Ebeveynlik, bireyin yaşamındaki önemli ve aynı zamanda zorlu rollerden biridir. Çocuk yetiştirmek, sadece fiziksel bakım vermenin ötesine geçer. Aynı zamanda duygusal, sosyal, psikolojik sorumluluklar da içerir. Bu sorumluluklar, stresin birikmesine ve ebeveynlerin çocuklarıyla kaliteli zaman geçirme konusunda zorluklar yaşamasına sebep olur. Stresin birçok kaynağı olabilir; çocukların davranışlarının zorlukları, ebeveynlerin yoğun günlük programları, ev içi çatışmalar, ebeveynlere toplumsal atfedilen beklentiler gibi bir dizi faktör vardır. Bu stres faktörleri içerisinde ebeveynler, kendilerine yeterince zaman ayırmayı ihmal edebilir, kişisel ihtiyaçlarını göz ardı edebilirler. Stres, anın içinde kalmayı zorlaştırır. Ebeveynleri ruhsal olarak yorgunluğa, yetersiz hissettirmeye veya fiziksel rahatsızlık yaşamalarına (kronik baş ağrısı, mideye giren kramplar gibi) yol açabilmektedir. Enerjileri, odakları, zamanları tükenen ebeveynler böyle durumlarda çocuklarına sert davranabilir (bağırmak, vurmak, korkutmak) ve kendilerini aslında istemedikleri davranışları yaparken bulabilirler.
Bu bakımdan; ebeveynlikte stresin yol açtığı durumlara bakıldığında hem bireysel hem aile içinde kişilerin yaşam kalitesini etkileyen bir parça olduğu görülür. Peki bu stresi azaltmanın bir yöntemi var mıdır? Mindfulness kavramını açıklayarak, aslında mindful uygulamalar, öneriler ile ebeveynlere hangi konularda yardımcı olunabileceğini görebiliriz.
Mindfulness Nedir? Ebeveynlikte Nasıl Yardımcı Olur?
Mindfulness, bireylerin şimdiki anı farkındalıkla ve yargılamadan kabul etmeleri anlamına gelir. Türkçeye “bilinçli farkındalık” olarak çevrilen mindfulness, düşüncelerin, duyguların, bedenin şu andaki durumunun farkına varmayı ifade eder. Mindfulness özellikle stres yönetimi ve duygusal denge sağlama konusunda etkilidir.
Ebeveynler için mindfulness sakinleşmek için bir araç olabilir. Fakat bununla birlikte çocuklara sağlıklı birer rol model olabilmenin, stresle başa çıkmanın etkili bir yoludur. Şimdiki anı farkındalıkla yaşamak, duygusal dengeyi sağlamak, kendine şefkat geliştirmek ebeveynlerin stresle baş etmelerine yardımcı olur. Mindfulness, ebeveynlerdeki stresi arttıran kaygı ve pişmanlık cümlelerini sorgulamak ve arttırmak yerine, ebeveynlerin stres karşısında ihtiyaçlarını görmesine yardımcı olur. “Yetersizim, eksiğim”, “Üstesinden gelemiyorum, ebeveynliği beceremiyorum.” demek yerine “Ne tür bir desteğe ihtiyaç duyuyorum, şu an ihtiyaç duyduğum nedir?”, “Şu an ne yapmam veya ne yapmamam gerekir?” sorularını sormalarına teşvik eder. Bu bağlamda mindfulness uygulamaları ile ebeveynler problemlere daha berrak bir pencereden bakma fırsatını yakalar. Streslerini omuzlarından külfet gibi taşımaktansa bu yükü alıp yanı başlarına koymalarına yardımcı olur.
Stresi Azaltacak Mindfulness Uygulamaları
Kendine Şefkat
Ebeveynler sıklıkla kendilerine karşı sert olabilirler. “İyi bir ebeveyn” olabilme baskısı, stres yaratabilir. Mindfulness, ebeveynlerin kendine şefkatle yaklaşmalarını ve hatalarını kabul etmelerini teşvik eder. Bu hem stresin azalmasına hem de genel ruhsal sağlığın iyileşmesine yardımcı olabilir. Kendinize şefkat için yapabileceğiniz pratikler:
- Kendinizi eleştirmeden önce daha nazik nasıl davranabilirsiniz buna odaklanın.
- Gün içerisinde birçok rolünüz olduğunu ve çok fazla şeye koşuşturduğunuzu kendinize hatırlatın. Çabalarınızı fark edin.
- Kendinizi “en iyi” olmak için yargılamak yerine “yeterince iyi” olmak için uğraşın.
- Bazen çocuğunuza istediğiniz şekilde davranamayabilirsiniz. Böyle durumların arkasından kendinize yüklenebilirsiniz. Yüklenmek yerine, bazen hata da yapabilecek olduğunuzu kendinize hatırlatın.
- Kendinizi kutlayın. Kendinizi ödüllendirmek konusunda cömert olun.
Anda Kal
Her insan gibi ebeveynler de geçmişin pişmanlıkları veya geleceğin kaygıları ile zihinlerini meşgul ederler. Bu durum stresin artmasına neden olur. Geçmişi veya geleceği düşünen zihni, şimdiye çekmek mindfulness çalışmasıdır. Ne yapabilirsiniz?
- Anda ne yapıyorsanız, sadece onunla ilgilenin.
- Çocuklarınızla vakit geçirirken susmaları veya sakinleşmeleri için yanlarında olmak yerine, meşguliyetiniz olmadan onlarla vakit geçirin.
- Her an çocuklarınıza vakit ayırmak, oyun oynamak zorunluluğunuz olmadığını fark edin. Kendinize zaman ayıracak fırsatlar yaratın.
4D Uygulaması (Dur, Dikkat Et, Deneyimle, Devam Et)
Ebeveynler stres yaşadıkları durumlarda bu uygulamayı deneyimleyebilir. Aslında yaşanan olaylara ve durumlara otomatik tepki vermek yerine 4D uygulaması; mindfulnessın kelime anlamı olan bilinçli farkındalığı kazanıp bu doğrultuda harekete geçmeyi hedefler.
- Dur: Stresli olduğunuzu hissettiğinizde ilk olarak bunu sadece fark edin. Bir eyleme geçmeden sadece bu stresi fark ederek durun. “Şu an tam olarak neye stresliyim?”, “Stresim bana ne söylüyor?”
- Dikkat Et: Dikkatinizi bedeninize ve duyumlarınıza yönlendirin. “Şu an nasıl hissediyorum?”, “Stresi bedenimin hangi noktalarında yaşıyorum?”
- Deneyimle: Çevrenizde olan bitene odaklanın. Görebildikleriniz, dokunabildikleriniz, duyabildikleriniz, koklayabildikleriniz veya tadabildikleriniz olabilir. Birden çok duyunuza odaklanın.
- Devam Et: Son olarak eyleme geçin. Atacağınız adımların birer seçim olduğunu bilerek hareket geçin. Mesela; o an çocuğunuz ile oyun oynayacaksanız ve ev işleri sizi bekliyorsa aciliyet listesi yapabilir, yatmadan yapmanız gereken işleri hallettikten sonra zamanınızı (uzun veya kısa olmasını zaman yönetimi yaparak ayarlayabilirsiniz) çocuğunuza verebilirsiniz. Ne iş yaparsanız yapın, anda kalarak harekete geçin.
“Devam et” adımı için bir diğer örnek; zihninizi dolduran düşüncelerinizin içinde o an çocuğunuz sizden ısrarla bir şeyler istiyorsa, istediğini ona verip sizde kendinize neyin iyi gelebileceğini hatırlatın ve eyleme geçin. Bir kahve, biraz yürüyüş veya bir duş olabilir.
Sonuç: Mindfulness ile Daha Dengeli Bir Ebeveynlik
Bu uygulamalar size öncelikle stresinizi bilinçli bir şekilde fark etmenizi ve ardından temas etmenizi sağlayacaktır. Ne olursa olsun ebeveyn rolünüz dışında başka rolleriniz de olduğunuzu hatırlayın. Kendinizi bireysel ihtiyaçlarınız konusunda besleyin. Hayatta işler ters gittiğinde bunun için dövünmek, yakınmak sadece durumu büyütmeye yardımcı olacaktır. Bunun yerine kendinize hatalar da yapabileceğinizi hatırlatın. Unutmayın ki her çocuk birer deneyimdir ve kendine özeldir. Çok bilgili olmak veya birden çok çocuk sahibi olmak stresi azaltmaya yardımcı olmayacaktır. Durumları özümseyip belki biraz yavaşlamaya hakkınız olduğunu fark edebilirsiniz.
Kaynakça
Atalay, Z. (2019). Mindfulness Bilinçli Farkındalık, Farkındalıkla Anda Kalabilme Sanatı. İstanbul: İnkılap Yayınevi.
