Son zamanlarda herkesin dilinde bir “depresyondayım” lafı dolaşıp duruyor. Bu depresyon dediğimiz şey sadece bir can sıkıntısı mı? Depresyon, gerçekten can sıkıntısı ya da mutsuz olma halinden mi ibaret? Değil tabii ki, insanın yaşamına büyük etkiler bırakan bir durumdur. Bazen apaçık belli eder kendini, bazen de usta bir oyuncu gibi maske takar anlayamazsın. Peki, depresyonu diğerlerinden ayıran ne? Beynimizde neler olup bitiyor? Ve o gülümseyen yüzlerin ardında saklanan maskeli depresyonu nasıl fark edebiliriz?
Beyinde Neler Oluyor?
Depresyon, sadece psikolojik değil, aynı zamanda aslında biyolojik bir mesele. Beynimizde bir takım kimyasallar var. Mesela serotonin, dopamin ve noradrenalin gibi. Bunların sistemi bir kere bozulunca, bizim de tüm modumuz yerle bir olabiliyor. Hele bir de ailende depresyon yaşandıysa daha önce, bunu genlerinde bile taşıyor olabilirsin.
Ayrıca stres, hormonal değişiklikler ve beynimizin duygu merkezlerinde olan aksaklıklar depresyona yol açabiliyor. Mesela prefrontal korteks, burası duyguları kontrol etmekle görevli. Depresyonda kortizol hormonu o kadar aşırı salgılanıyor ki burada işler aksamaya başlıyor. Sonuç? Odaklanamıyorsun, kararsız kalıyorsun, mutsuz ve genel bir hayata dair umutsuz hale geliyorsun.
Zihnimiz Bize Oyun mu Oynuyor?
Depresyonun en büyük tuzaklarından biri de olumsuz düşünme alışkanlıkları. Bilişsel psikolojiye göre, depresyondaki bireyler kendilerini, dünyayı ve geleceği hep en kötü ihtimalle yorumlar. Muhteşem bir karamsarlıktan bahsediyorum. İyi de nerden geliyor bu? Çocukken oturmaya başlıyor aslında bunlar. Yaşanan zorlayıcı yaşantılar ile oluşuyor. “Yetersizim“, “Başaramam“, “Kimse bana değer vermez” gibi düşünceler zamanla o kadar yerleşir ki, birey bunu gerçek sanmaya başlar.
Bu durumun en kötü tarafı ne mi? Depresyonda bu olumsuz düşünceleri yeniden yeniden ve yeniden karşımıza çıkar durur, sürekli onların kesin doğru olduğuna ikna eder bizi. Oysa ki beynimiz bize oyun oynuyor olabilir.
Depresyonun Belirtileri Neler?
Her bir insan depresyonu kendi özelinde herkesten farklı yaşar. Burada sadece bazı ortak belirtileri ele alabiliriz. Bunlar şöyle:
- Duygusal belirtiler: Devamlı bir mutsuzluk içerisindesindir. Çaresiz ve boşluğa düşmüş hissedersin.
- Bilişsel belirtiler: Kolay kolay karar veremezsin. Odaklanman mahvolmuştur, habire kendini eleştirir durursun.
- Fiziksel belirtiler: Uyku düzenin ve iştahın değişmiştir. Sürekli bir halsizlik her işi zorlaştırır.
- Davranışsal belirtiler: Etrafındaki insanlarla arana mesafe girer, uzaklaşırsın. Kendini çekmeye başlarsın ve hiçbir şeyden zevk almamaya başlarsın.
Peki ya “Maskeli Depresyon”?
Maskeli Depresyon: İçten İçin Çöküş Yaşayanlar
Bazı insanlar dışarıdan bakıldığında neşeli, enerjik ve başarılı kişiler görüyoruz ama içlerinde nasıl bir savaş verdiklerini bir bilseydik. “Maskeli depresyon” tam olarak bu durumu tanımlar. Bu durumdaki insanlar insan içinde öyle neşeli olurlar ki özeniriz. İşlerinde öyle başarılı olurlar ki kıskançlık bile duyabiliriz. Ancak içlerinde karşı koyamadıkları bir boşluk hissi taşırlar. Duygularını görmezden gelmeye çalışırlar çünkü “güçlü olmak” zorundadırlar. Anlatmazlar ne yaşıyorlar, neler oluyor. Belli etmemeye özen gösterir ve başarır da.
Asıl konulardan birisi de şu, bu insanlar depresyonda olduklarını kendileri bile bilemeyebilirler bazen. Etraflarındaki insanlar için her şey o kadar normaldir ki bir sorun olduğunu fark etmezler bile. Ancak bu maskenin altında yorgunluk, duygusal tükenmişlik ve yalnızlık yatıyor olabilir.
Maskeli depresyon yaşayanlar genellikle kendilerini aşırı iş yüküyle meşgul eder, sosyal ortamlarda hep enerjik görünmeye çalışır ve sürekli bir “başarı” peşinde koşarlar. Ama bu durum, içten içe büyük bir tükenmişliğe neden olabilir. Bir noktadan sonra, “Ben neden mutlu değilim?” sorusu içlerini kemirmeye başlar. Sorsan sana sıkıntı yok, problem yok der ama kendileriyle baş başa kalınca ağır duyguların altında ezilirler. Herhangi bir yardıma başvurmayı düşünmezler.
Eğer yalnız kalınca içinde bir yerlerde bir boşluk hissi hissediyorsan, sence bu öylesine, sıradan bir ruh hali mi yoksa bir sorunun göstergesi mi? Bunun cevabını vermemiz gerekiyor. Bu durumlarda, sosyal çevrenden veya bir uzmandan yardım istemek, onlarla konuşmak seni zayıf göstermez, tersine çok büyük bir fark yaratabilir senin için. Güçlü görünmek belki önemli olabilir ama en önemli güç, duygusal dünyamızda ne olduğuna önem vermek ve oradaki duyguları ne olursa olsun onları kabul ederek paylaşabilmektir. Değişim için atılacak en zorlu adım bu olabilir bence. Önemli olan, kendimize karşı dürüst olup kendimizle ilgilenmek.
Peki, Ne Yapabiliriz?
- Destek Almakta Çekinmeyin: Depresyon bir zayıflık değildir, profesyonel yardım almak normaldir.
- Düşünce Kalıplarını Değiştirin: Olumsuz düşüncelerinizin sizi gerçekten tanımlamadığını unutmayın.
- Başkalarıyla Paylaşın: Sevdiklerinizle konuşun, içinize atmaktan daha iyidir.
- Fiziksel Aktiviteye Yer Ayırın: Spor yapmak gibi aktiviteler ile bizi mutlu edecek hormonların salımı arasında önemli bir ilişki vardır.
- Küçük Adımlarla Başlayın: Kendinize ağır hedefler koymak yerine, günlük küçük ama gerçekleştirilebilir hedefler belirleyin.
Unutmayın, depresyon bir son değil, sadece bir süreç. Bunu hafif olarak atlatmak da mümkün aslında. Kendimizi yardıma açtığımızda en önemli adımı atarız. Kendi duygularınıza alan tanıyın ve maskenizi çıkarmaktan korkmayın.
