Kaygı normal bir duygu mudur? Sınav kaygısı nedir? Korku ve kaygı arasındaki fark nedir? Sınav kaygısı neden ortaya çıkar? Ailelerin sınav süreci ve sınav kaygısı üzerinde olası etkileri nelerdir? Sınav kaygısının belirtileri nelerdir? Hocam, önerileriniz nedir?
Kaygıyı Tanımak
- Kaygı, kişiler tarafından hissedilmesinde problem olan bir duygu olarak algılansa da yaşanması doğal olan ve en temel duygularımızdan biridir.
- Korku ve kaygı birbiri ile karıştırılabilen iki duygudur. Korku anında çoğunlukla somut (gerçek olan) bir tehlike varken, kaygı için ise her zaman somut bir durum olmayabilir. Genellikle kaygı, durumun kişi için taşıdığı anlamdan kaynaklanmaktadır. Yani korku ve kaygı duygularının arasındaki en temel fark, korkunun belirli bir nesnesi vardır fakat kaygının belirli bir nesnesi olmayabilmektedir.
- Kaygı yaşanmaması, deneyimlenmemesi gereken bir duygu değildir. Öyle ki belirli düzeydeki kaygının etkili öğrenme süreçlerine etkisi pozitiftir. Kaygı düzeyinin çok düşük ya da yüksek olmasının ise etkili öğrenme ile arasında ters orantılı bir ilişki vardır.
Sınav Kaygısını Tanımak ve Oluşum Etmenleri
Sınav Kaygısı Nedir?
Kişinin sınavdan önce, sınav anında ya da sınavdan sonra hissettiği; kişinin odağını, performansını etkileyen yoğun uyarılma halidir.
Olası Etmenler Nelerdir?
- Genellikle sınava yüklenen anlam, başarısızlık korkusu, psikolojik ve çevresel faktörler, ders çalışma alışkanlıkları vb. sınav kaygısının oluşumunda etkilidir.
- Yeterli uyku ve beslenme yaşamımızın temel ihtiyaçlarındandır. Beslenme ve uyku; dikkat, odaklanma vb. etmenler üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Temel ihtiyaçların yerine getirilmemesi kaygı seviyesinde artışa sebep olabilmektedir.
- Psikolojik ve çevresel faktörlerin sınav kaygısının oluşumunda ve artış grafiğinde etkisi büyüktür. Kişinin gelecek ile ilgili kaygıları, aile ve arkadaş beklentileri, gerçekçi olmayan beklentiler, otoriter ebeveyne maruz kalması, kişinin kendilik imajı, vb. sebepler sınav kaygısının artışında önemli paya sahiptir.
- Ailelerin kişi üzerindeki otoriter tutumları, yöneltilen beklentileri arttıkça kişinin kaygı düzeyi de artış göstermektedir.
- Aile içinde kişinin başarılarının üzerinde başarısızlıkları kadar durulmaması da kaygı seviyesini arttırabilecek bir diğer faktörlerdendir. Kişinin başarısızlıklarının, düşük denemelerinin, dikkat hatasından kaçan sorularının vs. üzerinde başarılarından fazla durulması yanlış yapmaya hakkının olmadığı ve “her haliyle kabul edilmediği” inancını beraberinde getirebilmektedir. Kişinin her haliyle kabul edileceğine dair duyduğu inanç, gerçek potansiyelini göstermesine alan açacaktır.
- Akran kıyaslamaları da yanlış yapma korkusunu beraberinde getiren, çoğu zaman ilerletici olduğu düşünülse de kişinin üzerinde hissettiği baskıyı arttırarak onu motivasyonel anlamda düşüren ve kaygı oranında artışa sebep olabilecek bir unsurdur. Yaşamın birçok alanında olduğu gibi sınav döneminde de sosyal destek ve akran desteğine ihtiyaç vardır. Tekrarlanan kıyaslamalar, akranların bir destek aracı olarak değil bir tehdit olarak görülmesini sağlayabilmektedir.
- Ailenin fertlerinde yaşanamamış hayaller olması, ebeveynin çocuğuna uyguladığı baskıyı fark etmeden de olsa arttırabilmektedir. Ebeveyn, yaşayamadığı hayallerini ve hedeflerini çocuğu üzerinden gerçekleştirerek bir narsistik doyum sağlamaya çalışabilir. Böylelikle kişinin bireyselleşme süreci, kendi istekleri göz ardı edilmiş olur ve kendi hayalleri için değil ebeveynin gerçekleştiremediği hayalleri için çabalar.
- Kişinin rutinleri, çalışma becerileri, benlik saygısı, kişilik özellikleri de kaygıya neden olabilecek etmenler arasındadır.
Sınav Kaygısının Belirtileri Nelerdir?
Fiziksel semptomlar: kalp atışında hızlanma, mide bulantısı, midede kasılma, terleme, titreme, uyuşma, solunum sayısında artma, ağız kuruluğu, sık idrara çıkma vb.
Fiziksel semptomların yanı sıra kişide unutkanlık, odaklanamama, ruminasyon, okuduğunu anlamada güçlük, öfke, ders çalışmayı bırakma, sınavlara girmeme, ders çalışmayı erteleme, aileden uzaklaşma isteği, aile ile çatışma, sosyal çekilme vb. durumlar da gözlemlenebilmektedir.
Öneriler: Duygusal Regülasyon ile Kaygıyı Hafifletme
Kaygıyı hafifletmede imajinasyon egzersizleri, nefes çalışmaları, progresif kas gevşetme egzersizleri oldukça işlevseldir.
Bunun yanı sıra kişinin kendisi hakkında bir iç görü oluşturmasını da oldukça değerli buluyorum. Sınav kaygısı ile birlikte kişi, kendilik imajını tehlikede hissedebilmektedir. Kendi üzerinize koyduğunuz etiketler üzerine düşünebilirsiniz. Sınav kapsamında veya değil, kendinizi en çok hangi etiketlerle anıyorsunuz?
- Başarılarınızın üzerinde ne kadar duruyorsunuz?
- Başarısızlıklarınız ardından kendiniz tarafından ne kadar zorbalığa maruz kalıyorsunuz?
Kişi, çevresinden beklediği ve kendisi için oluşturulmasını arzu ettiği konforu kendi oluşturmak için de çabalamalıdır. Kişi, kendi içerisinde konforlu hissettiği bir alan oluşturamadıkça dışarıdan onay alma ihtiyacı artacak ve kişinin zamanla tatmin düzeyi de azalacaktır. Kişi, kendi içerisinde konforlu hissettiği alanı oluşturdukça dıştan gelen motivasyonlar daha gerçekçi algılanacaktır.
Sonuç
Sınav kaygısı birçok etmen beraberinde oluşabilmektedir. Bu etmenlerden bazıları; kişinin kendilik imajı, kendisi ve çevresinin üzerine koyduğu etiketler, sosyal baskı, kıyaslama vb. olabilmektedir. Fiziksel belirtileri arasında; terleme, baş dönmesi, kasılma, titreme, sık idrara çıkma vb. belirtiler vardır.
Sınav kaygısı ile birlikte kişide unutkanlık, ruminasyon, odaklanamama, dikkatini toparlayamama, sınavlardan ve ders çalışmaktan kaçınma kendini gösterebilir.
