ebeveyn tutumunu sergilemelerine yol açtığını ifade etmektedir (Çetin Avcı ve Güleç Şatır, 2020).
Helikopter Ebeveyn Özellikleri Nelerdir?
Helikopter ebeveynlik, çocuk doğduğundan itibaren başlayan bir tutumdur. Çocukların yaşamlarına aşırı derecede müdahale eden bu ebeveynler, çocukların her sorununu onlara fırsat vermeden çözmek için çabalarlar. Helikopter ebeveynlik, çocukların bağımsız olmasını engelleyen tipik aşırı korumacı aile yaklaşımıdır. Helikopter ebeveynlerin bazı özellikleri şunlardır:
- Çocuğun yaşadığı her problemde aşırı ilgilenirler.
- Çocukları yaşamlarının merkezinde tutarlar.
- Kendilerini unutacak kadar hayatlarını çocuğa göre şekillendirirler.
- Çocuk adına kararlar alırlar.
- Çocuğun yolundaki engellerle sürekli baş etmeye çalışırlar.
- Çocuğun ev ödevlerini yaparlar, giysilerini giydirirler, odalarını toplarlar.
- Çocuğa sürekli olarak ne yapması gerektiğini söylerler.
- Çocuğun okul başarısını saplantı haline getirirler.
- Yeni yürümeye başlayan çocuğa zarar gelmemesi için sürekli gölge olurlar.
- Çocuğa zarar gelir endişesiyle yeteneklerini keşfetmesini engellerler.
- Okul başarısı düşmemesi için çocuğa sosyal alan tanımazlar.
- Çevreden zarar gelmemesi için çocuğu sürekli göz önünde bulundurarak her davranışını takıntı derecesinde takip ederler.
- Çocuğun hiçbir şekilde yalnız kalmasına izin vermezler.
- “Biz bugün resim yaptık”, “Biz ödevimizi tamamladık” gibi çocuklar adına cümleler kurarlar.
- Çocuk düşük not aldığında, biriyle kavga ettiğinde mutlaka suçluyu karşı tarafta görerek çocuğu koruma gayreti davranışında bulunurlar.
Helikopter ebeveynlerin bu davranışlarının altında yatan sebep aslında kendi ego durumlarıdır. Ebeveynler, kendi ego durumlarını tatmin edebilmek için bir nevi çocuğu araç olarak kullanmaktadırlar. Helikopter ebeveynlerin bu davranışlardan kurtulmaları kolay değildir. Çünkü her helikopter ebeveyn, davranışlarının en doğrusu olduğuna inanmaktadır. Bu davranışlarının değişimi için psikolojik destek almaları en doğrusudur (Özdemir, 2023).
Helikopter Ebeveynliğin Çocuklar Üzerindeki Etkileri Nelerdir?
Helikopter ebeveyn tutumunun pek çok avantajı var gibi görünse de bu avantajlar kısa ömürlüdür. Aile, bu tutumların çocuklar için en iyisi olduğunu düşünse de bu durum olumsuz etkiler göstermektedir. Helikopter ebeveynin yetiştirdiği bir çocuk, genel olarak problem çözme becerisini geliştiremez, özgüven ile ilgili sorunlar yaşar, bağımlı kimlik gelişimi gösterebilir ve düşük benlik algısı yaşar. Helikopter ebeveynin yetiştirdiği çocuğun, diğer çocuklara kıyasla daha fazla duygusal sorunlar yaşadığı görülmüştür. Bu tutumla yetiştirilen çocuklar, daha fazla depresyon, öfke, kaygı gibi sorunlar yaşamaktadır. Bunun yanı sıra, bu çocuklar bağlanma konusunda da ciddi problemler yaşamaktadırlar. Ailelerinden gördükleri sürekli ilgi ve korunma davranışı, yetişkinlik hayatlarında bağlanma problemi yaşamalarına sebep olmaktadır.
Helikopter ebeveyn tutumu ile yetiştirilen çocuklar, akademik hayatları boyunca başarısız olmaktan sürekli endişe duyarlar, istenilen kadar mükemmel olamadıklarını düşündükleri için sürekli kendilerini kıyaslama halindedirler ve bu da özgüvenlerini oldukça düşürmektedir. Yetişkinlik ilişkilerinde başkasına bağımlı olmadan rahat bir yaşam sürdüremezler, günlük işlerini dahi halletmekte zorlanırlar. Araştırmalara göre, çocukların bu denli korunarak yetiştirilmesi ve çevreyi keşfetmelerine izin vermeden büyütülmeleri, onların olumsuz gelişim göstermelerine sebep olmaktadır (Özdemir, 2023).
Sonuç
Sonuç olarak, helikopter ebeveyn tutumu her ne kadar iyi gibi görünse de çocukların yaşam boyu gelişiminde olumsuz sonuçlar göstermektedir. Günümüzde genç kuşak anne-babalar ile artan helikopter ebeveynlik tutumu, psikolojik destek alınarak değiştirilmesi gereken bir davranıştır. Aileler, sağlıklı tutum sergilemeyi öğrenirlerse çocuklar da kendi dünyalarında özgürce dolaşabilirler.
Kaynakça
- Özdemir, M. B. (2023). Değişen Dünyada Yeni Bir Ebeveynlik Yaklaşımı: Helikopter Ebeveynlik. Alanyazın, 4(1), 21-31. https://doi.org/10.59320/alanyazin.1286311
- Çetin Avcı, S., & Güleç Şatır, D. (2020). Yeni Bir Kavram: Helikopter Ebeveynlik. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 3(2), 163-168. https://doi.org/10.38108/ouhcd.738884
