İlişki bağımlılığı, bireyin psikolojik ve duygusal ihtiyaçlarını karşılamaya çalışırken başkalarına aşırı derecede bağımlı olması durumudur. Bu durumda kişi genellikle kendini kaybetme ve aşırıya kaçma hali yaşar. Bireyler, benlik değerini, iç huzurunu ve duygusal refahını partnerinin onayına ve varlığına dayandırır. Sonuç olarak, kişi ilişkide kendini yok eder. Sağlıklı ilişkilerde görülen sevgi ve bağlılık, yerini kaybetme korkusuna, sürekli onay arayışına ve yalnız kalamama haline bırakır. Zamanla kişi, partnerini merkeze koyarak kendini yok sayar; bu da duygusal tükenmeye, özgüven kaybına ve hatta depresyona yol açabilir. İlişki bağımlılığı yalnızca romantik ilişkilerde değil, aile ve arkadaşlık ilişkilerinde de görülebilir.
İlişki Bağımlılığı Neden Oluşur?
İlişki bağımlılığının kökleri, geçmiş travmalara, çocukluk dönemine ve bağlanma stillerine dayanır. Başlıca nedenler şunlardır:
- Güvensiz Bağlanma Stilleri: Aşırı koruyucu ya da duygusal olarak mesafeli ebeveynlerle büyüyen bireyler, yetişkinlikte ilişkilerde ya aşırı yapışkan ya da kaçınan roller benimseyebilir.
- Terk Edilme Korkusu: Çocuklukta yaşanan duygusal ya da fiziksel terk edilmeler, bireyin ilişkilerde sürekli kaybetme endişesiyle hareket etmesine neden olur.
- Düşük Özsaygı: Kendisini yetersiz, değersiz ya da sevilmeye layık görmeyen bireyler, ilişki aracılığıyla kendilerine anlam kazandırmaya çalışır.
İlişki Bağımlılığının Belirtileri Nelerdir?
İlişki bağımlılığını fark etmek her zaman kolay değildir, çünkü genellikle haklı göstermeye çalışan cümlelerin ardına gizlenir. Yaygın belirtiler şunlardır:
- İlişki olmadığında hayatın anlamını kaybetmiş gibi hissetmek.
- Partnerin istek ve ihtiyaçlarını kendi ihtiyaçlarının önüne koymak.
- Sürekli ilgi ve sevgi ihtiyacı içinde olmak.
- Değersizlik, yetersizlik, onaylanma ihtiyacı ve düşük özsaygı.
- Kendi kararlarını alamamak ve “hayır” diyememek.
- Karşı tarafı sürekli kontrol etme davranışı.
- Özel alana saygı duymama ve kişisel sınır koyamama, buna bağlı olarak sürekli birlikte olma isteği.
- Terk edilmekten ve se: Terk edilmekten ve sevilmemekten korkmak.
- Geçmiş ilişkilerinde olumsuz deneyimler yaşanması.
- İlişkisi olmadığında tüm değerlerini kaybedeceği düşüncesi.
- Terk edilme ihtimaline karşı yoğun kaygı yaşamak.
- Sürekli ilgi, onay ve sevgi arayışı içinde olmak.
- Sağlıksız ya da zarar verici bir ilişkide olduğunu bildiği halde orada kalmakta ısrarcı olmak.
- Kendi benliğini ve bireysel kimliğini partnerin kimliğiyle birleştirmek, böylece benlik karmaşası yaşamak.
- Kendisini “çok seviyorum” ya da “ilişkiye yatırım yaptım” gibi cümlelerle oyalamak.
İlişki Bağımlılığının İlişkiye Etkisi
Sağlıklı bir ilişki, her iki tarafı da besleyen bir durumdur. Ancak bir tarafın yoğun şekilde bağımlı hale geldiği durumlarda, diğer tarafın ilişkide kalmak için çaba göstermesi zorlaşır ve ilişki zarar görür. Karşılıklı beslenme, ortak hedefler ve benzer amaçlarla sürdürülen bir ilişki, toksik bir hale dönüşebilir.
İlişki Bağımlılığından Kurtulmak Mümkün mü?
İlişki bağımlılığının üstesinden gelmek mümkündür. İşte bazı adımlar:
- İçgörü Geliştirme: Kişi, nasıl bir ilişki yaşadığını fark etmeli ve kendine karşı dürüst olmalıdır.
- Kişisel Sınırlar: Bireyler, kişisel sınırlar oluşturmalı ve bunları korumalıdır.
- Bağlanma Farkındalığı: İlişkide nasıl bağlandığını ve nasıl olması gerektiğine dair farkındalık çalışmaları yapılmalıdır.
- Kendi Hayatına Yönelme: Kişi, kendi ilgi alanlarını keşfetmeli ve bireysel hayatına odaklanmalıdır.
- Yalnız Kalma Becerisi: Yalnız kalma becerisi geliştirilmelidir.
- Öz Şefkat ve Öz Değer: Öz şefkat ve öz değer duyguları güçlendirilmelidir.
Ayrıca, şema terapi, bilişsel davranışçı terapi ve bağlanma odaklı terapi gibi profesyonel terapiler, geçmiş travmalar, bağlanma stilleri ve sınır koyma becerileri üzerine çalışarak bireyin sağlıklı ilişkiler kurmasına yardımcı olabilir.
Sonuç: Gerçek Sevgi Özgürleştirir
Çok sevmek, bağımlılık anlamına gelmez. Gerçek sevgi, bireyi özgürleştirir. Bir bireyin hem kendi dünyasına sahip olması hem de partneriyle ortak bir dünyada birleşmesi, sağlıklı bir ilişkiyi mümkün kılar. İlişkisinde bağımlı olduğunu fark eden kişi, bu durumu değiştirmek için ilk adımı atmıştır. Bu farkındalıkla, kişi kendini yeniden tanıyabilir ve istediği sağlıklı ilişki biçimini oluşturabilir. Unutulmamalıdır ki, sağlıklı bir ilişki, eksik olanın diğerine yapıştığı bir yer değil, iki tamamlanmış bireyin birbirine destek olarak büyüdüğü bir alandır.
