2014 yılında Boko Haram terör örgütü tarafından Chibok’ta kaçırılan 276 kız çocuğunun hikayesini dehşetle izlemiştik. Batılı eğitim karşıtı olan Boko Haram terör örgütü, terörü insanları alıkoyma yöntemini kullanarak çoğunlukla batılı eğitim veren okulları hedef almış ve bu okullarda eğitim alan öğrencileri kaçırarak eylemlerini gerçekleştirmiştir. Daha az şüpheci olmaları gerekçesiyle kaçırarak alıkoyduğu öğrencilerin ve insanların büyük çoğunluğunu kadınlar oluşturmaktadır. Boko Haram, kadınları yalnızca kurban değil aynı zamanda savaş aracı olarak kullanarak hiç bitmeyen başka bir savaşın içerisine sürüklemektedir.
Terörizm
Bir siyasal hedefi gerçekleştirmek için, önceden sistematik olarak planlanmış ve sivilleri hedef alarak toplumda korku yaratmayı amaçlayan şiddet kullanımı olarak tanımlanmaktadır. (Çardak vd, 2025:134). Terör örgütlerinin şiddet yöntemleri arasında silahlı eylemler, mayın/patlayıcı döşeme, suikast eylemleri, silah ve mali kaynak kazanmak için gerçekleştirilen faaliyetler, adam kaçırmak ve ayrım gözetmeksizin halka açık yerlerde gerçekleştirilen silahlı faaliyetler olarak sayılmaktadır (Price,1977; Özdemir, Bural, 2021:14).
Afrika kıtası günümüzde çeşitli terör örgütlerinin sosyal, siyasal ve ekonomik olumsuzluklar nedeniyle aktif olarak varlığını gösterdiği bir kıta olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu sebepler bölgesel terör gruplarının oluşmasına ve küresel terör örgütlerinin de Afrika kıtasında güç bulmasına ortam hazırlamaktadır. Bu kıtada faaliyet gösteren terör örgütü Boko Haram ise Nijerya’da ön plana çıkmaktadır. (Çardak vd,2025:134).
Boko Haram Terör Örgütü
Boko Haram, İslamcı din adamı Muhammed Yusuf tarafından Borno eyaletini başkenti Maiduguri’de 2002 yılında kurulmuştur (Ezeani vd,2021; Çardak vd,2025:138). Hausa dilinde mecazi anlamda “batı eğitimi” anlamına gelen “boko” kelimesi ve Arapça’da mecazi olarak “günah” ya da “yasak” anlamına gelen “haram” kelimelerinden türeyen Boko Haram terimi, Hausa dilinden çevrildiğinde “batı eğitimi yasaktır” anlamına gelmektedir (Okemi, 2013:2).
Boko Haram yalnızca batılı eğitime değil, Batılılaşmayı, Batı kültürünü, sekülerliği ve demokrasiyi de reddetmiştir (Sıradağ,2015: 9-11). Bu bağlamda terör örgütü üyeleri, Batı Kültürü ile ilişkilendirilen devlet ve özel kurumların modern yapısının, bir Müslümanın günlük namazlarını doğru bir şekilde yerine getirmesini engelleyeceğini düşünerek bu kurumlardan uzaklaşmıştır (Duodu,2009; Çardak vd,2025: 139). Örgüt, şeriat mahkemelerinin uygulanmasını isteyerek tamamen İslami bir devlet kurmayı amaçlamış ve insanların oluşturduğu kanunlara karşı çıkarak batılılaşmayı reddetmiştir (Çardak vd,2025:138).
Boko Haram ve Kadın
Boko Haram diğer terör örgütlerinden farklı olarak kadınları terör eylemlerinde kullanmaktadır. Kadınlar, örgüt içerisinde basit roller ya da intihar saldırıları, silahlı saldırılar veya silah kaçakçılığı gibi hukuka uygun olmayan ve şiddet içerikli eylemlerde aktif olarak yer almaktadır. Terör eylemlerinde kadınların kullanımı yeni bir durum olmamakla birlikte örgüt içerisinde kadınlara yer verilmesinin sebebi; erkeklerden daha az şüpheci olmaları, daha kapsamsız aranmaları ve kıyafetleri nedeniyle silah ve bombaları saklayarak eylemlerini gerçekleştirebilmeleridir (Pricopi,2016:42).
Boko Haram terör örgütünün kadınları ve kız çocuklarını eylemlerinde kullanması ilk olarak Nisan 2014’te Nijerya’da bulunan okuldan 276 kız çocuğunu kaçırarak başlamıştır (Pricopi,2016:43). Devamında Borno eyaletinde 91 kadın ve çocuk (Associated Press, 2014), Gumsuri köyünden 185 kadın ve çocuk kaçırılmıştır (Aminu, 2014). Boko Haram tarafından 2014 yılında gerçekleştirilen adam kaçırma eylemlerinde, örgütün intihar bombacısı olarak kadınları kullanma oranı artış göstermiş, aynı yıl meydana gelen 34 intihar olayının %80’ini kadınlar gerçekleştirmiştir. Örgüt aynı zamanda köy, kasaba, kamplar, pazar yerleri ve camileri de hedef almıştır (Özdemir, Bural, 2021:15-16).
Bu dönemde örgüt, güvenlik güçlerinin dikkatini çekmemek için kadınların intihar saldırılarında bombacı olarak kullanılmasına ağırlık vermiştir (Bello,2021:91). 19 Şubat 2018’de ise Kız teknik lisesinden 110 kız öğrenci kaçırılmıştır (United States Department of State Publication, 2019: 37). Bu bağlamda Boko Haram terör örgütü, ideolojisi doğrultusunda batılı eğitim veren devlet okullarına saldırı düzenleyerek ve öğrencileri kaçırarak karşımıza çıkmaktadır (Özdemir, Bural, 2021:17).
Boko Haram kaçırdığı kızları örgüt elemanlarıyla takas maksadıyla kullanarak, cinsel köle olarak, kızları örgüt üyeleriyle zorla evlendirerek ve din değiştirmeleri için zorlayarak elinde tutmaktadır. Kaçırılan kızların bazıları terör örgütü üyesi yapılmaya zorlanması, örgüte yeni üye yetiştirmek için zorla hamile bırakılması, bazılarının ise canlı bomba eylemlerinde kullanılması örgütün eylemleri arasında yer almaktadır (Özdemir, Bural, 2021:20).
Sosyal Medya ve Küresel Boyutta Boko Haram
“Kızlarımızı Geri Verin” (#BringBackOurGirls) mesajıyla, Boko Haram terör örgütünün Chibok’ta kaçırdığı kız çocuklarını geri almak için başlatılan kampanya Michelle Obama’nın destek vermesiyle uluslararası boyut kazanmıştır (Özdemir, Bural, 2021). Uluslararası boyut kazanan kampanya, Boko Haram ve hükümet arasında ateşkes imzalanmasına ortam hazırlamış fakat uygulamaya konulamamıştır (Oyewole, 2016).
2016 yılında yeniden başlayan müzakereler ile 21 kız çocuğunu teslim etmiştir. 2021 yılında ise hükümet ve örgüt tarafından yapılan takas ile 82 kız çocuğu daha teslim edilmiştir (Busari, 2021).
Sonuç
Terör örgütlerinin kadınları yönelik cinsel şiddeti yalnızca bir savaş suçu değil aynı zamanda toplumu bölmek ve sindirmek için sistematik bir strateji olarak kullanılmaktadır. Boko Haram terör örgütü kadınları kaçırarak, örgüt içerisinde cinsel şiddet, zorla evlendirme, militan ve intihar bombacısı olarak kullanması ise örgütün en ayırt edici özelliği haline gelmiştir.
Uluslararası çağrılar yapılarak kadınların geri teslim edilmesi için başlatılan kampanyalar olumsuz sonuçlanmış, zamanla geri bırakılan kadınlar ise toplumsal baskılara maruz kalmış ve psikolojik şiddetle mücadele etmiştir. Teslim edilen kadınların yaşamış olduğu bu çift taraflı mağduriyet, Boko Haram terör örgütünden kurtuluşun, bir bitiş değil ikinci bir savaşın başlangıcı olduğunu gözler önüne sermektedir.
Kaynakça
-
Aminu, A. (2014, 16 Nisan). As many as 200 girls abducted by Boko Haram, Nigerian officials say. CNN (Erişim Tarihi: 22.09.2025).
-
Associated Press. (2014, 24 Haziran). Witnesses: Extremists abduct 91 more people in Nigeria in deadly weekend attacks on villages. Fox News (Erişim Tarihi: 22.09.2025).
-
Bello, M. M. (2021). The Terror Campaign of Boko Haram: Its Transformation and Challenges to Nigeria’s Security. Golden Ratio of Social Science and Education, 1(2), 85-94.
-
Busari, S. (2021, 29 Ocak). Several remaining missing Chibok schoolgirls escape from Boko Haram. CNN (Erişim Tarihi: 22.09.2025).
-
Çardak, B., Koncagül, P. B., ve Öcal Arslan, Ş. (2025). “Afrika’da Terörizmin İki Yüzü: Boko Haram ve El Şebab’ın Bibliyometrik Bir Analizi”, Uluslararası İlişkiler ve Politika Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2, ss. 133-158. DOI: 10.62334/ulipod.1660431.
-
Okemi, M. E. (2013). Boko Haram: A Religious Sect or Terrorist Organization. Global Journal of Politics and Law Research, 1(1), 1-9.
-
Oyewole, S. (2015). Boko Haram: Insurgency and the War against Terrorism in the Lake Chad Region. Strategic Analysis, 39 (4), 428-432. doi: 10.1080/09700161.2015.1047227.
-
Özdemir, Ö. & Bural, E. B. (2021). Bir Terör Eylemi Yöntemi Olarak Adam Kaçırma: Boko Haram ve Chibok Kızları Örneği. AHBV Akdeniz Havzası ve Afrika Medeniyetleri Dergisi, 3(2), 9-24.
-
Pricopi, M. (2016). Tactics used by the terrorist organisation Boko Haram. Scientific Bulletin, 21(1), 40-45. doi: 10.1515/bsaft-2016-0035.
-
Sıradağ, A. (2015). Sahra Altı Afrika’sında terörist grupların yükselişi Boko Haram ve Eş-Şebab. SETA Yayınları. PDF (Erişim Tarihi: 21.09.2025).
-
U.S. Department of State Bureau of Counterterrorism. (2020). Country Reports on Terrorism 2019. State.gov (Erişim Tarihi: 21.09.2025).
