Dijitalleşmenin hayatın merkezine oturmasıyla birlikte sosyal medya, bireylerin günlük yaşamlarının ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Fotoğraf ve video paylaşımına dayalı platformlar, kullanıcıların kendilerini sunma biçimlerini şekillendirmekte ve diğer bireylerle sosyal karşılaştırmalara zemin hazırlamaktadır. Bu durum özellikle beden algısı üzerinde güçlü etkiler yaratmaktadır. Sosyal medyada idealize edilmiş, filtrelenmiş görsellere sürekli maruz kalmak, bireylerin kendi bedenlerini değerlendirme biçimlerini değiştirmekte ve olumsuz benlik algısına neden olabilmektedir.
Bilişsel psikoloji, bireylerin algısal süreçlerini, düşünce kalıplarını ve sosyal karşılaştırmalarını inceleyerek bu konuyu anlamak için önemli bir perspektif sunar. Bu makalede, sosyal medyanın beden algısı üzerindeki etkileri bilişsel psikoloji açısından ele alınacak, konunun araştırma bulgularına dayalı yönleri tartışılacak ve klinik gözlemlerden bir örnek paylaşılacaktır.
Bilişsel psikoloji, bireylerin çevresel uyaranları nasıl algıladığını, yorumladığını ve bunları zihinsel şemalarına nasıl entegre ettiğini inceler. Sosyal medya, bu bağlamda güçlü bir uyaran kaynağıdır çünkü görsel içeriklerle bireylerin zihinlerinde ideal beden şemalarını sürekli pekiştirir. Castellanos-Silva, Piqueras, Orgilés, Morales ve Espada (2023) tarafından yapılan araştırmada, ergenlerin sosyal medya kullanımının beden memnuniyetsizliğini artırdığı, bunun ise sosyal karşılaştırma süreçleriyle bağlantılı olduğu bulunmuştur. Bu bulgu, sosyal medyanın yalnızca bilgi paylaşımı değil, aynı zamanda bilişsel süreçleri etkileyen bir alan olduğunu göstermektedir.
Benzer şekilde, Jiménez-García, Arias, Picazo Hontanaya, Sanz, García-Velasco ve Osorio (2025), beden-pozitif içeriklerin dahi uzun vadede karmaşık etkiler yaratabileceğini belirtmiştir. Araştırmalar, olumlu mesajların kısa süreli faydalar sağlasa da, ideal beden standartlarını hatırlattığında yine olumsuz karşılaştırmalara yol açabileceğini ortaya koymuştur. Bu, sosyal medya içeriklerinin bireyin bilişsel süreçlerini çok boyutlu etkilediğini göstermektedir.
American Psychological Association (2023) ise sosyal medya kullanımının azaltılmasının beden imajı üzerinde olumlu etkiler yarattığını rapor etmiştir. Katılımcılar sosyal medya sürelerini sınırladıklarında, kendi bedenlerini daha gerçekçi bir bakış açısıyla değerlendirdiklerini ifade etmişlerdir. Bu bulgu, sosyal medya maruziyetinin azaltılmasının bilişsel yeniden yapılandırmaya yardımcı olabileceğini düşündürmektedir.
Kendi klinik gözlemlerim de bu bulgularla örtüşmektedir. 19 yaşındaki bir danışanım, sosyal medyada sürekli olarak zayıf ve idealize edilmiş beden görsellerine maruz kaldığı için kendi bedenini yetersiz görmeye başlamıştı. Kilo vermesine rağmen bedeninden memnun kalmıyor, küçük değişiklikleri bile yeterli bulmuyordu. Bu süreçte danışanla birlikte olumlu iç konuşma geliştirme, sosyal medya kullanımını sınırlama ve başarılarını gerçekçi bir şekilde değerlendirme üzerine çalıştık. Bir süre sonra danışan, kendi bedeniyle ilgili daha dengeli ve yapıcı düşünceler geliştirebildi. Bu örnek, bilişsel terapötik yaklaşımların sosyal medya kaynaklı olumsuz beden algısıyla baş etmede etkili olduğunu göstermektedir.
Ayrıca, Navidian, Moudi ve Esmaealzade (2017), grup bilişsel davranışçı terapinin beden algısını iyileştirmede etkili olduğunu ortaya koymuştur. Bu sonuç, bireysel deneyimlerimle de uyumludur çünkü danışanlarda bilişsel yeniden yapılandırma teknikleri kullanıldığında beden algısı sorunlarında belirgin iyileşmeler gözlenmektedir.
Bonfanti, Jiménez-Castillo ve Sánchez-Fernández (2025) tarafından yapılan meta-analiz ise sosyal medya kullanımının beden algısı üzerinde güçlü ve tutarlı bir olumsuz etki yarattığını göstermektedir. Bu meta-analiz, farklı kültürlerde ve yaş gruplarında benzer sonuçlar elde edildiğini ortaya koymuş, sosyal medya-beden algısı ilişkisinin evrensel boyutunu vurgulamıştır.
Sonuç
Sosyal medyanın beden algısı üzerindeki etkileri, bilişsel psikoloji perspektifinden değerlendirildiğinde oldukça belirgindir. Sosyal medya içerikleri, bireylerin zihinsel şemalarını şekillendirmekte, sosyal karşılaştırmaları tetiklemekte ve idealize edilmiş beden algılarını pekiştirmektedir. Araştırmalar, sosyal medya kullanımının azaltılmasının ve bilişsel terapötik müdahalelerin beden algısı üzerinde olumlu etkiler yarattığını göstermektedir (APA, 2023; Navidian ve diğerleri, 2017). Klinik gözlemlerim de bu bulgularla örtüşmekte, sosyal medya maruziyetinin sınırlandırılması ve bilişsel yeniden yapılandırma çalışmalarının danışanların beden algısında önemli iyileşmeler sağladığını göstermektedir.
Sonuç olarak, sosyal medya bireylerin beden algısını şekillendiren güçlü bir faktördür. Ancak bilişsel psikolojiye dayalı müdahaleler, bireylerin bu etkilere karşı daha dirençli hale gelmelerine yardımcı olabilir. Bu bağlamda, sosyal medya kullanımının bilinçli sınırlandırılması, olumlu iç konuşmaların geliştirilmesi ve bilişsel yeniden yapılandırma tekniklerinin uygulanması, beden algısının daha sağlıklı bir şekilde inşa edilmesine katkıda bulunacaktır.
KAYNAKÇA
American Psychological Association. (2023, February 23). Reducing social media use significantly improves body image. Washington, DC: Author.
Bonfanti, R. C., Jiménez-Castillo, D., & Sánchez-Fernández, J. (2025). Social media use and body image: A systematic review and meta-analysis. Computers in Human Behavior, 152, 107310.
Castellanos-Silva, R. A., Piqueras, J. A., Orgilés, M., Morales, A., & Espada, J. P. (2023). Social networking site use and body dissatisfaction in adolescents: A moderated mediation model. Frontiers in Psychology, 14, 1037932.
Jiménez-García, A. M., Arias, N., Picazo Hontanaya, E., Sanz, A., García-Velasco, O., & Osorio, A. (2025). Impact of body-positive social media content on body image perception: A systematic review. Journal of Eating Disorders, 13, 153.
Navidian, A., Moudi, Z., & Esmaealzade, M. (2017). The effectiveness of group cognitive behavioral therapy based on Cash’s eight-step model in improving body image of primiparous women. Iranian Journal of Psychiatry and Behavioral Sciences, 11(2), e7236.
