Evlilik arkadaşlık, sevgi, beraberlik, sadakat, güven, cinsel birliktelik ve çocuk sahibi olma gibi birçok gereksinimi karşılıklı doyuma ulaştırma beklentisi içinde kurulmakta ancak ömür boyu beraber ve mutlu olmak için başlanılmış bu birlikteliklerin bazılarında, bir süre sonra sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu sorunlardan biri de evlilikte mizah uyumsuzluklarıdır.
Evliliği incelerken, evlilikteki bireylerin yeryüzündeki doğal dinamiklerinin birine eşlik ettiklerini düşünülerek, bireyi anlamada özel bir önemi hak etmektedir. Nasıl anne-babada büyüdükleri onların nasıl karı-koca olacaklarını da gösterir.
Evliliklerin süresini kısaltan, devamlılığını bozan, eşler ve çocuklar üzerinde önemli psikolojik, sosyal, biyolojik, ekonomik etkilere neden olan insana ait tüm özelliklerin incelenmesi önemlidir. “Evlilik ilişkisi” çoğu bireyin yaşamak istediği bir ilişki türüdür. Her evlilikteki bireylerin “evlilik uyumu” farklılıklar gösterir. Kişilik (personality), mizaç (temperament) ve karakter (character) sıklıkla birbiri ile karıştırılsa da birbirinden farklı kavramlardır. Mizaç, kalıtımla geçen ve yaşam boyunca çok fazla değişmeyen yapısal özelliklerdir. “Mizah” ise insana ait bir özelliktir.
Mizah nedir dediğimizde; insanlar mizahı özellikle stresli durumları yönetmek, gerilimi azaltmak veya karşılaştıkları zorluklarla başa çıkmak için kullanmaktadırlar. Terapötik Mizah, genel olarak bireyin duygularında, davranışlarında, düşüncelerinde ve hatta fizyolojisinde olumlu bir terapötik değişim sağlamak amacıyla mizahın farkındalıklı ve bir amaca uygun kullanımı olarak tanımlanmaktadır. Saçmalıklarını ve uyumsuzluklarını eğlenceli şekilde keşfetmeyi, açıklamayı ya da anlamayı sağlayan, sağlığı ve iyilik halini destekleyen bir müdahale olarak açıklanmıştır.
Mizahın 4 çeşidi bulunur;
Katılımcı Mizah
Kişinin psikolojik iyi olma düzeyine olumlu anlamda etkisinin olduğunu belirterek bu tarz mizah anlayışına sahip insanların neşeli, mutlu, duygu durumu iyi olan, kendine ve diğer insanlara saygılı, insanlar arası ilişkilerde uyumlu bir yapıya sahip olduğunu ifade etmektedirler. Ayrıca kendini geliştirici mizaha sahip insanların yaşam ile ilgili olumsuz olaylarda, karşılaştıkları stresli durumlarda mizahı başa çıkma stratejisi olarak kullandıkları ve bu şekilde yaşam doyumları ve kalitesini arttırdıkları ifade edilmektedir.
Kendini Geliştirici Mizah
Hayata mizahi bir açıdan bakmayı temsil eder. Bireylerin duygu, düşünce, davranış ve fizyolojisine etki eden mizah insan tabiatının merkezinde yer alan bir olgudur. Ayrıca psikanalitik kuramda yer alan mizah yoluyla baş etme mekanizmasına karşılık gelebilmektedir. Bu türün en temel özelliği negatif ve aşırı stresli durumlarda bile mizahi bir bakış açısını koruyabilmektir. Bireyi yıpratabilecek olaylara karşı bir savunma mekanizması gibidir. Amaç bireyin olumlu hissetmesidir.
Kendini Yıkıcı Mizah
Burada asıl gaye ortamdaki diğer bireyleri güldürerek sosyal boyutta kişinin kendisini kabul ettirmektir, fakat bu mizahı kendilerini küçümseyerek yaparlar. Burada kişi onu mutsuz, rahatsız eden duygularını mizah yoluyla inkar etmeyi tercih eder. İğneleyici ve esprili kişiler olarak görünseler de benlik saygılarının düşük olduğu söylenilmektedir.
Saldırgan Mizah
Saldırgan mizah türünü gerçekleştiren kişiler mizahı yönelttiği kişinin neler hissedeceğini, nasıl etkileneceğini umursamaz. Bu kişiler çoğunlukla küçük düşürme, dalga geçme gibi öne çıkan özelliklere sahiptir. Irkçılık, cinsiyetçilik ya da ayrımcılık barındıran şakalar da söz konusu olabilmektedir. Buna ek olarak bu mizah biçimi bireyler için bir manipüle aracı olarak da kullanabilmektedirler.
Yapılan çalışmalar sonucunda çiftlerin evlilik uyumuna anlamlı etkisi olan değişkenler; evlilikte ayrı kalınan süreolması, erkeğin kaygı durumu, erkeğin yaşı ve çiftin mizahi özellikleri olarak bulunmuştur. Olumlu mizah özelliklerinin yüksek oranda olduğu çiftlerde evlilik uyum seviyesinin de yüksek olduğu bulunmuştur. Kadının evlilik uyumunu etkileyen değişkenler; evlilik boyunca ayrı kalınan zaman olması ve mizah şekli olarak bulunmuştur.
Kaynakça
- Duman, M. (2012). Mizaç ve karakter özelliklerinin evlilik uyumu ve cinsiyet açısından incelenmesi (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). T.C. Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı.
- Fidanoğlu, O. (2006). Evlilik uyumu, mizah tarzı ve kaygı düzeyi arasındaki ilişki (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). T.C. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Anabilim Dalı.
- Tümkaya, S., Hamarta, E., Deniz, M. E., Çelik, M., & Aybek, B. (Yıl). Duygusal zeka, mizah tarzı ve yaşam doyumu: Üniversite öğretim elemanları üzerine bir araştırma. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(30).
