“Terapiden beklentileriniz nelerdir?” sorusunun, bireysel terapi sürecinden geçmiş birçok kişiye tanıdık gelmesi mümkündür. Bu soru sayesinde, terapistler danışanlarını daha iyi anlamakta ve terapi sürecini danışanlarının beklentilerine uygun olarak şekillendirmektedir. Terapi beklentilerinin seviyesi; danışanların terapiye başlamaları, devam etmeleri, uyum sağlamaları ve terapi sürecinden etkili çıktılar almalarında büyük rol oynamaktadır. Danışanların süreç boyunca beklentilerinin oluşması ve değişmesinde terapistlerin uygulamaları da oldukça önemlidir. Terapinin her aşamasında etkili olan terapi beklentileri, genellikle tedavi beklentileri ve sonuç beklentileri olarak iki başlıkta açıklanmaktadır.
Beklenti Türleri: Tedavi Beklentileri ve Sonuç Beklentileri
Tedavi beklentileri, danışanın terapi sürecinden neler beklediğini ifade eder. Bu süreçte danışanın iki çeşit beklentisi olduğu görülmektedir; rol ve süreç beklentileri. Rol beklentileri, danışanın hem terapistinin hem de kendisinin süreç boyunca nasıl davranmasını beklediğini ifade etmekteyken, süreç beklentileri ise danışanın terapi uygulamalarını bireysel olarak nasıl deneyimlemeyi beklediğini ifade eder.
Sonuç beklentileri de terapi sonucunda danışanların onları terapiye getiren öznel sıkıntılarında olumlu yönde değişimlerin olup olmayacağına dair beklentilerini ifade eder. Danışanların bu aşamada olumlu yönde değişim beklemeleri, terapilerin daha etkili olmasını sağlamaktadır.
Beklenti Seviyeleri: Düşük ve Yüksek Beklentiler
Danışanların terapi süreci ve sonucuna karşı beklentileri bireysel deneyimlerine bağlı olarak düşük veya yüksek olabilir. Özellikle geçmişte terapi hizmeti almış ve fayda görmemiş kişilerin düşük beklentilerinin olduğu söylenebilir. Beklentileri karşılanmayan birçok danışanın terapi sürecinden fayda alamadığı için terapiyi yarıda bıraktığı görülmektedir. Bunların yanında, terapi çıktıları olumlu olan danışanların ise süreçteki beklenti düzeylerinin genellikle yüksek olduğu görülmektedir. Buna rağmen; beklentiler fazla yüksek olduğunda gerçekçi olmayan bir seviyeye gelebilmekte, bu da terapi sürecini olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu bağlamda terapiye karşı olumlu ve yüksek, fakat gerçekçi beklentilerin olması terapilerin etkili olması açısından önemlidir.
Gerçekçi Beklentiler ve Terapistin Rolü
Danışanlarda gerçekçi beklentilerin oluşması için; terapideki değişimlerin zamanla, kademeli bir şekilde ve doğrusal olmayan bir düzende ilerleyeceğinin anlaşılması oldukça önemlidir. Terapi boyunca zaman zaman zorluklar yaşanmasının psikolojik iyileşme sürecinin doğal bir parçası olduğunun kabul edilmesi, terapiye yönelik gerçekçi beklentiler oluşmasını sağlar. Bu bağlamda terapistlerin ilk seanslarda danışanlarının beklentilerini öğrenmeleri ve bilimsel kanıtlardan faydalanarak terapide psikolojik iyileşme sürecinin nasıl ilerlediğini danışanlarıyla paylaşmaları önerilmektedir. Bununla birlikte, terapistlerin benimsedikleri ekol ve bu ekol bağlamında kullandıkları tedavi yöntemleri ile ilgili psikoeğitim yaparak danışanların terapiye inançlarının artmasına destek olmaları da önerilmektedir. İlerleyen seanslarda ise danışanların beklentilerinin süreç boyunca gerçekçi kalabilmesi amacıyla düzenli olarak kontrol edilmeye devam edilmesi ve gerektiğinde konunun tekrar ele alınması etkili görülmektedir.
Sonuç
Danışanların terapi süreci ve sonucundan terapi beklentileri, terapilerin etkili olmasında önemli bir rol oynamaktadır. Düşük seviyede ve olumsuz beklentiler terapinin etkili olmasını olumsuz yönde etkilerken, yüksek seviyede ve olumlu beklentiler ise olumlu yönde etkilemektedir. Burada önemli bir detay ise danışanların gerçekçi beklentilere sahip olmalarının faydalarıdır. Yüksek beklentilerin etkileri genellikle olumlu görülmekteyken, beklentiler fazla yüksek ve gerçekçi olmayan seviyelere çıktığında olumsuz etkileri olabilmektedir. Beklentilerin gerçekçi olarak biçimlendirilmesi amacıyla terapistlerin danışanlarına terapide psikolojik iyileşme süreci, benimsenen ekol ve uygulanan yöntemler üzerinden bilim temelli psikoeğitimler vermeleri ve süreç boyunca danışanların beklentilerini düzenli olarak takip etmeleri önerilmektedir.
Kaynakça
Castonguay, L. G., Barkham, M., Youn, S. J., & Page, A. C. (2021). Practice-based evidence—Findings from routine clinical settings. M. J. Lambert (Ed.), Bergin and Garfield’s Handbook of Psychotherapy and Behavior Change (7. baskı, s. 191-228). John Wiley & Sons, Incorporated.
Constantino, M. J., Arnkoff, D. B., Glass, C. R., Ametrano, R. M., & Smith, J. Z. (2011). Expectations. Journal of Clinical Psychology, 67(2), 184-192. https://doi.org/10.1002/jclp.20754
Çetinkaya, K., & Yavuz Güler, Ç. (2020). Milwaukee Psikoterapi Beklentileri Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 1-1. https://doi.org/10.26466/opus.595768
Tinsley, H. E. A., Workman, K. R., & Kass, R. A. (1980). Factor Analysis of the Domain of Client Expectancies About Counseling.
Tzur Bitan, D., & Abayed, S. (2020). Process expectations: Differences between therapists, patients, and lay individuals in their views of what works in psychotherapy. Journal of Clinical Psychology, 76(1), 20-30. https://doi.org/10.1002/jclp.22872
Wampold, B. E. (2015). How important are the common factors in psychotherapy? An update. World Psychiatry, 14(3), 270-277. https://doi.org/10.1002/wps.20238
