Teknolojinin ilerlemesiyle küçük yaştaki çocuklarda mobil cihaz kullanımı yaygınlaşmış ve ekrana maruz kalma süresi artmıştır. Özellikle son yıllarda teknoloji kullanımının artmasıyla birlikte 0-3 yaş çocukların dahi ekran maruziyetine maruz kalması söz konusu olmaya başlamıştır. Bu durum, çocukların gelişimini olumsuz etkileyebilecek birçok sorunu beraberinde getirebildiği gözlenmiştir. Uzun süre ekrana bakmak, dikkat eksikliği belirtileri, dil gelişiminde sorunlar, duyusal ve motor becerilerde zorluklar ile davranışsal ve duygusal problemlerin ortaya çıkmasına neden olabildiği saptanmıştır. Ayrıca çocukların ebeveynlerinin yoğun ekran kullanımlarına şahit olmasıyla ekrana olan merakları da erken dönemlerden itibaren oluşmaktadır.
Ekran maruziyeti; doğrudan ekran maruziyeti ve dolaylı olarak ekran maruziyeti olarak iki farklı şeklinden söz edebiliriz. Doğrudan ekran maruziyetinde çocuk, ön planda direkt olarak ekrana bakar, dolaylı maruziyette ise çocuk başka bir şeyle uğraşırken arka planda ekranın açık olmasıyla ekrana maruz kalır.
Gebelik döneminden itibaren çocukların gelişimlerinin şekillendiği, özellikle yaşamın ilk aylarından 3 yaşına kadar ki süreçte beyninde bir takım sinir yapılarının oluşması için oldukça önemli olduğu tespit edilmiştir. Konuşma, gülümseme, masal anlatma, dokunma ve oyun ile bu yapıların sağlıklı gelişebildiği bilinmektedir. Ayrıca 0-6 yaş aralığı çocukların beyin yapıları ve duyusal motor becerilerinin hızla geliştiği bir dönemdir. Bu dönemde çocukların yoğun ekran maruziyetine maruz kalmaları bilişsel, sosyal ve duygusal açıdan gelişimlerinin sekteye uğramasına neden olabilmektedir. Dil gelişimi de sekteye uğrayan alanların başında gelebilmektedir.
Belirli bir yaşa ulaşmış çocukların, konuşmaya başlamamaları, yaşıtlarına göre dil gelişiminde geride kalmaları, sadece işaret dili ya da tek kelimelerle iletişim kurmaya çalışmaları ya da cümle kuramamaları durumunda konuşma gecikmesi söz konusu olur. Bu gecikme, çocuğun bireysel, duygusal ve sosyal yaşamını olumsuz etkileyebilmektedir. Yapılan birçok çalışmada birçok nedeni olabildiğinden söz edilmekle birlikte, çocuklarda gecikmiş konuşmada ekran maruziyetinin önemli bir etkisi olduğu bulunmuştur. Ekran maruziyetinde çocukların etkileşimli bir dil kullanamamaları sebebiyle kelime haznesi geliştirme ve yeni sözcükler öğrenme gibi doğal dil kazanımlarının edinilemediğinden bahsedilmektedir. Yapılan çalışmalarda özellikle 0-3 yaş arasında tamamen ekransız, 3 yaşından sonra ise çocuk özelinde kısıtlı ekran süresiyle ve mümkünse ebeveyn eşliğiyle ekran kullanmalarının güvenli olabileceği belirlenmiştir.
Kontrollü Ekran Süresi İçin Öneriler
- Özellikle 2 yaş altındaki çocukların ekrana maruz kalmalarının önlenmesi ve ebeveynlerin kendi ekran kullanımlarına yönelik belirli bir plan oluşturması.
- Yaşam alanı içerisinde ekransız bir bölge oluşturulması ve orada çocukla bol bol iletişim kurulabilecek bir düzen kurulması.
- Mümkünse yatak odası ve çocuk odasında şarj aletlerinin bulunmaması.
- Uyku düzeni oluşturulması ve çocuğun akranlarıyla bir arada olabileceği aktiviteler planlanması.
- Çocuğun egzersiz yapabileceği bir rutinin eklenmesi.
Referanslar
- AAP. Announces new recommendations for children’s media use. 21.10.2016. Available from: URL: https://www.aap.org/en-us/about-the-aap/aap-press-room/pages/american-academy-of-pediatrics-announces-newrecommendations-for-childrens-media-use.aspx. Son Erişim: 17.2.2019
- ASQAROVA, S., & ZENGİN, T. T. (2022). Ekran maruziyeti bulunan çocuklarda ergoterapinin duyusal etkileri. Pearson Journal, 7(19), 140-145.
- Çiyiltepe, M., & Türkbay, T. (2004). KONUŞMANIN BİLEŞENLERİ VE KONUŞMA GECİKMESİ OLAN ÇOCUKLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ: GÖZDEN GEÇİRME.
- KeskIndemIrcI, G. (2020). DİL GELİŞİMİ GECİKMİŞ OLAN ÇOCUKLARDA EKRAN MARUZİYETİ: ÖN ÇALIŞMA SONUÇLARI. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 82(4), 29-30.
- Radesky JS, Peacock-Chambers E, Zuckerman B, Silverstein M. Use of mobile technology to calm upset children: Associations with social-emotional development. JAMA Pediatr 2016;170:397-9.
- Zimmerman FJ, Christakis DA, Meltzoff AN. Television and DVD/video viewing in children younger than 2 years. Arch Pediatr Adolesc Med 2007;161:473-9.
