Çoğu insan, ilişkilerde duygusal yatırımın eşit olması gerektiğini düşünse de, gerçek hayatta bu durum nadiren gerçekleşir. Çiftlerden biri genellikle daha fazla çaba gösterir, daha fazla fedakârlık yapar veya ilişkiye daha bağlı hisseder. Peki, bu dengesizliğin sebebi nedir?
Bu soruya ışık tutan önemli yaklaşımlardan biri İlişkisel Yatırım Teorisi (Investment Model of Commitment)’dir. Bu teoriye göre, bireylerin bir ilişkideki bağlılıkları, yaptıkları yatırım, elde ettikleri tatmin ve alternatif seçenekler gibi faktörlere bağlıdır.
İlişkisel Yatırım Teorisi Nedir?
Rusbult’un (1980) geliştirdiği İlişkisel Yatırım Teorisi’ne göre, bir ilişkide kalıp kalmama kararı üç temel faktöre dayanır:
- İlişki Tatmini: Partnerin ihtiyaçlarını ne kadar karşıladığı ve ilişkinin genel mutluluk seviyesi.
- Alternatiflerin Cazibesi: Kişinin ilişki dışında daha iyi bir seçenek bulup bulamayacağı.
- Yatırım Miktarı: Kişinin ilişkiye ne kadar emek, zaman, para veya duygusal enerji harcadığı.
Bu teoriye göre, bir taraf ilişkiye daha fazla yatırım yaptığında ve alternatifleri daha az cazip gördüğünde, o kişi ilişkide “daha çok seven” taraf haline gelir.
Kim Daha Çok Seviyor? Güç Dengesi Nasıl Şekilleniyor?
İlişkilerde güç dengesini belirleyen temel nokta, kimin ilişkiye daha fazla yatırım yaptığıdır. Eğer biri ilişkiye daha fazla zaman, emek ve duygusal bağlılık koyuyorsa, o kişi daha bağımlı hale gelir ve ilişkinin yönünü belirleme gücünü karşı tarafa kaptırabilir.
Bunun sonucunda şu senaryolar ortaya çıkabilir:
- Fazla yatırım yapan taraf: Daha çok seven, daha fazla çaba gösteren, bazen karşı tarafın duygusal ilgisini kaybetmemek için fedakârlık yapan kişi olur.
- Daha az yatırım yapan taraf: Alternatifleri daha cazip gören, ilişkinin içinde kendini güvende hisseden ve genellikle ilişkiyi kontrol eden kişi olur.
Bu dengesizlik zamanla ilişkide sorunlara yol açabilir. Fazla yatırım yapan taraf, “ben daha çok seviyorum” hissine kapılıp güçsüz hissederken, diğer taraf bu ilginin değerini zamanla daha az fark edebilir.
Güç Dengesi Nasıl Korunur?
Bir ilişkide güç dengesini sağlamak için şu stratejiler kullanılabilir:
- Duygusal Yatırımı Dengelemek: Taraflardan biri aşırı fedakâr olduğunda, diğer tarafın da benzer şekilde yatırım yapmasını teşvik etmek gerekir.
- Alternatiflerin Farkında Olmak: Kendine değer veren biri, ilişkiyi kaybetme korkusuyla hareket etmez. Alternatiflerin farkında olmak, bağımlılığı azaltır.
- İlişkiyi Değerli Kılmak: Sevgi gösterileri, iletişim ve ortak hedefler, ilişkiyi daha tatmin edici hale getirebilir. Tatmin yüksek olduğunda, güç dengesizliği azalır.
Sonuç: Dengeyi Kurmak
İlişkilerde her zaman bir denge vardır: Kim daha çok seviyorsa, kim daha çok yatırım yapıyorsa genellikle güçsüz taraf haline gelir. Ama bu durum değiştirilebilir.
- Kendi hayatınıza yatırım yapın.
- Alternatiflerin farkında olun.
- İlişkide fedakârlık yaparken dengeyi koruyun.
İlişkilerde güçlü olmak, karşı tarafı ezmek değil, eşit yatırım yapılan bir denge oluşturmaktır. Eğer iki taraf da bu dengeyi koruyabilirse, ilişkinin uzun ömürlü olma ihtimali çok daha yüksek olur.
