Karşılıksız Ev İçi Emek
Ev içi karşılıksız emek; daha çok kadınların mağdur olduğu ve onların her gün yüzleştikleri bir durumdur. Ülkemizde ve diğer ülkelerde yapılan çalışmalar gösteriyor ki ev içindeki karşılıksız emeğin fiziksel, bilişsel ve zihinsel yükü daha çok kadınların omuzlarındadır.
Kadınların iş hayatında olması ile birlikte hane içi karşılıksız emek oldukça sivrilen bir durum haline gelmiştir. Bu durum kadınları oldukça mağdur etmektedir fakat sadece kadınları olumsuz etkilememektedir. Bu durum çocuk-ebeveyn ve eşler arasındaki ilişkileri de olumsuz yönde etkilemektedir. Yanı sıra kadının sosyal hayatını ve çalışma hayatını da olumsuz yönde etkilemektedir. Bu olumsuz sonuçlar ailelerin ve özellikle de kadınların ev içinde adil iş bölümü hakkında çözüm arayışına girmelerine sebep olmaktadır.
Yapılan çalışmalarda kadınların iş yaşam dengesini oluşturmada çok ciddi zorluklar yaşadıkları görülmüştür. Yılmazer’in 2006’daki çalışmasına göre kadınların erkeklere göre günde ortalama 6 saat daha fazla ücretsiz ev içi işte zaman harcadıkları bulunmuştur.
Çatışma, aile ve iş hayatındaki sorumlulukların veya görevlerin arasındaki dengesizlikten meydana gelmektedir. Yani bir alandaki sorumluluklarının artması sonucunda diğer alandaki sorumlulukların işgal edilmesini ifade etmektedir. Çuhadar’ın 700 kişilik örneklem ile yapmış olduğu çalışmada, bu çatışmanın oluşumunda kişinin cinsiyet rollerine karşı görüşlerinin de oldukça etkili olduğu bulunmuştur.
Çalışmanın sonucunda geleneksel rolleri benimseyen kişilerin daha az çatışma yaşadığı ve daha az eşitlik arayışında olduğu gözlemlenmiştir. Öte yandan daha eşitlikçi yaklaşımı benimseyen kadınların daha çok çatışma yaşadıkları ve ev içindeki karşılıksız emek konusunda daha çok eşitlik arayışında olduğu görülmüştür.
Çalışmalar arasındaki karşılaştırmaların sonucunda, kadınların ücretli işte geçirdikleri zaman ve karşılıksız emek harcadıkları zamanlar arasında bir azalma görülmemiştir. Bununla birlikte erkeklerin ücretsiz emek harcadıkları zamanların çok az da olsa arttığı görülmüştür. Fakat çalışmalara göre erkeklerdeki bu değişimi onların gönüllü olarak attıkları bir adımdan ziyade eşlerinin eşitlik arayışı sonucunda mümkün olmuştur.
Adil İş Bölümü
Bu süreçte elbette adalet kavramı oldukça önemli ve üstüne durulması gereken bir konudur. Bu konuda dikkat edilmesi gereken bazı durumlar bulunmaktadır. Bunlar, ücretsiz ev içi emeğin neyi kapsadığı ve adaleti sağlamak için nelere dikkat edilmesi gerektiğidir.
Ücretsiz ev içi emek sadece fiziksel emek değildir. Yukarıda da değinildiği gibi bilişsel ve zihinsel yükü de içinde barındırır. Yani işlerin planlanması, yapılması, organize edilmesi veya hatırlatılması da ücretsiz ev içi emeğin içinde yer almaktadır. Bahsi geçen kavramlar bu emeğin fiziksel, bilişsel ve zihinsel sorumluluklarıdır.
Adil iş bölümü yapılırken elbette ev içi emeğin tüm yönlerini bilmek gerekmektedir.
Adalet kavramı; adil olmak ve eşit olmak elbette aynı şeyler değildir. Adil iş bölümünden kasıt da sorumlulukların tam ortadan ikiye bölünmesi demek değildir. Sorumluluklar bölünürken kişilerin yaşam koşulları, ihtiyaçları, enerjileri, zamanı, kapasitesi, içinde bulunduğu koşullar gibi faktörler ev içi emeğin adil paylaşımında yol gösterici olacaktır.
Dikkat Edilmesi Gereken Adımlar
-
Görevlerin (fiziksel, zihinsel ve bilişsel yükleri ile birlikte) listelenmesi ve tanımlanması.
-
Hangi işler ne sıklıkla yapıldığı ve ne kadar zaman aldığının da listede belirtilmesi.
-
Beklentilerin ve kapasitelerin açıkça konuşulması.
-
Hayat dinamiktir, doğal olarak iş bölümü de esnek olmalıdır. Çünkü esneklik adaleti sağlayacaktır. (Örneğin; doğum, iş değişimi, vardiyalı iş, hastalık gibi durumlar…)
-
Yapılan işlerin karşılıklı görünür olması ve takdir edilmesi.
-
Yanlış beklentilerden uzak durulması. Örneğin: “Her zaman hazır olma. Karşı tarafın sizinle aynı zamanda aktif olması. Daha az molaya ihtiyaç duyması vb…”
-
Kişilerin birbirinden farklı iş-yaşam dengesi veya zaman yönetimi olabileceğine dikkat edilmesi.
-
Düzenli aralıklarla planların, görev dağılımlarının gözden geçirilmesi ve karşılıklı geri bildirim verilmesi.
-
Memnuniyet, rahatsızlık, stres gibi durumların değerlendirilmesi.
Yukarıda yer alan maddeler ev içi adil iş dağılımında dikkat edilmesi gereken önemli noktalardır.
Cinsiyete bağlı rol algısının değişmesi, kadınların iş hayatındaki aktifliği, iş-yaşam dengesinin kurulmaması durumunda fiziksel ve mental sağlığın olumsuz etkilenmesi, aile yaşantısının bozulması gibi daha nice durumların varlığı bu konuyu önemli kılmaktadır.
Hayatımızda peşimizi bırakmayan ve sürekli karşılaştığımız bu durumun etkileri aşikâr olduğu gibi çözüme olan ihtiyacımız da aşikârdır. Hal böyleyken duruma bütüncül yaklaşmak, görmek ve görülmekle birlikte esnekliğin bu süreçteki zorunlu varlığını kabul etmek büyük bir kolaylık sağlayacaktır.
Kaynakça
Akar, B., Akyol, P., & Okten, C. (2022). Education and voluntary work: Evidence from Turkish Time Use Survey. Journal of Labor Research, 43(2), 275320.
Çakıroğlu Çevik, A., & Wright, G. C. (2023, Aralık). Hane içi karşılıksız emeğin zihinsel yük boyutu [The Mental Load Dimension of Unpaid Household Labor]. Fe Dergi, 15(2), 5083.
Gürsoy Çuhadar, S. (2024). Ev İçi Emek Bölüşümü: Kabuller ve Çatışmalar. Çalışma ve Toplum, 2(81), 565589.
Gültekin, M. (2022, Aralık). Türkiye’de ücretli ve ücretsiz emek ekseninde kadınlarla erkeklerin hem kendi içlerindeki hem de kendi aralarındaki eşitsizlikler [Inequalities both within and between women and men in the axis of paid and unpaid labor in Turkey]. Fe Dergi, 14(2), 3355.
