Murray Bowen’ın Nesiller Arası Geçiş Kuramı, bireylerin ve aile sistemlerinin gelişimini açıklamak için önemli bir psikolojik modeldir. Bowen, insanların duygusal ve davranışsal kalıplarının, nesilden nesile aktarıldığını öne sürer. Bu kuram, aileyi, her bireyin diğerlerini etkilediği bir sistem olarak ele alır ve bireylerin davranışlarının, duygusal tepkilerinin ve ilişkilerinin şekillenmesinde önemli bir rol oynar. Nesiller arası geçiş kuramını anlamak için temel kavramlar üzerinde durmak büyük önem taşır.
Temel Kavramlar:
-
Üçgenler:
Bowen’a göre, bir ilişki içerisinde birbirlerinin duygusal ihtiyaçlarını karşılayamayan iki birey, üçüncü bir nesneyi ilişkiye dahil ederek üçgenleşme yaratır. Üçgenleşme, anksiyete düzeyinin kısa vadede düşmesine yardımcı olabilir fakat duygusal sorunların çözülmesini sağlamaz. Ayrımlaşma düzeyi düşük bireyler, ilişkilerindeki anksiyeteyle başa çıkmak için daha fazla üçgenleşmeye ihtiyaç duyabilirler (Yıldırım, 2020). -
Benliğin Farklılaşması:
Benliğin farklılaşması, kişinin köken ailesinden duygusal olarak ayrışmasını ifade eder. Bowen’a göre, benlik farklılaşmasının düşük olduğu durumlarda, bireylerin duygusal ve düşünsel farklarını ayırt etme yetenekleri de zayıflar, bu da anksiyeteyi artırır (Tuzgöl, 2017). -
Çekirdek Ailenin Duygusal Sistemi:
Bireylerin, köken ailelerinde öğrendikleri duygusal süreçler, başa çıkma stratejileri ve anksiyete düzeyleriyetişkinlikte de devam eder. Bu süreç, aile üyelerinin birbirlerini etkileyen duygusal etkileşimleri ve davranışlarıyla şekillenir (Bowen, 1978). -
Kardeş Sırası:
Kardeş sırası, ailenin kişilik dinamiklerini etkileyebilir. Örneğin, ailenin ilk çocuğu genellikle liderlik özelliklerine sahip olurken, son çocuk daha taklitçi ve alıcı olabilir. Bowen’a göre, farklı kardeş sıralarına sahip bireyler, romantik ilişkilerde de farklı dinamikler sergileyebilirler. İlk çocuk ve son çocuk arasındaki ilişki, bu verici ve alıcı kişilik özelliklerinin bir araya gelmesiyle daha başarılı olabilir (Kerr ve Bowen, 1988). -
Kuşaklar Arası Aktarım:
Kuşaklar arası aktarım, çekirdek ailenin duygusal sisteminin kuşaktan kuşağa taşınmasını ifade eder. Bu süreç, bireylerin geçmişte yaşadıkları duygusal deneyimlerin, sonraki kuşaklara aktarılmasını sağlar (Gültekin Arayıcı ve Tekinsav Sütcü, 2023). -
Aile Yansıtma Süreci:
Aile yansıtma süreci, bireylerin köken ailelerinde deneyimledikleri duygusal süreçlerin, yetişkinlikteki hayatlarına etkisini ifade eder. Bireyler, çocuklukta öğrendikleri duygusal kalıpları, yetişkinliklerinde tekrar yaşarlar (Brown, 1999). -
Duygusal Mesafe:
Aile üyeleri arasındaki bağlanma sorunları ve düşük benlik farklılaşma düzeyi, duygusal mesafeye yol açabilir. Bireyler, bu mesafeyi fiziksel veya duygusal olarak uzaklaşarak çözmeye çalışabilirler. Bowen (1978), bunun bir savunma mekanizması olduğunu ve duygusal anlamda ayrışmayı sağlamadığını belirtir. -
Toplumsal Gerileme:
Bazı toplumsal olaylar, ailedeki gibi kronik anksiyete yaratabilir ve toplumda işlevselliği bozabilir. Toplumsal gerileme, bu tür olayların bireylerin psikolojik sağlığı üzerindeki etkisini açıklar (Brown, 1999).
Kurama Genel Bir Bakış:
Bowen’ın Nesiller Arası Geçiş Kuramı, 1950’lerde ortaya atılmıştır ve aile sistemindeki duygusal ve davranışsal kalıpların nesilden nesile aktarıldığını öne sürer. Bowen’a göre, aile üyelerinin birbirini etkilemesiyle oluşan aile dinamiği ve duygusal süreçler, bireylerin yaşamları boyunca davranışlarını ve tepkilerini şekillendirir. Bu süreçler, gelecekteki kuşaklara aktarılabilir ve aile üyeleri, belirli bir miktar anksiyete ile ilişki kurarlar.
Anksiyete, nesiller arası geçiş kuramının temel taşlarından biridir. Bowen’a göre, anksiyete sürekli olarak yaşamda var olan bir duygu olup, aile üyeleri arasındaki ilişkilerde farklı düzeylerde hissedilir. Nesiller arası geçiş kuramına göre, bu anksiyetenin farklı düzeylerde deneyimlenmesinin nedeni, önceki nesillerden aktarılan anksiyete ve aile üyelerinin ayrımlaşma düzeylerindeki farklardır (Friedman, 1991).
Bu kuramda, bireylerin farkındalık düzeylerini ve ayrımlaşma seviyelerini artırarak yaşadıkları kronik anksiyete düzeyini düşürmeleri amaçlanır. Bowen, bu durumu hücre bölünmesi ile açıklamaktadır. Hücreler bölünerek yeni hücreler oluşturur ve bunlar, genetik özelliklerini taşırken, aynı zamanda kendilerine özgü işlevsellik de kazanır. Benzer şekilde, bireyler de köken ailelerinden ayrıldıkça, ailelerinin özelliklerinin farkına vararak kendi işlevselliklerini gösterirler (Yenicesu, 2024).
Bowen’ın Kendi Yaşamı ve Kuramı:
Murray Bowen, 5 çocuklu bir ailenin ilk çocuğu olarak dünyaya gelmiştir ve ailesinde farklı kuşaklar bir arada yaşamaktadır. Bowen’ın ailesindeki iç içe geçmiş yapılar, kuramının gelişmesinde etkili olmuştur. Ailesiyle hem fiziksel hem de duygusal mesafe koyması, bu süreçteki fikirlerini ve kuramını şekillendiren önemli bir faktör olmuştur (Tuzgöl, 2017).
Kaynakça
-
Bowen, M. (1978). Family therapy in clinical practice (1. Basım). Jason Aronson.
-
Brown, J. (1999). Bowen family systems theory and practice: Illustration and critique. Australian and New Zealand journal of family therapy, 20(2), 94-103. https://doi.org/10.1002/j.1467-8438.1999.tb00363.x
-
Friedman, E. H. (1991). Bowen theory and therapy. İçinde A. S. Gurman ve D. P. Kniskern (Edl.), Handbook of family therapy (Vol. 2) (ss. 134-170). Brunner / Mazel.
-
Gültekin Arayıcı, S., & Tekinsav Sütcü, G.S. (2023). Yol Ayrımı filminin Bowen Aile Sistemleri Teorisi’nin temel kavramları açısından değerlendirilmesi. AYNA Klinik Psikoloji Dergisi, 10(3), 612-635. https://doi.org/10.31682/ayna.1201243
-
Kerr, M. ve Bowen, M. (1988). Family evaluation: An approach based on Bowen theory (1. Basım). Norton.
-
Tuzgöl, K. (2017). Aile terapilerinde psikanalitik yaklaşım; psikodinamik Bowen aile terapisi ve temel kavramları. Libido Dergisi, Ekim-Kasım.
-
Yenicesu, N. Ö. Z. (2024). A. bölüm. S. Durmuş (Ed.), Aile danışmanlığı kuram ve uygulamalara genel bir bakış. İçinde (s. 37-43). Pegem Akademi.
