1948 yılında sosyolog Robert Merton’ın ortaya koymuş olduğu kendini gerçekleştiren kehanet kavramı günümüze kadar gelmiştir. Merton, olayların yanlış değerlendirilmesinin davranışlarımızın değişmesine sebep olduğunu ve korkulan şey her ne ise başınıza gelme olasılığının yüksek olduğunu savunmuştur.
“Bir şeyi kırk kez söylersen gerçek olur”
“Neye inanırsan onu yaşarsın”
“Aklıma gelen başıma geldi”
Bu söylemlerin teorik bir altyapısı olduğunu, kendini gerçekleştiren kehanet ile görmüş oluyoruz.
Golem Etkisi: Olumsuz Beklentilerin Sonuçları
Golem etkisi, bir kişinin olumsuz beklentilerinin başka birinin olumsuz davranışlar sergilemesine sebep olmasıdır. Örneğin:
“Sevgilisini çok seven ve ona çok aşık bir partnerin onu kaybetmekten çok korkması, ilişkisine odaklanmaktansa hata yapmamaya odaklanması sonucu partnerinin onu terk etmesi” Golem etkisi’ne güzel bir örnektir.
Burada akışta kalıp ilişkinin tadını çıkarmaktansa ayrılık korkusu ve kaybetme korkusunun partneri ele geçirmesi sonucu karşı tarafı fazla şımartması ya da onu mükemmelleştirmesi, karşı tarafın partnerine olan duygularının olumsuz yönde değişmesine, ondan soğumasına ve korkulan kehanetin kendini gerçekleştirmesiyle ilişkilerinin bitmesine yol açar. Bu bir tesadüf değildir.
Golem etkisi, epey tanıdık olan “öğrenilmiş çaresizlik” kavramına çok benzemektedir. Öğrenilmiş çaresizlik durumunda kişi ne kadar uğraşırsa uğraşsın içerisinde bulunduğu olumsuz koşulları değiştiremez ve bir süre sonra çaresizliği öğrenir. Örneğin; küçük yaştan beri hep zincirlenmiş filin, büyüdüğü zaman daha güçlü olmasına rağmen zincirleri kırmaya çalışmayıp beklemesi öğrenilmiş çaresizliktir.
Pygmalion Etkisi: Olumlu Beklentilerin Gücü
Pygmalion etkisi, bir kişinin olumlu beklentilerinin başka birinin davranışlarına olumlu yön vermesidir. Örneğin; çevresi tarafından hep güçlü görülen ve her zorluğu yenebileceğine inanılan bir kişinin psikolojik sağlamlığına karşı yüksek beklenti içine girildiyse, zorluklar karşısında daha dirençli, acıya ve üzüntüye karşı daha dirayetli ve öz eleştiriye daha açık bir birey olabilirler.
Sonuç olarak şu söylenebilir ki olumlu beklentiler olumlu sonuçlara, olumsuz beklentiler ise olumsuz sonuçlara yol açar. Ne düşündüğünüze ve neye inandığınıza dikkat edin çünkü kaderimizi davranışlarımız belirler. Düşünceler duygularımızı, duygularımız davranışlarımızı şekillendirir. Bu yüzden hangi zor şartlarla sınanırsak sınanalım, pozitif düşünmek bize krizleri fırsata çevirme imkânı sağlar ve sorunlarla daha kolay baş edebilmemizi ve bizim lehimize sonuçlanmasına yardımcı olur. Pozitif düşünce yöntemleri, yaşamış olduğunuz tüm olumsuzlukları bir kenara bırakarak daha mutlu ve sağlıklı bir hayat sürmenize yardımcı olur.
Kendini Gerçekleştiren Kehanet Döngüsünden Çıkmak İçin Öneriler
1. Düzenli Uyku ve Beslenme Rutini Oluşturun
Sağlıklı zihin sağlıklı bir bedende bulunur. Uykusuzluk ve yorgunluk muhakeme yeteneğinizi zayıflatır ve olayları yanlış değerlendirmenize sebep olabilir. Uyku kalitenize dikkat etmeniz, güne dinç ve daha pozitif bakabilmenize yardımcı olacaktır. Sağlıklı beslenme rutini de çok önemlidir. Vücudumuzdaki mutluluk hormonu dediğimiz nörotransmitter olan serotonin yemek yeme sırasında salgılanır. Bu yüzden vücudumuzu uzun süre aç bırakmak tansiyonumuzun düşmesine ve kaygılı düşüncelerin tetiklenmesine sebep olabilir. Sağlıksız ve dengesiz bir beslenme düzeni hem kilo almanıza hem de psikolojinizin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olabilir; bu duygu ve düşüncelerinize negatif yansır. Bol su içmek, düzenli ve kaliteli uyku uyumak, sebze ve meyve ağırlıklı beslenmek sadece beden sağlığınızı değil ruh sağlığınızı da iyi gelecek ve doğru kararlar almanıza yardımcı olacaktır.
2. Spor, Meditasyon, Yoga ya da Pilatese Başlayın
Hayatınızı yoluna koymanın en sağlıklı ve doğru yolu spora başlamaktır. Spor, sağlıklı bir yaşamın kapılarını size aralar ve sporla birlikte zihniniz netleşir, berraklaşır; olayları ve durumları daha objektif değerlendirmenize yardımcı olur. Fitness yapmaya vakit bulamazsanız her gün en az 30 dakikalık kısa yürüyüşler yapmanız, kendini gerçekleştiren kehanet döngüsünden çıkmanız için özgüven kazanmanıza yardımcı olur. Meditasyon ve yoga yapmak özsaygı, özşefkat ve özgüven kazanmanıza, kaygıyla baş etmenize ve ruhsal dinginlik kazanmanıza yardımcı olacaktır. Pilates ise en az terapi kadar etkili olduğu görülmekte ve hayata bakış açınızı olumlu yönde değiştirmenize katkı sağlamaktadır.
3. Kötü Alışkanlıklar Edinmemek Önemlidir
Bu süreçte sigara, alkol, madde kullanımı gibi kötü alışkanlıklar edinmek sizi daha da karamsarlığa ve kaygıya itecektir. Bedeninize vereceğiniz her hasar zihninize ve ruhunuza da hasar olarak size geri döneceğini unutmayın. Kötü alışkanlıklara sığınmak bir çözüm değildir. Bu bataklıkta yürümeye benzer ve sizi daha çok olumsuzluğun içine çekecektir.
4. Korktuğunuz Şeylerden Kaçmayın, Yüzleşin
Korktuğunuz şeylerin kaderiniz olmasına izin vermeyin, korkularınızın üzerine gidin, onlarla savaşın, yüzleşmekten korkmayın. Kendi içsel gücünüzü keşfedin. Bu süreçte terapi desteği almanız işinizi kolaylaştıran doğru bir hamle olacaktır. Nefes ve kas egzersizleriyle de bedensel ve zihinsel gevşeme ve kaygıyı kontrol etmenize yardımcı olacaktır.
5. Kendinizi Suçlamayın
Her yaşadığımız olumsuz durum bizim suçumuz değildir. Bizim dışımızda gelişen şeyleri kontrol edemeyiz ve elimizde olmayan şeyler için kendimize duygusal eziyet etmek ne kadar doğru olur? Biz insanız, kusurlarımızla ve hatalarımızla güzeliz. Bizi biz yapan şeylerden utanmak yerine gurur duymayı öğrenmemiz gerekir. Yaşadığımız olumlu ve olumsuz her şeyi bir tecrübe olarak görmek, manevi yüklerimizi denize atmak ve yüklerinden arınmak gibi rahatlatır. Kendini gerçekleştiren kehanet döngüsünden çıkabilmek için duygusal stabilitemizi sağlamak, olaylara karşı psikolojik sağlamlığımızı artırmak, arkadaş ve ailemizden gerekli sosyal desteği almak ve kendimizi suçlamaktan vazgeçmek kilit anahtardır.
Sonuç: Kendi Kaderinizi Siz Yazın
Şimdi anahtar elinizde, kapıyı açıp açmamak size kalmış. Kapının ardında ne olduğunu görmek için kehanetlere ihtiyacımız kalmadı. Anahtarı kilide takın ve kapıyı itin, işte orada bulduğunuz tek şey kendiniz olacaksınız. Bu güzel yolculukta tek kehanetiniz, kendinize olan inancınızı kaybetmemek olsun. Sevgiler.
Kaynakça
- Ackerman, C. E. (2020). Self-Fulfilling Prophecy in Psychology: 10 Examples and Definition. Positive Psychology, April 17.
- Bilgin, N. (2003). Sosyal Psikoloji Sözlüğü – Kavramlar, Yaklaşımlar. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
- Rosenthal, R. and Jacobson, L. (1966). “Teachers’ expectancies: Determinates of pupils’ IQ gains.” Psychological Reports, 19, 115-118.
- Rosenthal, R. ve Jacobson, L. (1968). Pygmalion.
- Sophokles (2019). Kral Oidipus. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- Moustakas, C. (1994). Phenomenological Research Methods. Thousand Oaks, CA: Sage.
- Murdock-Perriera, L. A. & Sedlacek, Q. C. (2018). “Questioning Pygmalion in the Twenty-First Century: The Formation, Transmission, and Attributional Influence of Teacher Expectancies.” Social Psychology of Education, 21(3), 691-707.
