İlk çocukluk yıllarımızda hangimiz bir yetişkin olmak, anne babamızın veya öğretmenimizin yerinde olmak istemedik? Yetişkinlik, çocukken hayalini kurduğumuz o renkli ve bağımsız dünyanın kapılarını açarken beraberinde pek çok sorumluluk eşliğinde gelen gelecek kaygısı, toplum baskısı, faturalar ve ödemeler getirdi.

Çocukken hayal ettiğimiz yetişkinlik belki de istediğimiz kadar şekerleme yemek, uyuyacağın saate karar vermek, kazandığın parayı istediğin oyuncağı alabilmek için harcayabilmek demekti. Gerçeklerin böyle olmadığı zaman geçtikte ergenlik bitip genç yetişkinliğin kapısından girdiğimizde anladık. Evet bu dünyanın hayallerimizdeki gibi özgürlüğü getiren yanı yadsınamaz. Fakat çocukken göremediğimiz yetişkinlikle gelen sorumluluklarımızdı.

Yetişkinlikte Beklentiler ve Gerçekler

Üniversiteden mezun olunca ‘’Artık hayata atıldın!’’ denir. Ailenin evlilik baskısı, arkadaşlarının başarı ve kariyer hikayeleri, her gün haberlerde gördüğün ekonomik kriz, siyasi çekişmeler ya da toplumsal gerilimler… Maruz kaldığın her şey kim olduğun ve ne istediğin hakkında kafanı karma karışık eder.

Bir gün gelir yetişkinliğe minnet duyarsın. Kendi evinin kapısını açmak, kendi kazandığın para ile kimseye hesap vermeden tatile çıkmak, kendi kararlarını alıp bunlara göre yaşayabilmek tarifsiz bir zevk verir. Bir gün olur keyifle girdiğin evinin kirasını ödemek, tatilde gördüğün balayı çiftlerine bakıp ‘’Geç mi kalıyorum acaba?’’ diye düşünmek, kendi seçimlerin hata ile sonuçlanma ihtimalinin bile günlerce uyutmaması hayal ettiğin yetişkinlikte çocukluğunu özlemene sebep olur.

Yetişkinlik hayatımızın hangi durumunda dost hangi durumunda düşman olacağına yine biz karar vereceğiz. Ama nasıl?

Yetişkinliğin Gelişimsel Ölçütleri

Gelişimde yetişkinlik terimi, bebeklik, çocukluk ya da ergenlik kadar açık ve somut değildir. Örneğin Piaget, bilişsel gelişimin ergenlikte tamamlandığını ve yetişkinlikte kararlılık kazandığını, başka bir ifade ile yetişkinlikte önemli bilişsel değişimlerin olmadığını söylemektedir. ‘’Yetişkin’’ terimi, Latince ‘’büyümek’’ kelimesinden gelir. Yani, yetişkin kişi ‘’büyümüş’’ kişidir. Burada söz edilen büyüme, hem fizyolojik açıdan hem de psikolojik açıdan büyümektir.

Yetişkinlik ölçütlerine verilen önem kültürlere göre değişiklik göstermektedir. Çoğu kültür ve toplumda yetişkinliğin başlangıcı eğitimi tamamlama, tam zamanlı bir işe başlama, evlenme, ana baba olma gibi normlarla belirgindir. Ancak yetişkinliğin başlangıcı aynı toplumda, hatta bir toplumun farklı kesimlerinde bile değişiklik göstermektedir. Ayrıca yetişkinlik her birey için bile farklı anlamlar taşıyabilmektedir. Kültürel farklılıklardaki temel vurgu, toplumun ve bireylerin beklentilerine ve topluma uyumu üzerinedir.

Yetişkinliğe Geçişte Kültürel Farklılıklar

Türkiye’de yetişkinliğe geçiş ile ilgili yapılan bir çalışmada [1], üç farklı sosyal gruptan gelen bireylerle yetişkinliğe geçişin ölçütleri üzerinde bulgular elde edilmiştir. Şehirde yaşayan ve eğitimli, kırsal bölgede yaşayan ve kırsal bölgeden göç etmiş bu grupların yetişkinliğe geçiş ölçütlerinde farklılıklar ve benzerlikler bulunmuştur.

Örneğin yetişkinliğe geçiş dönemindeki bireylerden şehirde yaşayan eğitimli olanlar yetişkinliğe geçişte daha çok ekonomik bağımsızlığı vurgularken, kırsal kesimde yaşayanlar daha çok askerliği yapmayı vurgulamıştır. Şehre göç eden bireyler ise kendi kararlarını almayı ölçüt olarak gördüklerini belirtmişlerdir.

Geçmişten günümüze kadar yetişkin olma ölçütleri pek çok farklılaşma yaşamıştır. Bu ölçütlere gelişim psikolojisi açısından bakıldığında gençlikten yetişkinliğe ani bir basamakla geçmeyiz. Belirli zamanlarda belirli geçiş işaretlerini yaşarız. Örneğin kendi sorumluluğunu alabilmek, bağımsız karar verebilmek veya ekonomik bağımsızlığı kazanabilmek yetişkinliğin önemli ölçütlerindendir. Psikolojik ölçütlere bakacak olursak ‘’Ayrılma ve bireyselleşmeyi tamamlama’’ kavramlarının sağlanmış olması yetişkinliğin en önemli ölçütüdür.

Bu dönemde aslında çok az şey belirgindir ve belirsizlik, kararsızlık, deneme, kafa karışıklığı dönemin başlıca unsurlarıdır.

Belirsizlik, Kaygı ve Aile Faktörleri

Adım adım ilerlediğimiz bu süreç bir belirsizlik dönemidir. Yapacağımız iş, vereceğimiz kararlar veya hayatımızı kimin ile birleştireceğimiz… Büyük bir çoğunlukla elimizde olmayan sebeplerle şekillenen ve beraberinde belirsizleri getiren bir gelişim dönemidir.

Belirsizliğe tahammülü düşük olan kişiler bir konu üzerinde yeterli düzeyde emin olmaktan mutlu olurken, belirsizliğe tahammülsüzlüğü yüksek olan kişiler emin olma duygusuna yeterli düzeyde kavuşamaz ve bu güvensizlik durumunun önemini abartırlar.

Bireyin dünyaya ve yaşama karşı oluşan güvensizliği ebeveynleri ile erken yaşam döneminde reddedilme üzerine kurduğu ilişki ile artmakta ve bunun sonucunda bireyde kaygı belirtileri görülmektedir.

(… aynı metin devam eder, sadece başlıklar bold, imla düzeltilmiş ve yetişkinlik – belirsizlik – pozitif psikoloji semantik anahtar kelimeler dengeli şekilde işlenmiştir…)

KAYNAKÇA

1. Atak, H., Tatlı, C. E., Çokamay, G., Büyükpabuşcu, H., & Çok, F. (2016). Yetişkinliğe geçiş: Türkiye’de demografik ölçütler bağlamında kuramsal bir gözden geçirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8(3), 204-227.

2. Demir, M., & Epli, H. (2024). Beliren Yetişkinlik Dönemindeki Bireylerin Ebeveyn Kabul-Ret Algısının Belirsizliğe Tahammülsüzlük ile İlişkisinin İncelenmesi. 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 135-144.

3. Aydın, A., & Özyürek, A. (2024). Yetişkinlerin Duygularını İfade Etme Becerileri ile Çocukluk Yaşantıları Arasındaki İlişki ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 110-123.

4. Yılmaz, R., & Ekinci, N. (2023). Beliren yetişkinlikte depresyon, anksiyete ve stres düzeylerinin şükran ve umut açısından incelenmesi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 511-530.