Modern çağın ailelerine dışarıdan baktığımızda tablo kusursuz görünür: Çocuk, hafta sonu kurslarında; anne sosyal medyada gururla paylaşım yapar, baba destekleyici, ilgili görünür. Ama perde arkasında bir sessizlik, bir yalnızlık büyür. Aile, bireyin kimlik oluşumunda birincil sosyalizasyon alanıdır. Fakat bazı ailelerde dışsal normallik, içsel dengesizlikleri maskeleyebilir. Bu durum, psikoloji literatüründe “Apparently Normal Family” (Görünürde Normal Aile) olarak adlandırılır. Bu aile tiplerinde çocuklar, fiziksel ihtiyaçları karşılanmasına rağmen duygusal bağlanma ve empatik yansıtma eksikliği yaşarlar. Bazen fazlaca şımartılabilirler. Böylece çocuk, “iyi yetiştirilmiş” görünürken aslında görünmez bir duygusal yoksunluk geliştirir, travmatize olur. Bu ailelerde başarı vardır, düzen vardır, “sevgi” vardır. Ama duygusal temas yoktur.
Aile dışarıya “mükemmel” bir imaj sunar. Ancak ilişkiler yüzeysel ve duygusal yakınlık zayıftır. Roller değişkendir, ebeveyn bir gün koruyucu, ertesi gün cezalandırıcı olabilir. Gerçek duygular ifade edilmez. Kaos dönemlerinde öfke patlamaları, ardından ani “normalleşmeler” görülür. Bu aile tipi genellikle toplumda örnek gösterilir; sorunlar “gizli” yaşanır. Özetle çocuk, ailesi tarafından “bakılmış” ama gerçek anlamda görülmek istemiştir. Bu nedenle yetişkinlikte şu cümleleri sık duyarız:
“Çocukluğum hatırladığım kadarıyla çok güzel geçti, ailemden memnunum.”
“Her şeyim var ama yine de eksik hissediyorum.”
“Ailem beni çok sevdi ama neden hâlâ boş hissediyorum?”
Yanlış çocuk yetiştirme stillerini kullanan, çocuklarını şımartan ve aşırı izin veren ebeveynler günümüzde pek çok açıdan problem yaratan, kendi ve çevresi ile sağlıklı ilişkiler kuramayan, psikiyatrik hastalıklara yatkın bireyler yetiştirmektedir. Yanlış çocuk yetiştirme stillerinin, özellikle aşırı izin verme ve şımartılmak, aşırı kontrol edilmek, kısıtlanmak noktasındaki dengesizlik günümüzün toplumunda işlevsel olmayan aileler yaratmaktadır.
Travmanın Yeni Yüzü: Aşırı Kontrol – Aşırı Koruma
Görünürde normal ailenin çeşitlerinden biri Baskın Aile tipidir. Bu aileler otoriter, kontrolcü, saldırgan olabilir. Psikoloji literatüründe çocukluk çağı travmaları genellikle ihmal, fiziksel veya cinsel istismar üzerinden tanımlanır. Ancak son yıllarda yapılan araştırmalar, “aşırı koruyucu ve kontrolcü aile” biçiminin de travmatik etki yarattığını göstermekte.
Bu ailelerde ebeveynler her şeyi “çocuğun iyiliği” için yapar: Arkadaşlarını tanımak ister, odasını düzenler, her kararını yönlendirir. Fakat bu yoğun ilgi, çocuğun özerklik duygusunu ve kendilik algısını sessizce yok eder. Sonuçta çocuk, “görünürde sevgi dolu” ama duygusal olarak ihmal edilmiş bir birey haline gelir. Bu durum, çocukta “koşullu sevgi” algısı ve içsel çatışma yaratır: “Sevilmek için uyumlu olmalıyım.”
“Her Şeyi Veriyorum” Diyen Ailelerin Görmediği Gerçek
Bu ailelerde sık duyulan bir cümle vardır: “Ben çocuğuma her şeyi veriyorum.”
Oysa çocuğa alınan oyuncaklar, kurslar, eğitimler bir boşluğu doldurmaz; yalnızca üzerini örter.
Çocuğun ihtiyacı doyurulmak değil, görülmektir.
Bir çocuğun en temel psikolojik ihtiyacı, duygusal olarak anlaşılmak ve iç dünyasına temas edilmesidir. Bu temas olmadığında çocuk, sevgi dolu bir evde büyüse bile, içsel bir yalnızlıkla yetişkinliğe adım atar.
Sessiz Travma: Görünürde Normal Ailelerin Çocukları
Araştırmalar, dışarıdan “sağlıklı” görünen ailelerde büyüyen çocukların ilerleyen yaşlarda daha fazla anksiyete, değersizlik hissi ve bağlanma sorunları yaşadığını ortaya koyuyor. Beraberinde depresif belirtiler, kaygı bozuklukları ve travma sonrası stres bozukluğuna yatkınlık gibi etmenler sıkça görülmektedir. Çünkü bu çocuklar, duygularını bastırmayı, “iyi çocuk” olmayı öğrenir.
Ailedeki dengeyi korumak adına kendi kimliklerinden ödün verirler. Yetişkin olduklarında da ilişkilerde “fazla verici”, “kendini feda eden” ya da “duygusal olarak ulaşılmaz” bireylere dönüşebilirler. Bu aile sistemi içinde yetişen çocuk genellikle “taşıyıcı” olur. Yani ebeveynlerinin çatışmalarını, travmalarını kendi üzerinde taşır. Böylece travmalar nesilden nesle aktarılır.
Bu çocuklar sıklıkla şu belirtileri gösterir:
-
Duygularını ifade etmede güçlük, öfke patlamaları ya da aşırı içe dönük olma
-
Yüksek sorumluluk duygusu ve mükemmeliyetçilik
-
Sürekli onay arayışı
-
İlişkilerde duygusal mesafe veya aşırı bağımlılık
Görünürde Normal Aileyi Nasıl Fark Ederiz?
-
Her şey “mükemmelmiş” gibi görünüyorsa, orada bir şey gizleniyor olabilir.
-
Aile, dışarıya karşı “örnek aile”, “her şeyi yolunda aile” imajını özenle korur.
-
Sosyal çevreye karşı “bizde sorun olmaz” mesajı verilir.
-
Aile içinde duygular değil, başarılar konuşulur.
-
Çocuğun sesi “uslu” ama iç dünyası sessizdir.
-
Ebeveynin önceliği çocuğu anlamak değil, onu kontrol etmektir.
O zaman bu aile, görünürde normal, gerçekte ise duygusal olarak işlevsiz bir sistem içinde olabilir.
Duygusal Farkındalık: İyileşmenin İlk Adımı
Görünürde normal aileler, toplumsal olarak idealize edilen “mükemmel ebeveynlik” mitinin gölgesinde var olur. Bu mitin sorgulanması hem klinik psikoloji hem de ebeveynlik kültürü açısından önemlidir.
Ebeveynin çocuğa sunabileceği en önemli şey, duygusal farkındalık ve koşulsuz kabuldür. Bu farkındalığı geliştirmek, sadece çocukları değil, ebeveynleri de dönüştürür.
Ebeveyn olmak, her şeyi kontrol etmek değil; çocuğun kendi duygularını keşfetmesine alan tanımaktır. Gerçek sevgi, çocuğu yönlendirmekle değil, onun iç dünyasına şefkatle dokunmakla başlar.
Gerçek aile, mükemmel değil; duygusal olarak güvenli olandır.
