Aldatma, romantik ilişkilerdeki en yıkıcı sorunlardan biridir. Araştırmalar aldatmanın öfke, kaygı, depresyon gibi sorunlara yol açtığını, insanların psikolojik yardıma başvurmasına en sık neden olan sorunlardan birinin aldatma olduğunu göstermektedir (Buunk, 1995; Cano & O’Leary, 2000; Blow ve Hartnett, 2005b; Özgün, 2010). Ayrıca, boşanmanın en önemli sebeplerinden biri de aldatma olarak görülmektedir (Amato ve Previti, 2003).
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın yaptığı Türk Aile Yapısı Araştırması’nda da “Aldatmanın temel nedeni ne olabilir?” sorusuna katılımcıların yüzde 90’ından fazlası aldatma yanıtını vermiştir (T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, 2015).
Aldatmanın Tanımı ve Ölçüm Zorlukları
Bu kadar önemli bir sorun olmasına karşın aldatmanın tanımlanması ve izlenmesi oldukça zordur. Bu nedenle aldatmanın yaygınlığına dair bulgular da değişkenlik göstermektedir.
Alfred Kinsey’nin Çalışmaları
Bu konuda en önemli çalışmalardan biri Amerikalı bir biyolog, psikolog ve seksolog olan Alfred Kinsey’nin çalışmalarıdır. 1947 yılında kurduğu Seks, Cinsiyet ve Üreme Araştırmaları Enstitüsü’nde yaptığı ve sonrasında yayımladığı raporlarla ABD’de büyük yankı uyandırmıştır. Kinsey ve ekibinin yaptığı çalışmalara göre her iki erkekten ve her dört kadından birinin, 40 yaşına gelene kadar eşlerini en az bir kez aldatmış olduğu belirlenmiştir (Kinsey, Pomeroy ve Martin, 1948; Kinsey, Pomeroy, Martin ve Gebhard, 1953).
Güncel Araştırmalar
ABD’de her iki yılda bir yapılan kapsamlı bir toplumsal, sosyal ve kültürel yapı araştırması olan General Social Survey’in 2000 ila 2016 yılı arasındaki bulgularını inceleyen bir çalışmadaysa katılımcıların yüzde 16’sının partnerlerini aldattığı görülmüştür (Labrecque ve Whisman, 2017). Türkiye’nin de dahil olduğu 53 farklı ülkeden 17 binden fazla katılımcının bulunduğu ve çoğunun üniversite öğrencilerinden oluştuğu bir çalışmadaysa kadınların yüzde 45’i ve erkeklerinse yüzde 63’ü partnerlerinden başka biriyle ilişkiye girdiğini rapor etmiştir (Schmitt, 2004).
Ayrıca, Durex (2005) markasının 41 ülkeden 317 binden fazla katılımcıyla yaptığı bir çalışmada katılımcıların ortalama olarak yüzde 22’si partnerlerini aldattığını söylerken Türkiye, yüzde 58’lik aldatma oranıyla tüm ülkeler arasında ilk sırada yer almıştır. Fakat burada, hayatları boyunca toplamda kaç farklı partnerle birlikte olduğu sorulduğunda erkeklerin tahminlerini “abartma” eğiliminde olduğu (Mitchell vd., 2018) da akılda tutulmalıdır.
Doğrudan Türkiye’de, 404 üniversite öğrencisiyle yapılan bir çalışmada ise katılımcıların yüzde 20’si partnerlerini en az bir kez aldattığını söylemiştir (Yeniçeri ve Kökdemir, 2006).
Aldatmaya Ortak Bir Tanım Arayışı
Oldukça yaygın olduğu anlaşılan aldatmaya herkesin uzlaştığı bir tanım yapılması da araştırmacıları zorlamaktadır. Literatüre bakıldığında zina, tek eşli olmama, çok eşlilik, kaçamak yapma, evlilik dışı ilişki gibi kavramlar kullanıldığı görülmektedir. Fakat bunlar, aldatmayı yalnızca evlilik ilişkileri içine sıkıştırmaktadır ki her türden romantik ilişkide bu sorunun yaşandığı bilinmektedir.
Uzun yıllar boyunca bu konudaki çalışmaları tarayan araştırmacılar (Blow & Harnett, 2005a), en sonunda kapsamlı bir tanım önermeyi başarmıştır:
“Bağlılığa dayanan bir ilişkide bulunan kişinin, mevcut ilişkisi dışında cinsel ve/veya duygusal bir eylemde bulunması ve bu eylemin mevcut ilişkideki taraflarca romantik, duygusal ya da cinsel sadakate dair açık veya örtük biçimde belirlenmiş normları ihlal etmesi ve/veya güveni zedelemesi durumu.”
İlk bakışta anlaşılması zor görünse de aslında karşılıklı bağlılığa dayanan bir ilişkide (evlilik olsun ya da olmasın) partnerlerin daha önceden açıkça belirlediği ya da doğal olarak kabul ettiği kuralları ihlal edecek bir davranışta bulunmak aldatma olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla aslında aldatmanın tanımı da kişilere ve ilişkilerinin yapısına göre değişkenlik göstermektedir. İlişkide açık ya da örtük biçimde kabul edilen kurallar her neyse, bu kuralları ihlal edecek biçimde karşı cinsten biriyle sosyal medya üzerinden mesajlaşmaktan biriyle cinsel ilişkiye girmeye kadar çok geniş yelpazede davranışlar aldatma olarak kabul edilebilmektedir.
Aldatma Türleri
Bununla birlikte, aldatmanın yalnızca cinsel davranışları içermesi de gerekmemektedir. Bu doğrultuda literatürde genel kabul gören üç aldatma türü vardır.
- Cinsel aldatma: Mevcut partnerden başka biriyle herhangi bir cinsel davranışta bulunma olarak tanımlanmaktadır ve öpüşme, okşama, sevişme gibi cinsel birleşme dışındaki çok sayıda davranışı da içermektedir (Shackelford ve Buss, 1997).
- Duygusal aldatma: Kişinin ilgisini, dikkatini, zamanını mevcut partnerinden başka birine yöneltmesi olarak tanımlanmıştır (Shackelford, LeBlanc ve Drass, 2000).
- Birleşik aldatma: Aynı anda hem duygusal hem de cinsel aldatma davranışlarını içeren türse birleşik aldatma olarak kabul edilir.
Glass ve Wright (1985) ise böyle kategorik bir sınıflandırmadan ziyade şu şekilde bir ölçekli sınıflandırma önermiştir:
- Bütünüyle cinsel.
- Büyük oranda cinsel.
- Duygusaldan daha fazla cinsel.
- Cinselden daha fazla duygusal.
- Büyük oranda duygusal.
- Bütünüyle duygusal.
Çevrimiçi Aldatma: Teknolojinin Etkisi
Son 20 yılda internetin ve teknolojinin hayatımıza hızla girmesiyle birlikte araştırmacılar çevrimiçi aldatma ya da internet aldatması gibi yeni tanımlar da önermeye başlamıştır. “Eğlenme, keşfetme, cinsel ya da duygusal partner bulma gibi amaçlarla metin, ses ya da görsel dosyalar da dahil olmak üzere interneti ve teknolojiyi kullanmak” şeklinde tanımlanan (Cooper ve Griffin-Shelley, 2002) çevrimiçi aldatmanın da yalnızca duygusal, yalnızca cinsel ve hem cinsel hem duygusal gibi türleri bulunmaktadır (Hertlein ve Piercy, 2006).
Sonuç: Aldatmanın Etkileri ve İyileşme
Sonuç olarak aldatma hem tanımlanması hem de ölçülmesi oldukça zor bir olgudur. Bireyler ve ilişkiler üzerinde yıkıcı etkiler bıraktığı da bilinmektedir. Bununla birlikte, çeşitli psikoterapi yöntemleriyle hem bireylerin hem de ilişkilerin iyileşerek toparlanabildiğini gösteren çalışmalar da vardır (Atkins vd., 2005; Kazemi ve Javid, 2015).
Kaynakça
- Amato, P. R., & Previti, D. (2003). People’s reasons for divorcing: Gender, Social Class, the Life Course, and Adjustment. Journal of Family Issues, 24(5), 602–626. https://doi.org/10.1177/0192513X03024005002
- Atkins, D. C., Eldridge, K. A., Baucom, D. H., & Christensen, A. (2005). Infidelity and behavioral couple therapy: Optimism in the face of betrayal. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 73(1), 144–150. https://doi.org/10.1037/0022-006X.73.1.144
- Blow, A. J., & Hartnett, K. (2005a). Infidelity in Committed Relationships I: A Methodological Review. Journal of Marital and Family Therapy, 31(2), 183–216. https://doi.org/10.1111/j.1752-0606.2005.tb01555.x
- Blow, A. J., & Hartnett, K. (2005b). Infidelity in Committed Relationships II: A Substantive Review. Journal of Marital and Family Therapy, 31(2), 183. https://doi.org/10.1111/j.1752-0606.2005.tb01555.x
- Buunk, B. (1995). Sex, Self-Esteem, Dependency and Extradyadic Sexual Experience as Related to Jealousy Responses. Journal of Social and Personal Relationships, 12(1), 147–153. https://doi.org/10.1177/016344300022005001
- Cano, A., & O’Leary, K. D. (2000). Infidelity and Separations Precipitate Major Depressive Episodes and Symptoms of Nonspecific Depression and Anxiety. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68(5), 774–781. https://doi.org/10.1037/0022-006X.68.5.774
- Cooper, A., & Griffin-Shelley, E. (2002). The Internet: The Next Sexual Revolution. In A. Cooper (Ed.), Sex & The Internet: A Guidebook for Clinicians. New York: Routledge.
- Durex. (2005). 2005 Global Sex Survey Results. https://www.durex.com/gss adresinden erişildi.
- Glass, S. P., & Wright, T. L. (1985). Sex Differences in Type of Extramarital Involvement and Marital Dissatisfaction. Sex Roles, 12(9–10), 1101–1120. https://doi.org/10.1007/BF00288108
- Hertlein, K. M., & Piercy, F. P. (2006). Internet Infidelity 10 Years On: A Critical Review of the Literature. The Family Journal, 14(4), 366–371. https://doi.org/10.1177/1066480716663191
- Kazemi, M. S., & Javid, M. M. (2015). Effect of infidelity therapy on improving mental health of betrayed women. International Journal of Psychology and Counselling, 7(2), 24–28. https://doi.org/10.5897/IJPC11.015
- Kinsey, A. C., Pomeroy, W. B., & Martin, C. E. (1948). Sexual Behavior in the Human Male. Philadelphia: W. B. Saunders Company.
- Kinsey, A. C., Pomeroy, W. B., Martin, C. E., & Gebhard, P. H. (1953). Sexual Behavior in the Human Female. Philadelphia: W. B. Saunders Company.
- Labrecque, L. T., & Whisman, M. A. (2017). Attitudes Toward and Prevalence of Extramarital Sex and Descriptions of Extramarital Partners in the 21st century. Journal of Family Psychology, 31(7), 952–957. https://doi.org/10.1037/fam0000280
- Mitchell, K. R., Mercer, C. H., Prah, P., Clifton, S., Tanton, C., Wellings, K., & Copas, A. (2018). Why Do Men Report More Opposite-Sex Sexual Partners Than Women? Analysis of the Gender Discrepancy in a British National Probability Survey. The Journal of Sex Research, 56(1), 1–8. https://doi.org/10.1080/00224499.2018.1481193
- Schmitt, D. P. (2004). Patterns and Universals of Mate Poaching Across 53 Nations: The Effects of Sex, Culture, and Personality on Romantically Attracting Another Person’s Partner. Journal of Personality and Social Psychology, 86(4), 560–584. https://doi.org/10.1037/0022-3514.86.4.560
- Shackelford, T. K., & Buss, D. M. (1997). Cues to Infidelity. Personality and Social Psychology Bulletin, 23(10), 1034–1045. https://doi.org/10.1177/01461672972310004
- T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2015). Türkiye Boşanma Nedenleri Araştırması. https://www.aile.gov.tr/media/50219/taya2013trk.pdf adresinden erişildi.
- Yeniçeri, Z., & Kökdemir, D. (2006). University Students’ Perceptions of, and Explanations for, Infidelity: The Development of the Infidelity Questionnaire (INFQ). Social Behavior and Personality: An International Journal, 34(6), 639–650. https://doi.org/10.2224/sbp.2006.34.6.639
