Evrimsel psikoloji, insanoğlunun davranışlarını insan türünün evrimsel gelişimiyle ilişkilendirerek değerlendirmeyi amaçlayan bilimsel bir disiplindir (Aktürk, 2013). İnsanlar, diğer canlılar gibi binlerce yıldır süregelen evrimsel süreçlerin sonucunda çeşitli davranış kalıpları geliştirmiştir. Evrimin en önemli bileşenlerinden biri üremedir. Üreme, neslin devamı için temel bir içgüdü olup, canlıların bu konuda geliştirdiği stratejiler çeşitlilik gösterir. Örneğin, Darwin’in üzerinde durduğu tavus kuşu, çiftleşeceği eşini etkilemek için renkli ve desenli tüyler geliştirmiştir. İnsan türü de, uzun süren evrimsel süreçte, çiftleşme ve neslin devamı için kısa ve uzun vadeli eş seçim stratejileri oluşturmuştur. Evrimsel psikologlara göre insanlar, genellikle sağlıklı özelliklere sahip ve çekici bulunan eşleri tercih eder (Buss, 2017).
Kadınların Eş Seçim Tercihleri
Evrimsel bakış açısıyla kadınların eş seçiminde öne çıkan kriterler şunlardır:
- Yüksek sosyal statü: Erkeğin, toplu yaşayan insan gruplarında yeterli statüye sahip olması, kaynaklara erişim ve güvenlik sağlama açısından önemlidir.
- Fiziksel çekicilik: Erkeğin ihtiyaçları karşılayabilecek fiziksel yeterliliğe veya gerektiğinde rekabete girip kazanabilecek güce sahip olması.
- Sağlık: Ailesini koruyabilecek ve uzun ömürlü olması beklenen sağlıklı bir erkek.
- Yavru bakımı desteği: Evrimsel açıdan avcı-toplayıcı ataları düşünürsek, yavrunun karnını doyurabilecek ve dış tehditlerden ailesini koruyabilecek erkekler tercih edilir.
- İlişki sürdürme isteği: Üreme ve yavru bakımına destek verebilecek yeterlilikte ve istekli erkekler. Eş seçimi maliyetli bir süreç olduğu için yatırımını boşa harcamayacak bir eş aranır.
- Romantik ilişki ihtiyaçlarına cevap verme: Dönemin kültürel normlarına göre romantik jestler (örneğin, bir çiçek hediye etmek veya avladığı hayvanın en iyi kısmını eşi için getirmek).
- Yaşça büyük ve olgun erkekler: Olgunluk, deneyim ve kaynak sağlama kapasitesiyle ilişkilendirilir.
Erkeklerin Eş Seçim Tercihleri
Evrimsel bakış açısıyla erkeklerin eş seçiminde öne çıkan kriterler şunlardır:
- Yüksek doğurganlık: Neslin devamı için olmazsa olmaz bir unsur olarak, doğurganlığı yüksek kadınlar aranır.
- Fiziksel çekicilik ve yeterlilik: Çekici ve fiziksel olarak sağlıklı kadınlar tercih edilir.
- Yavru bakımı kapasitesi: Doğacak yavruların sağlıklı büyümesi için bakım sağlayabilecek yeterliliğe sahip kadınlar.
- Temel ihtiyaçları karşılama: Örneğin, erkeğin getirdiği besin kaynaklarını işleyerek aile bireylerini besleyebilecek bir kadın.
- Sadakat: Erkeğin genlerinin devamı için sadık bir eş aranır.
- Sağlık ve uzun ömür: Hasta veya kısa ömürlü olduğu düşünülen kadınlar, doğurganlık ve neslin devamı açısından riskli görülür.
- Fiziksel özellikler: Kadınlık hormonlarına ve sağlıklı doğum yapabilme kapasitesine işaret olarak, kilolu kadınlar zayıf kadınlara göre daha çok tercih edilebilir.
- Yaşça genç kadınlar: Üreme çağındaki kadınlar, doğurganlık ve gen aktarımı için daha az riskli görülür.
Genel Değerlendirme
Türlerin neredeyse tamamının ortak amacı, üremeyle neslin devamını sağlamak ve genlerini bir sonraki nesle aktarmaktır. Binlerce yıldır süregelen evrim, canlılara neslin en sağlıklı şekilde devamını sağlayacak eş seçimi kriterleri oluşturmuştur. Özetle:
- Kadınlar: Yavrunun ve kendisinin ihtiyaçlarını karşılayabilecek, fiziksel olarak güçlü ve kaynak sağlayabilen erkekleri tercih eder.
- Erkekler: Doğurganlığı yüksek, sağlıklı ve sadık kadınları arar.
Evrimsel bakış açısıyla ele alınan bu eş seçim stratejilerini günümüz normlarına göre kesinlikle doğru veya yanlış olarak değerlendiremeyiz. Her birey, kendisinde veya çevresinde bu kriterlerden bazılarını yansıtan eş seçimleri yapmış olabilir. İnsan türünün devamı için ilk insansı türlerden beri gelişen içgüdüler, davranışlar ve tercihler, modern yaşamda da etkisini sürdürmektedir. Bu evrimsel mirası göz ardı etmemek, insan davranışlarını anlamada önemli bir perspektif sunar.
Kaynakça
- Aktürk, E. G. (2013). Etkileşim, eş seçimi ve evrimsel psikoloji. Evrimsel Psikoloji, 215.
- Buss, D. M., & Schmitt, D. P. (2017). Sexual strategies theory: An evolutionary perspective on human mating. In Interpersonal development (pp. 297–325). Routledge.
