Çocukların davranışları bazen anlaşılmaz olabilir; öfke nöbetleri, kurallara uymama ya da içine kapanma gibi tepkiler ebeveynleri ve öğretmenleri zorlayabilir. Ancak psikoloji araştırmaları, bu davranışların çoğunun çocuğun bakım verenle kurduğu erken bağ ile ilişkili olduğunu gösteriyor (Bowlby, 1969; Ainsworth, Blehar, Waters & Wall, 1978).
Bağlanma kuramı, çocuğun duygusal ve sosyal gelişiminin, bakım verenle kurduğu güven ilişkisi üzerine inşa edildiğini vurgular. Bu yazıda, bağlanma stilleri ve bunların çocuk davranışlarıyla ilişkisi anlaşılır bir dille açıklanacak ve pratik öneriler sunulacaktır.
Bağlanma Stilleri
Araştırmalar dört ana bağlanma stilinden söz eder (Ainsworth et al., 1978; Main & Solomon, 1990):
-
Güvenli bağlanma: Çocuk, bakım vereninin yanında kendini güvende hisseder; ihtiyaçları duyarlı bir şekilde karşılanır. Bu çocuklar sosyal ilişkilerde uyumlu ve meraklıdır.
-
Kaçıngan bağlanma: Çocuk, bakım verenin ilgisizliğine tepki olarak duygularını bastırır ve bağımsız görünmeye çalışır.
-
Kaygılı bağlanma: Tutarsız ebeveyn davranışları çocuğun kaygılı ve yapışkan davranmasına yol açar.
-
Dağınık bağlanma: Bakım veren hem güven hem korku kaynağı olduğunda gelişir; davranış problemleri daha yoğun gözlenir (Main & Solomon, 1990).
Davranış Problemleri ile Bağlantı
Bağlanma stilleri, çocuk davranışları problemleri ile doğrudan ilişkilidir:
-
Dışa dönük davranışlar: Saldırganlık, kurallara uymama ve hiperaktivite gibi sorunlar, özellikle dağınık ve güvensiz bağlanan çocuklarda görülür. Meta-analizler, bu ilişkilerin orta düzeyde güçlü olduğunu ortaya koymuştur (Fearon, Bakermans-Kranenburg, van IJzendoorn, Lapsley & Roisman, 2010).
-
İçe dönük davranışlar: Sosyal çekilme, kaygı ve depresyon da güvensiz bağlanmayla bağlantılıdır (Groh, Roisman, van IJzendoorn, Bakermans-Kranenburg & Fearon, 2012; Madigan, Atkinson, Laurin & Benoit, 2016).
Bu bulgular, çocuğun davranışlarını anlamada bağlanma stilinin kritik bir faktör olduğunu göstermektedir.
Ebeveynler İçin Öneriler
-
Duyarlı olma: Çocuğun duygularını anlamak, sadece yanında olmak değil, onun sinyallerini fark etmek anlamına gelir.
-
Tutarlılık: Tutarlı bir yaklaşım, güvenli bağlanmayı destekler.
-
Pozitif geribildirim: Video geri bildirim gibi programlar, ebeveynlerin çocuğun sinyallerine daha duyarlı olmasını sağlar ve davranış problemlerini azaltır (van IJzendoorn, Juffer, Bakermans-Kranenburg & Coughlin, 2023).
-
Okul ortamı: Öğretmenler, sınıfta güvenli ve destekleyici bir ortam sunarak problem davranışları önleyebilir.
Sonuç
Her çocuğun zaman zaman zorlayıcı davranışlar göstermesi normaldir. Ancak bu davranışların ardında çoğu zaman erken bağlanma deneyimleri ve duygusal ihtiyaçlar yatmaktadır. Güvenli bağlanma geliştiren çocuklar, ilerleyen yıllarda sosyal ilişkilerde daha uyumlu ve duygusal olarak daha sağlam olurlar. Ebeveynler ve öğretmenler, çocukların yanında olmak kadar duyarlı ve tutarlı bir şekilde eşlik etmenin, davranışlarını şekillendirmede en etkili yol olduğunu unutmamalıdır.
Kaynakça
-
Ainsworth, M. D. S., Blehar, M., Waters, E., & Wall, S. (1978). Patterns of attachment: A psychological study of the strange situation. Lawrence Erlbaum.
-
Bowlby, J. (1969). Attachment and loss: Vol. 1. Attachment. Basic Books.
-
Fearon, R. P., Bakermans-Kranenburg, M. J., van IJzendoorn, M. H., Lapsley, A. M., & Roisman, G. I. (2010). The significance of insecure attachment and disorganization in the development of children’s externalizing behavior: A meta-analytic study. Child Development, 81(2), 435–456.
-
Groh, A. M., Roisman, G. I., van IJzendoorn, M. H., Bakermans-Kranenburg, M. J., & Fearon, R. P. (2012). The significance of insecure and disorganized attachment for children’s internalizing symptoms: A meta-analytic review. Child Development, 83(2), 591–610.
-
Madigan, S., Atkinson, L., Laurin, K., & Benoit, D. (2016). Attachment and internalizing and externalizing problems: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 142(4), 367–399.
-
Main, M., & Solomon, J. (1990). Procedures for identifying infants as disorganized/disoriented during the Ainsworth Strange Situation. In M. T. Greenberg, D. Cicchetti, & E. M. Cummings (Eds.), Attachment in the preschool years (pp. 121–160). University of Chicago Press.
-
van IJzendoorn, M. H., Juffer, F., Bakermans-Kranenburg, M. J., & Coughlin, C. (2023). Video-feedback intervention to promote positive parenting and sensitive discipline: A meta-analysis of randomized controlled trials. Development and Psychopathology, 35(1), 45–63.
