Akran zorbalığı, çoğumuzun çocukluğunda karşılaştığı, ancak günümüzde daha fazla vurgulanan bir konudur. Çocuklarımızın bu konuda yara almadan büyümelerini sağlamak ve sağlıklı başa çıkma stratejileri geliştirmelerine destek olmak için akran zorbalığı üzerine çalışmak büyük önem taşır. Peki, akran zorbalığı tam olarak nedir ve nasıl önlenebilir?
Akran Zorbalığı Nedir?
Akran zorbalığı, bir kişi ya da grubun bir kişiye tekrarlı ve sürekli olarak uyguladığı, gücün kötüye kullanımıyla meydana gelen zarar verici ve kırıcı davranışlar olarak tanımlanabilir. Akran zorbalığı türleri doğrudan ve dolaylı, fiziksel ve sözel olarak sınıflandırılır:
- Sözel zorbalık: Ad takma, söylenti yayma, tehdit etme gibi davranışlar.
- Fiziksel zorbalık: Vurma, zorla para veya eşya alma, bir davranışa zorlama.
- Siber zorbalık: Sosyal medya, internet siteleri, e-posta veya cep telefonu mesajları yoluyla yapılan zorbalık. Günümüzde teknolojinin yaygınlaşması, siber zorbalığın artmasına yol açmıştır.
Akran Çatışması ile Akran Zorbalığı Arasındaki Fark
Çoğu zaman normal akran çatışması ile akran zorbalığı karıştırılır. Akran çatışmaları, gelişimin bir parçası olarak görülen, eşit güçteki bireyler arasında yaşanan anlaşmazlıklardır. Ancak akran zorbalığı, güç dengesizliği ve tekrarlı olumsuz davranışlarla karakterizedir. Aşağıdaki tablo farkları açıklar:
| Normal Akran Çatışması | Akran Zorbalığı |
| Arkadaşlık vardır ve devam eder. Güçler eşittir (aynı yaş grubu gibi). | Arkadaşlık yoktur veya devam etmez. Dengesiz güç vardır (büyük yaş grubu gibi). |
| Sürekli ve tekrarlı değildir, bazen görülür. | Sürekli ve tekrarlı olumsuz davranışlar vardır. |
| Güç uygulama veya arama yoktur. | Güç uygulama ve kontrol etme içgüdüsü vardır. |
| Kazanç arayışı yoktur. | Eşya, para veya güç kazanma amacı vardır. |
| Pişmanlık duygusu vardır, sorumluluk alınabilir. | Pişmanlık yoktur, sorumluluk alınmaz. |
| Problem çözülmeye çalışılır. | Problem çözümü için çaba gösterilmez. |
| Duygular karşılıklıdır. | Sadece mağdurda olumsuz duygular vardır. |
Akran zorbalığının nedenleri bireysel, ailesel ve çevresel faktörlere bağlıdır:
- Bireysel Nedenler: Zorba çocukların mizacı genellikle agresiftir. Şiddet içeren davranışlara eğilimli, fiziksel güç ve sosyal konuma önem veren bu çocuklar, güçlerini diğerlerinin üzerinde kullanır.
- Ailesel Nedenler: Aile, çocuğun ilk iletişim modelini oluşturur. Zorba davranışları hoş gören bir aile, çocuğa zorbalığın kabul edilebilir olduğunu hissettirebilir.
- Medya Etkisi: Televizyon programları, internet içerikleri ve sosyal medya, zorba davranışların popüler veya kabul edilebilir olduğu mesajını verebilir, çocukları buna özendirebilir.
Akran Zorbalığına Uğrayan Öğrencilerin Ortak Özellikleri
Akran zorbalığına maruz kalan çocuklar genellikle şu özelliklere sahiptir:
- Kendine güveni tam gelişmemiş, kendini korumakta zorlanan, pasif ve boyun eğici bir yapıları vardır.
- İçe kapanık ve utangaç olabilirler, yakın arkadaşları azdır.
- Genellikle aşırı koruyucu ailelerin çocuklarıdır.
- Farklı özellikler taşıyabilirler (ör. kekemelik, fiziksel farklılıklar).
Aileler Akran Zorbalığını Önlemek İçin Neler Yapabilir?
Aileler, akran zorbalığını önlemek ve çocuklarının sağlıklı gelişimini desteklemek için şu adımları atabilir:
- Çocuğunuzla sık sık konuşun, onu dikkatle dinleyin. Okul, arkadaşlar ve aktiviteler hakkında sohbet edin.
- Zorbalık evde veya görünür bir yerde olursa durdurun, durumu konuşun ve empati yapmasına yardım edin.
- Arkadaşlığın ne olduğunu, neden önemli olduğunu ve arkadaşlara nasıl davranılması gerektiğini öğretin.
- İnsanların farklı özelliklere, huy ve karaktere sahip olabileceğini ve buna saygılı olunması gerektiğini anlatın.
- Çocuğunuzun kişisel becerilerini keşfetmesine, güçlü yanlarını bulmasına ve geliştirmesine destek olun.
- Olumlu ve saygılı arkadaşlar seçmesinde rehber olun.
- İyilik, anlayış, yardımseverlik gibi değerleri teşvik eden televizyon programları ve müzikler seçmesine yardımcı olun.
- Okulda zorbalık yaşadığında anlatabilmesi için destekleyin ve cesaretlendirin.
- Çocuğunuzun daha atılgan ve girişken olması için yol gösterici olun.
- Yeni arkadaşlıklar kurmasına yardım edin.
- Zorbalık problemi fark edildiğinde vakit kaybetmeden okulla iletişime geçin ve işbirliği yapın.
Sonuç
Akran zorbalığını önleyici çalışmaların daha etkili olabilmesi için, okulda ve evde yürütülen çalışmaların birbirini desteklemesi büyük önem taşır. Aynı zamanda, çocuklarımıza doğru rol model olmanın gerekliliği de unutulmamalıdır.
