Anlaşılmak Neden Bu Kadar Zor?
Eşimi çok seviyorum, o da beni çok seviyor. Ama bazen, sanki farklı dilleri konuşuyoruz. Küçük bir tartışma büyüyor, söylenmeyenler birikiyor, “beni anlamıyor” duygusu ilişkimizin sessiz misafiri hâline geliyor. Oysa çoğu zaman, sadece duyulmak, görülmek, anlaşılmak istiyoruz.
Çiftlerin yaşadığı çatışmalar, genellikle aralarındaki bir uyumsuzluktan değil duygusal ihtiyaçların görülmemesinden kaynaklanır. İşte tam bu noktada, ilişkilerdeki zorlanmaları birer “tehlike” olarak değil, iyileşme için bir çağrı olarak gören Imago terapisi yaklaşımı devreye giriyor.
Neden en çok, en yakın bulduklarımızı yaralıyoruz? Çocukluk deneyimlerimiz bugünkü ilişkilerimizi nasıl etkiliyor? Peki, bu döngüyü kırmak mümkün mü? Bu yazıda, Imago terapisinin bize sunduğu yeni ilişki dilini ele alacağız.
Imago Terapisi Nedir? Neden Zıt Kutuplar Birbirini Çeker?
“Neden hep aynı tip insanları seçiyorum?” ya da “Partnerimin yaptığı bazı şeyler beni neden bu kadar derinden etkiliyor?” gibi soruları hiç sordunuz mu? Imago terapisi, bu sorulara cevap arayan bir yaklaşımdır. Kuramın temelinde, her bireyin çocuklukta bakım veren kişilerle kurduğu ilişkinin, yetişkinlikte partner seçimlerini belirlediği fikri yatar (Hendrix, 2008). Yani bir anlamda, geçmişin izleriyle bugünün ilişkisini şekillendiririz.
“Imago”, zihnimizde taşıdığımız bu erken dönem ebeveyn imgelerinin birleşimidir. Genellikle bilinç dışında işler ve bizi, hem tanıdık hem de çözülmemiş duygusal yaralarımıza dokunan insanlara çeker. Bu bağlamda, ilişkilerde yaşanan çatışmalar bir uyumsuzluktan çok, iyileşmemiş geçmişlerin sahneye çıkışıdır (Cornelius, 2013).
Bağlanma kuramı ve ilişkisel bilinç gibi yaklaşımlarla örtüşen bu model, ilişkideki kırılma anlarını bir savunma mekanizması değil, duygusal bir çağrı olarak ele alır. Yani Imago terapisi bize şunu sorar: “Bu acı bana neyi hatırlatıyor ve neyin iyileşmeye ihtiyacı var?”
Imago Diyaloğu Nasıl Olur?
Partneriniz sizin duygularınızı gerçekten hissettiğinde, yalnızca kelimelerinizi değil gerçekten sizi duyduğunda nasıl hissedersiniz? Anlaşılmış, güvende ve değerli. Bu duyguların özlemini belki de uzun zamandır çekiyorsunuzdur.
“Imago diyaloğu”, çiftlerin yeniden duygusal bağ kurabilmesi için geliştirilmiş basit ama derin bir iletişim yöntemidir. Imago diyaloğunun üç adımını, günlük hayat üzerinden şöyle örneklendirebiliriz; diyelim ki eşiniz akşam yemeğine geç kaldığınız için size kırılmış ve şöyle dedi:
“Saatlerce seni bekledim, hiç haber vermedin. Önemsizmişim gibi hissettim.”
Şimdi adım adım bu diyaloğu uygulayalım:
- Yansıtma: Onu gerçekten dinlediğinizi göstermek için söylediklerini kendi kelimeleriyle tekrar edersiniz.
“Yani seni aramadığım için kendini önemsiz hissettin. Saatlerce bekledin ve bu seni üzdü, doğru mu anladım?” - Geçerleme: Duygularını yargılamadan, onun bakış açısından haklı bulduğunuzu ifade edersiniz.
“Evet, düşündüğünde gerçekten anlamlı. Hiç haber vermemem seni kırabilir.” - Empati: Onun yaşadığı duyguyu hissetmeye çalışırsınız.
“Muhtemelen yalnız ve değersiz hissettiğin bir an oldu. Bu senin için çok zor olmalı.”
Basit gibi görünen bu üç adım, savunmaları yıkar, suçlamaları susturur. Çünkü insanlar çoğu zaman haklı bulunmaktan çok anlaşılmak ister.
Araştırmalar, bu yöntemin çiftler arasında empatik duygusal bağ kurmayı ve duygusal güveni artırdığını göstermektedir (Schmidt, Luquet & Gehlert, 2016). Dahası, bu diyaloğu terapiye gitmeden de evde, gün içinde, küçük anlarda uygulamak mümkündür.
Dinlemek, Duyulmak ve Yeniden Bağ Kurmak
İlişkiler, yalnızca iki kişinin bugünkü hâlleriyle var olmaz; her biri geçmişinden bir şeyler taşır, çocuklukta duyulamamış ihtiyaçlar, bastırılmış duygular, öğrenilmiş savunmalar… Tüm bunlar bir tartışmanın, bir suskunluğun, hatta bir bakışın içine sızar. Harville Hendrix’in (2008) sözleriyle ifade edersek, “İlişki, iyileşmemiş yanlarımızın sahneye çıktığı yerdir. Ama aynı zamanda iyileşmenin de tek yeridir.”
Imago terapisi, bu sahneye çıkan yaralı parçaları görmezden gelmek yerine onlara şefkatle yaklaşmayı önerir. Çünkü her kırgınlığın ardında görülmek isteyen bir parça, her öfkenin ardında anlaşılmak isteyen bir ses vardır. Ve bu ses ancak gerçekten dinlenirse duyulur. Carl Rogers’ın (1995) da belirttiği gibi, “İnsan en çok, gerçekten dinlendiğinde değişir.” Bu dinleme, yalnızca sözcükleri değil, hissi de duymayı gerektirir.
Imago terapisi, bu duygusal katmanı görünür kılmak için yapılandırılmış bir araç sunar. Partnerler birbirlerini sadece duymayı değil, anlaşılmak öğrenir. Helen LaKelly Hunt (Hunt & Hendrix, 2013) bu noktada şu cümleyle terapinin özünü özetler: “Bir ilişkide en çok ihtiyaç duyduğumuz şey, haklı çıkmak değil, anlaşılmaktır.”
Günlük yaşamın telaşında, ilişkiyi bilinçli bir şekilde onarmak için durmak zor olabilir. Ama bir akşam yemeğinde, bir sessizlik anında, hatta bir kırgınlığın ardından bile Imago diyaloğu ile yavaşlamak mümkündür. Küçük bir soru, samimi bir niyet ve açık bir kalple kurulan her cümle, o uzak düşmüş duygusal bağ yeniden uzanan bir köprü olabilir.
Yine de bazı durumlarda, bu köprüyü tek başına kurmak mümkün olmayabilir. Tekrarlayan çatışmalar, duygusal kopuşlar, anlaşılmayan incinmeler arasında yönümüzü kaybettiğimizde bir terapist, haritayı yeniden okumamıza yardımcı olabilir. Terapide amaç sadece sorunları çözmek değil, birbirini yeniden görmek, yeniden duymaktır.
Ve bazen bir ilişkiyi değiştirmek, bir cümleyle başlar:
“Seni duyuyorum.”
Kaynakça
- Cornelius, T. L. (2013). Imago ilişki terapisi: Kurama yönelik perspektifler. Çift ve Aile Terapisi Dergisi, 12(1), 1–10. https://doi.org/10.1080/15332691.2013.748978
- Hendrix, H. (2008). Hak Ettiğiniz Aşkı Yaşayın: Çiftler İçin Rehber Kitap. (Çev. Z. Dinçerler). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
- Hunt, H. L., & Hendrix, H. (2013). Making Marriage Simple: Ten Truths for Changing the Relationship You Have into the One You Want. New York: Harmony Books.
- Rogers, C. R. (1995). Kişi Olmaya Dair. (Çev. E. Arıkan). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
- Schmidt, C. D., Luquet, W., & Gehlert, N. C. (2016). Evaluating the impact of Imago Relationship Therapy on couple communication and relationship satisfaction. Journal of Couple & Relationship Therapy, 15(3), 210–227. https://doi.org/10.1080/15332691.2015.1087556
