O meşhur sözü tam tersine çeviriyoruz: “Çok düşünüyorum, o halde yokum.”
Düşünmek güzeldir fakat bazı durumlarda bireyi çok zorlar. Geçmişte gerçekleşen olayları fazla düşünmek, gelecek hakkında olmamış veya olabilecek durumlar üzerinde fazla kafa yormak, endişelenmek ve bunun sonucunda anda kalamamak, yaptığımız işlere odaklanamamak, kaygı, depresyon gibi birçok psikolojik rahatsızlığa neden olacak düzeylere kadar gelebilmektedir. Tüm bu durumlara baktığımızda günümüzde oldukça popülerleşen bir kavram karşımıza çıkmaktadır: “aşırı düşünme”.
Peki, Aşırı Düşünme Nedir?
Düşüncelerin sürekli olarak bireyin zihnini işgal ettiği, düşünceler nedeniyle bireyin gündelik işlevlerini yerine getirememeye başladığı durumdur. Aşırı düşünme genellikle kaygı, stres, belirsizlik gibi durumlarla ilişkilidir çünkü kişi en fazla belirsizlik yaşadığı durumlarda kaygılanır. Şimdi sizden biraz geriye gitmenizi isteyeceğim, haydi üniversiteye gittiğiniz ilk yılı düşünün; yeni bir şehir, tanımadığınız bir sürü insan, uyum sağlamanız gereken bir üniversite hayatı ve alışık olmadığınız bir öğretim sistemi ile karşı karşıyasınız. Bu zamanlarda yaşadığınız bedensel belirtiler, zihninizdeki düşünceler nelerdi? Veya ilk iş gününüzü hatırlamanızı istesem. Her birey bu gibi durumlarda kaygı, stres yaşayacak diye kesin bir sonuç çıkaramasak da zaman zaman kaygı yaratacak durumlarla karşı karşıya kalmışsınızdır ve buna benzer birçok durum günlük hayatın içinde genel bir zorluk ve rahatsızlık kaynağı olabilir.
Aşırı Düşünme Bireylerin Yaşamını Nasıl Etkiler?
Her gün binlerce düşünce zihnimizden geçer. Ancak bazı bireyler için bu düşünceler basit bir akış değil, bitmek bilmeyen bir zinsel döngüdür. “Ya şöyle olursa?”, “Peki ya yanlış yaparsam?” gibi sorular zihinde defalarca kez yankılanır. İşte bu zinsel döngü, yani aşırı düşünme, kişinin ruh sağlığından ilişkilerine, karar alma yetisinden yaşam kalitesine kadar pek çok alanı olumsuz etkiler.
Odaklanma ve karar verme süreçlerini etkilemesinin başlıca nedenlerinden biri de aşırı düşünmeye bağlı olarak uyku düzeninin bozulmasıdır. Aşırı düşünme, bazı kişilerde zihinsel bozukluklarla da ilişkili olabilir; örneğin obsesif-kompulsif bozukluk, anksiyete bozukluğuna sahip olan bireylerde aşırı düşünme daha yoğun seyredebilir.
Aşırı Düşünmenin Belirtileri Nelerdir?
- Sürekli zihinsel döngüler: Aynı düşünceleri tekrar tekrar düşünmek.
- Karasızlık: Çok basit kararlarda bile ikileemde kalmak.
- Gerçekçi olmayan endişeler: Küçük bir olayı, büyük endişe edilecek bir durum haline getirmek.
- Uyku problemleri: Düşünceler yüzünden uykuya dalmakta güçlük, uyusak bile sabah dinlenmemiş bir şekilde kalkamamak.
- Odaklanma zorluğu: Zihninizi meşgul eden düşünceler yüzünden iş veya okul performansının düşmesi.
- Fiziksel belirtiler: Baş ağrısı, mide rahatsızlıkları gibi fiziksel belirtiler yaşama.
- Zihinsel yorgunluk: Sürekli düşünme nedeniyle enerji düşüklüğü hissetme, isteksizlik durumu.
Aşırı Düşünmeyle Nasıl Başa Çıkarız?
Aşırı düşünmeyle başa çıkmak için aşağıdaki yöntemler faydalı olabilir:
- Farkındalık (Mindfulness) Geliştirmek
Farkındalık ne işe yarar? Düşüncelerinizi yargılamadan fark etmenizi, kabullenmenizi ve zihni şu ana getirmenizi sağlar.
Nasıl Uygulanır?
- Nefes egzersizleri yapmak
- Meditasyon
- Yürüyüş yapmak, temiz hava almak günlük hayatta kolaylıkla deneyebileceğiniz yöntemlerdendir.
- Zihinsel Sınırlar Belirlemek
Gün içinde aşırı düşünmeye başladığınızda, düşünceler sizi ele geçirdiğinde ve bunu durduramadığınızda şöyle söyleyin: “Evet, şu an düşünceler zihnimi meşgul ediyor fakat şimdi düşünme vakti değil.” Bu düşünceler için bir zaman belirleyin ve o zamana erteleyin, düşünme sürenizi sınırlandırın. - Düşüncelerinizi Somutlaştırmak
Düşüncelerinizi yazıya dökün; böylelikle otomatik düşüncelerinizi, yanlış düşüncelerinizi daha net görmüş olursunuz. - Harekete Geçmek
Aşırı düşünme çoğu zaman hareketsizlikten beslenir. Spor yapmak, yürüyüşe çıkmak, kendi hobi ve yeteneklerinize uygun çeşitli grup sporlarına katılmak bu süreçte faydalı olacaktır. - Kendine Karşı Şefkatli Olmak
Hata yapmanın insan doğasına ait olduğunu kendine hatırlat. Kendini suçlamak yerine “Bu düşünce bana hizmet ediyor mu?” diye sor. - Sorgulama ve Yeniden Çerçeveleme
Aklına gelen otomatik düşünceyi sorgula:
Bu düşünce gerçek mi, yoksa bir varsayım mı?
En kötü ne olabilir? Gerçekten o kadar kötü mü?
Aynı durumda bir arkadaşın olsaydı ona ne derdim?
Bu sorularla düşünceyi daha objektif bir şekilde değerlendirebilirsin.
- Profesyonel Destek Almak
Tüm bu aşırı düşünme yöntemleri bende pek etkili olmadı, kendimi düşünürken buluyorum ve zihnime engel olamıyorum diye düşünüyorsan, bu durum seni mutsuz, depresif hissettirmeye başladıysa profesyonel destek almak bu süreçte çok faydalı olacaktır. En önemlisi, bu sürece kendi isteğinle başlamak en önemli ve güçlü olan ilk adımdır. Zihnine ve bedenine iyilik, rahatlama getirecek her şey aslında o kadar uzak değil; sır, küçük detaylarda gizli.
