GİZLİ KISKANÇLIKLAR KULÜBÜ

Kardeşten Arkadaşa, Partnerden Meslektaşa Uzanan Kıskançlık Döngüsü

Kıskançlık, çoğu zaman sadece romantik ilişkilerle sınırlıymış gibi ele alınır. Oysa bu duygu, arkadaşlıklarda, aile ilişkilerinde, iş yerinde—hatta kardeşler arasında bile—kendine gizli ya da açık yollar bulur. Bir arkadaşın başka bir grupla daha çok vakit geçirmesi, bir kardeşin ebeveynler tarafından daha çok “görülüyor” gibi hissedilmesi, ya da bir meslektaşın başarılarının içten içe rahatsız etmesi… Bunların hepsi, “kıskanılmak istemem ama bazen kıskanıyorum” ikileminin parçasıdır.

Dijital çağ bu duyguyu daha da görünür hale getirmiştir. Artık bir arkadaşınızın başka biriyle yaptığı planlardan, bir meslektaşınızın aldığı tebriklerden veya kardeşinizin sosyal medya övgülerinden haberdar olmak çok kolay. Ve bu görünürlük, içsel olarak zaten var olan eksiklik duygularını daha da büyütür.

Peki kıskançlık, neden bu kadar kapsayıcı bir duygu? Ve neden sadece başkasında olanı istemekle kalmaz, onun kaybolmasını da isteriz?

Kıskanmak: Bir Şey Eksik Hissedince Başlar

Psikodinamik kuramlar, kıskançlığı sadece “bir şey istemek” değil, “bir şeyden mahrum bırakılmış hissetmek” olarak tanımlar. Kıskançlık, başkasının sahip olduğu bir şeyi istemek kadar, o kişinin onu hak etmediğini düşünmekle de ilgilidir. İçeride bir ses şöyle der: “Ben neden o değilim?”, “O bunu hak etmiyor ama benim bu kadar çabam bile görülmüyor.”

Bu duygu, çocuklukta yaşanan görülmeme, yeterince onaylanmama ya da kıyaslanma deneyimlerinden beslenebilir. Örneğin sürekli “ablan gibi çalışkan ol” denilen bir çocuk, yetişkinlikte başka birinin başarısını kıskandığında aslında hala o “görülmek isteyen küçük çocuk”la bağlantı kuruyordur. Aynı şekilde, arkadaş grubunda dışlanan biri, ileride bir arkadaşının başka biriyle yakınlaşmasını tehdit gibi hissedebilir.

Romantik Olmayan İlişkilerde Kıskançlık Nasıl Görünür?

Arkadaşlıkta Kıskançlık
En yakın arkadaşınız bir başkasıyla yakınlaştığında içten içe kıskanabilirsiniz. Ama bu çoğu zaman utandırıcı bir duygudur çünkü “sahipleniyor gibi görünmek” istenmez. Bu durumda kişi kıskandığını inkâr eder, ama ilişkide soğukluk başlar.
Bilinçdışı süreç: “Sen sadece bana özel olmalısın ki ben değerli hissedeyim.”

İş Yerinde Kıskançlık
Bir meslektaşın terfi alması ya da takdir edilmesi, bazen kişide “Ben neden değilim?” tepkisi yaratır. Bu duygu rekabetten çok, değersizlik korkusuyla ilgilidir.
Savunma mekanizması: Küçümseme, pasif agresiflik veya başarıyı itibarsızlaştırma (“Zaten torpili vardı.”)

Aile İlişkilerinde Kıskançlık
Kardeş kıskançlığı çocuklukla sınırlı değildir. Ebeveynlerin bir kardeşe daha çok destek olması ya da onun daha “başarılı” görülmesi, yetişkin kardeşler arasında soğuk savaşlara dönüşebilir.
Psikodinamik arka plan: Çocuklukta sevgi için rekabet edilen bir ortamda yetişmiş olmak.

Kıskançlığın Derininde Ne Var?

Kıskançlık çoğu zaman dışa dönük bir duygu gibi görünse de aslında içe dönüktür. Kişi, kıskandığı kişiyi değil, onun tetiklediği kendi eksiklik hissini tolere edemez.
Bu duygunun merkezinde şu sorular vardır:

• “Yeterince değerli miyim?”

• “Ben neden seçilmedim?”

• “Ben de aynı şeyi hak etmiyor muyum?”

Freudyen bakış açısına göre kıskançlık, benliğin kırılgan olduğu yerlerde ortaya çıkar. Melanie Klein ise kıskançlığı, “başkasının sahip olduğu şeyi yok etme isteği” ile ilişkilendirir. Yani sadece “benim olsun” değil; “onun olmasın” arzusu da kıskançlığın gölge yanıdır.

Dijital Kıskançlık: Sürekli Karşılaştırma Tuzağı

Sosyal medya kıskançlığı, özellikle arkadaşlık ve iş ilişkilerinde sık görülür. Arkadaşınızın katıldığı bir etkinlikte sizin olmamanız, başka birinin aldığı övgüler, ya da eski bir dostun “yeni hayatı” sizi huzursuz edebilir. Ama burada mesele, başkasının mutluluğu değil; kendi hissedilen eksikliktir.
Zihinsel senaryo şudur: “Ben niye orada değilim? Neden ben öyle takdir edilmiyorum?”
Bu dijital tetiklenmeler, bireyin geçmişteki dışlanma, başarısızlık ya da değersizlik anılarına dokunur.

Çözüm: Kıskanma, Dinle

Kıskançlığı bastırmak çözüm değildir; çünkü bastırılan duygu, ilişkilere pasif agresif şekilde sızar. Aynı şekilde kıskanılan kişiye saldırmak da, sadece yüzeysel bir rahatlama sağlar.

Terapötik süreçte kıskançlıkla temas etmek, kişinin kendi değerini dış dünyadan bağımsız olarak inşa etmesini sağlar. Şu sorular bu noktada dönüştürücüdür:

• “Kıskandığım kişi neye sahip? Ben neden onu isterim?”

• “Bu bende hangi eksiklik hissini canlandırıyor?”

• “Aslında içten içe hangi duygum görünmek istiyor?”

Sonuç: Kıskançlık, Değilsem de Olayım Arzusu

Kıskançlık sadece bir başkasını istemek değildir; onun yerinde olma, onun gibi değer görmek, sevilmek ve kabul edilmek arzusu taşır.
Bu duygu her ne kadar “yasak” gibi görülse de, doğru farkındalıkla çok kıymetli bir aynaya dönüşebilir:
Kimi kıskandığınız, aslında kim olmak istediğinizin bir haritasıdır.

Bu nedenle kıskançlığı bastırmak yerine anlamaya çalışmak; hem bireysel gelişimin hem de ilişkisel derinliğin anahtarıdır.