Her sabah daha zor uyanıyor, işe gitme düşüncesi de rahatsızlık veriyor ve bir zamanlar severek yaptığın iş artık her geçen gün sana tükendiğini hissettiriyorsa yalnız değilsin.
Mobbing Nedir?
Latince’de kararsız kalabalık anlamına gelen bu sözcük modern çağın krizi olmaya başladı. Çalışma hayatında birkaç kişi veya tek bir kişi tarafından sistematik bir şekilde psikolojik olarak etik olmayan, bireyi çaresiz ve savunmasız bırakacak şekilde davranış biçimleri gösterilmesidir. Duygusal saldırı biçimi olarak da tanımlanmaktadır (Altuntaş, 2010).
Mobbing, bireyin işten çıkarmaya zorlanması ve bireye alaycı, imalı, saldırgan davranışlar göstererek bireyin güçsüz ve tükenmişlik oluşturmasına yol açmaktadır. Mobbing davranışları genellikle en az haftada bir veya en az altı ay boyunca sürmesidir. Sıklık arttıkça bireyde depresif belirtiler ve sosyal tükenmişlik ortaya çıkmaktadır (Yılmaz, 2020).
Mobbing üç tür nedenden oluşmaktadır. Kişisel nedenler işe başlarken anlaşmazlık olması, kurumsal nedenler otoriter yönetim tarzı, sosyal nedenler özgüven problemi, göç yaşanması gibi nedenlerden oluşmaktadır (Yılmaz & Kaymaz, 2016).
Mobbing Türleri Nelerdir?
İlk olarak mobbing türleri üç çeşitten oluşmaktadır. Yukarıdan aşağıya üst konumda olan yöneticilerin alt konumda olan çalışanlara psikolojik baskı uygulamasıdır. Aşağıdan yukarıya mobbing alt çalışanların üst yöneticilerine karşı birlikte uyguladığı veya bireysel şekilde davranılan psikolojik baskı biçimidir. Yatay mobbing ise aynı düzeydeki çalışanların birbirine psikolojik baskı, taciz uygulamasıdır. Stratejik olarak, duygusal olarak, keyfi bir şekilde de uygulama yapmaktadırlar (Akan vd., 2013). Bu durum sonucunda da bireylerde yavaş yavaş tükenmişliğe doğru götürmektedir.
Tükenmişlik Sendromu Nedir?
Çalışan bireylerde bulundukları çalışma ortamının oluşturduğu olumsuz sonuçlardan kaynaklı motivasyon kaybı, stres seviyesinin yoğunlaşmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Birey fark etmeden zihinsel, fiziksel olarak tükenmeye başlamasıdır (Yalçın & Yılmazer, 2024). Birey zamanla kendini yorgun ve bitkin hissetmeye başlar. Çevresindekilere karşı duyarsızlaşma başlayarak depresif belirtiler ortaya çıkmaktadır.
Birey yaptığı hiçbir şeyden memnun olmamaya başlar, “ne yapsam mutlu olamıyorum, yeterli hissedemiyorum” gibi düşünceler hissetmektedir. Bireyin özgüven ve özsaygısında düşüş yaşanır. Genelde tükenmişlik sendromu, uzun süreli strese maruz kalması, adaletsiz iş durumu, yüksek beklenti seviyesi ve takdir görülmemesi gibi durumlarda ortaya çıkmaktadır.
Genelde tükenmişlik sendromunu yaşayan bireyler sağlık çalışanları, öğretmenler gibi yoğun iş temposu yaşayan bireylerde görülmektedir (Akan & Korkmaz, 2024).
Tükenmişlik Sendromunda Erken Müdahale ve Farkındalık Nedir?
Mobbing ve tükenmişlik sendromu, iş alanında ciddi bir psikososyal risk taşıyarak bireyin maruz kaldığı psikolojik baskılar yüzünden tükenerek motivasyonunu, iş performansını düşürerek fiziksel ve duygusal olarak tükenmişliğe yol açmaktadır.
Bu nedenle iş ortamlarında ferah ve psikososyal bir ortam oluşturarak mobbing davranışlarını önleyici politikalar geliştirerek erken müdahale ortamı kurulması gerekmektedir (Koyuncu, 2015).
Geri bildirim sistemlerinin kurulması, yeni işe girenlerin stres yönetimi eğitimi verilmesi, kurumlarda psikolojik destek almanın yaygınlaştırılması ve tükenmişliği önlemeye yönelik belirli dönemlerde anketler yapılması hem farkındalık kazandıracak hem de önlemeye yönelik erken müdahale yöntemleri oluşturacaktır.
Sadece ruh sağlığını değil, kurumsal yerlerinde başarıyı doğrudan etkilediği de düşünülmektedir (Diken & Bedük, 2021).
Kaynakça
Koyuncu, N. (2015). İşyerinde psikolojik şiddetin (mobbing) tükenmişlik sendromu ile ilişkisi: Bankacılık sektöründe bir uygulama (Yüksek lisans tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Selin Akan & Fatma Demir Korkmaz (2024). Cerrahi Yoğun Bakım Hemşirelerinde Psikolojik Dayanıklılık, Algılanan Stres ve Tükenmişlik Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Cumhuriyet Yerbilimleri Dergisi, 28(3), 138–146.
Yalçın, B. & Yılmazer, A. (2024). İş Stresi ve Tükenmişlik Sendromunun Çalışan Performansı Üzerine Etkileri. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 12(1), 227–244.
Akan, D., Yıldırım, I., & Yalçın, S. (2013). Mobbing behaviors that applied upward from below to principals. International Online Journal of Educational Sciences, 5(3), 646–659.
Yılmaz, H., & Kaymaz, A. (2016). Kurumsal bir risk unsuru: Mobbing (iş yerinde psikolojik taciz). Denetişim, (14), 73–81.
Altuntaş, C. (2010). Mobbing kavramı ve örnekleri üzerine uygulamalı bir çalışma. Journal of Yaşar University, 18(5), 2995–3015.
Yılmaz, C. (2020). Mobbing üzerine nitel bir araştırma: Astlardan üstlere uygulanan mobbing. Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 12(1), 19–33.
Diken, Ö. F., & Bedük, A. (2021). Mobbing davranışlarının çalışanların tükenmişliği ile ilişkisi: Üniversite hastanesinde bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33, 61–81.
