Günümüzde ilişki ağlarının hem yüz yüze hem de dijital düzlemde hızla genişlemesi, beraberinde yeni iletişimsel davranış biçimlerini de getirdi. Bunlardan biri yaygın biçimde “ghosting” olarak adlandırılan durumdur: Bir kişi, ilişki türüne bakmaksızın (romantik, arkadaşlık, sosyal medya bağlantısı vb.), hiçbir açıklama yapmadan iletişimi birden bire tamamen kesmesidir. Bu makalede ghosting davranışının arkasındaki kaçış mı yoksa korunma mı motivasyonlarının bulunduğu sorusu ele alınacak; ayrıca hem ghoster hem de ghostee açısından olası psikolojik etkiler anlatılacaktır.
1. Ghosting Nedir ve Yaygınlığı
Ghosting; bir kişinin diğer kişiye yanıt vermeyi aniden bırakması, sosyal medya, mesajlaşma ya da telefon aracılığıyla kurulan iletişimi kesmesi olarak tanımlanır. Yapılan araştırmalar, ghosting’in yalnızca romantik ilişkilerde değil arkadaşlık, iş ilişkileri ve sosyal medya bağlantıları gibi farklı bağlamlarda da görülebildiğini göstermektedir. Ayrıca, Türkiye’de de bu davranışı ölçen ölçekler geliştirilmiş ve davranışın psikolojik olarak geçerli, güvenilir bir kavram olduğu ortaya konmuştur.
2. Ghosting’in Psikolojik Arka Planı: Kaçış ya da Korunma?
Ghosting davranışını anlayabilmek için motivasyonlara bakmak gerekir. Bu bağlamda iki temel yön öne çıkar:
a) Kaçış Motivasyonu
Ghosting sıklıkla, yüzleşme veya rahatsız edici iletişimden kaçınma biçimi olarak görülür. Araştırmalar, özellikle çatışmadan kaçınma, reddedilme kaygısı, duygusal yükün artırdığı stres gibi sebeplerin ghosting’e yol açabileceğini ortaya koymaktadır. Özellikle dijital iletişim ortamlarının anonimliği ve mesafeli doğası, ghosting için kolay bir alan yaratmaktadır.
Avoidant bağlanma tarzı olan bireylerde, ilişki içindeki artan yakınlık veya duygusal yatırım karşısında çekilme eğilimi görülebilmektedir ve bu da ghosting’e dönüşebilir. Buradan bakıldığında ghosting, sadece iletişimi sonlandırma biçimi değil, aynı zamanda bir kaçış mekanizması olarak görülebilir.
b) Korunma Motivasyonu
Diğer taraftan, ghosting belli durumlarda bir kendini koruma stratejisi olarak da yorumlanabilir. Örneğin iletişimde duygusal yük artıyorsa, kişi kendini bunalmış hissedebilir; ya da ötekinden gelen baskı, taciz veya ilişki içi güvensizlik söz konusu olabilir. Bu bağlamda ghosting, bir tür sınır koyma ve iletişimden çekilme biçimi olabilir.
Özetle, “kendimi daha fazla zarar görmeden çekiyorum” düşüncesiyle hareket edilebilir. Bu bakış açısı, ghosting’i salt elenmişlik ya da sorumsuzluk biçimi yerine, psikolojik bir savunma mekanizması olarak da değerlendirmeyi sağlar.
Araştırmalar, ghosting yapan bireylerin yalnızca duyarsız ya da saygısız olmadığını; bazı durumlarda karşı tarafa zarar vermekten kaçınma (diğer-odaklı motivasyon) dolayısıyla ghosting’e başvurduklarını göstermektedir. Örneğin bir çalışma, ghoster’ların ghostee’in iyiliğini düşündüklerini ancak bu motivasyonun ghostee tarafından fark edilmediğini belirtmektedir.
Dolayısıyla ghosting davranışı “kaçış mı yoksa korunma mı?” diye bakıldığında, aslında her iki motivasyonun da geçerli olabileceği; bireyin bağlama, ilişki dinamiğine ve kişisel özelliklerine göre farklı yönlerin ağır basabileceği anlaşılmaktadır.
3. Ghosting’in Ghostee Üzerindeki Psikolojik Etkileri
Ghosting’in etkileri genellikle karmaşıktır. Özellikle açıklamanın olmaması, belirsizliği artırır ve bu da psikolojik olarak yaralanmaya neden olabilir. Bir çalışmada, ghosting davranışının açık reddedilmeye göre bile daha uzun süreli olumsuz etkiler bırakabileceği bulunmuştur:
“Ghosting, duygusal kapanışın olmadığı bir sosyal dışlanmadır.”
Ghostee açısından öne çıkan sonuçlar şunlardır:
• Kendi değerini sorgulama, “Ben neden yeterli olmadım?” ya da “Ben niye reddedildim?” gibi düşünceler.
• Yalnızlık, çaresizlik hissi ve yaşam doyumunun düşmesi. Araştırmalar, ghosting mağdurlarının yaşam tatmininin daha düşük olduğunu, yalnızlık ve çaresizlik duygularının daha yüksek olduğunu göstermektedir.
• İleriye dönük güven ve bağlanma problemleri: Ghosting yaşayan bireyler, sonraki ilişkilere daha temkinli yaklaşabilir, ya da reddedilme korkusu nedeniyle iletişimden çekilebilirler.
Bu etkiler, psikolojik danışmanlık açısından önem taşır. Ghosting mağduru bireylerle çalışırken, belirsizlik hissi, kapanış eksikliği ve ilişki sonlandırma dinamikleri ele alınmalıdır.
4. Ghosting Yapanlar için Psikolojik Çıkarımlar
Ghosting yapan kişiye bakıldığında da önemli psikolojik çıkarımlar vardır:
• Duygusal regülasyon becerilerinin düşük olması ya da çatışma yönetiminden kaçınma eğilimi olabilir.
• Bağlanma stilinin avoidant (kaçınmacı) olması, bireyin yakınlaşma arttığında geri çekilmesine neden olabilir.
• Teknoloji aracılığıyla ilişkilerin “on/off” haline gelmesi, ghosting’e sosyal norm olarak daha uygun bir zemin hazırlamıştır.
• Ghosting geçmişi olan bireylerin, ileride ghosting yapma olasılığının arttığını gösteren çalışmalar da vardır. Bu durum bir döngüye işaret eder: mağdur olmak, ileride fail olma riskini de artırabilir.
Bu yönlerden, ghosting yapan kişilerle çalışırken dürüst iletişim fırsatlarının değerlendirilmesi, çatışma ve sonlanma konularında farkındalık kazandırılması ve empati becerilerinin desteklenmesi önemlidir.
5. Uygulama Önerileri ve Sonuç
Ghosting davranışı basitçe “kaba sonlandırma” ya da “saygısızlık” olarak etiketlenmemelidir; bunun arkasında kaçış, korunma ya da bunların bir kombinasyonu olabilir. Ancak net olan şudur: açıklama yapılmadan iletişimi kesmek, karşı tarafta kapanış eksikliği ve belirsizlik yaratır.
Bu yüzden hem bireysel hem de ilişki düzeyinde şu öneriler önem taşır:
• İlişki sonlandırmalarında kısa da olsa bir açıklama, karşı tarafın duygusal süreci işleyebilmesi için önemlidir.
• Ghosting mağduru bireylerle çalışırken, belirsizliğin ve kontrol edememe hissinin ele alınması gerekir; “neden ben?” sorusu üzerine çalışmak, travmatik etkileri azaltabilir.
• Ghosting eğilimi olan bireylerde ise kaçınma, çatışma korkusu, bağlanma tarzı gibi konular değerlendirilmelidir. İletişim becerileri ve empati kapasitesi üzerinde çalışılabilir.
• Dijital iletişim çağında, ilişki ve iletişim kültürünün değiştiğini unutmamak gerekir; ancak bu, insan psikolojisinin temel ihtiyaçlarını yok saymaz: Bilinirlik – Açıklama – Kapanış hâlâ önemlidir.
Sonuç olarak, ghosting davranışı yalnızca bir “sessiz kaybolma” değil; hem kaçış hem de korunma motivasyonlarını barındırabilen karmaşık bir psikolojik olgudur. Hem ghoster hem ghostee açısından psikolojik destek gerektirebilecek etkileri vardır. Bu nedenle ilişki dinamikleri, bağlanma stilleri ve iletişim alışkanlıkları bağlamında ele alınması, bireysel ve toplumsal düzeyde daha sağlıklı ilişki pratiğini destekleyecektir.
Kaynakça
• Telari A., Pancani L., Riva P. “The Phantom Pain of Ghosting: Multi-day experiments comparing the reactions to ghosting and rejection.” Università degli Studi di Milano-Bicocca.
• “Ghosting: Social rejection without explanation, but not without care.” PubMed.
• Turkish adaptation of Ghosting Questionnaire: validity and reliability study. BMC Psychology.
• Psychological Correlates of Ghosting and Breadcrumbing Experiences: A Preliminary Study among Adults. MDPI.
• “Cyber dating abuse and ghosting behaviours: personality and gender roles in romantic relationships.” CIPP.
• “Why ghosting hurts so much…” MindfulSpark.
