Bir gün kırıldığınızda, içinizden taşan bir şey hissedersiniz. Göğsünüzün ortasında sıkışan o duygu, bir kelimeye sığamayacak kadar yoğun gelir. Ama dilinizden yalnızca “Boş ver, önemli değil.” gibi bir cümle çıkar. İşte tam da burada duygularla duyguların ifadesi arasındaki ince farkı görürüz.
Duyguyu hissetmek içimizdeki fırtına, ifade etmek ise dışarıya yansıyan gökyüzü gibidir. Fırtına ne kadar güçlü olursa olsun, bazen dışarıdan yalnızca hafif bir rüzgâr görünür. Ya da bazen bulutlar öylesine koyulaşır ki, aslında küçük bir esinti büyük bir kasırga gibi algılanır.
Her Gülümseme Mutluluk Değildir
Bir gülümseme gördüğümüzde çoğu zaman mutluluğu varsayarız. Oysa gülümsemenin ardında utanç, öfke, kaygı ya da yalnızca nezaket olabilir. Gözyaşı ise her zaman hüzünden doğmaz; bazen öfkenin, pişmanlığın ifadesidir.
Duygularımız saf ve içselken, onların ifadesi kültür, aile ve öğrenilmiş kalıplarla şekillenir. Çocukken “Ağlama, güçlü ol.” denildiyse, yetişkin olduğumuzda gözyaşlarımızı saklamaya alışırız. Ya da öfke aile içinde sürekli bastırıldıysa, bir gün patlama noktasına kadar birikir.
Duyguları İfade Etmenin Yolları
İnsan, duygularını sessizce içinde taşıyabilir, dolaylı yollarla aktarabilir ya da bütün yoğunluğuyla dışa vurabilir. Her yol, ilişkilerimize farklı şekillerde dokunur.
En temelde duyguları üç farklı şekilde ifade ederiz:
-
Duyguyu içe atma (bastırma)
-
Bir anda dışarı atma (patlayarak ifade etme)
-
Kontrollü ifade biçimi
Duyguları İçe Atmak
Duyguları içe atmanın en belirgin ifadesi sessizliktir. Sessizlik bazen en ağır çığlıktır. Kırıldığınızda içinize kapanmak, görünürde “Sorun yok.” demek, aslında ilişkinin üzerine ince ama kalınlaşan bir buz tabakası örer.
Bastırılan duygular birikir, beden kendine başka yollar bulur: mide krampları, gergin kaslar, uykusuz geceler… Çünkü biz ifade etmezsek bedenimiz ifade eder.
Bazen de imalar, alaycı gülümsemeler, pasif-agresif davranışlar gibi dolaylı biçimlerde çıkar duygular. Sözler değil, satır araları konuşur. Ama satır aralarını okumak yorucudur. Bu ifade biçimi güveni zedeler; çünkü kimse açıkça söylenmeyen bir duygunun ağırlığını uzun süre taşıyamaz.
Duyguları Yoğun Biçimde Dışa Vurmak
Bazen duygu, kabına sığmaz. Küçücük bir olay, birikmiş hislerin tetikleyicisi olur ve kişi bağırır, ağlar, kapıları çarpar. Dışarıdan bakıldığında “abartı” gibi görünse de aslında içeride uzun süredir susmuş bir hikâyenin haykırışıdır.
Ne var ki bu yoğunluk, karşı tarafı dinlemeye değil savunmaya iter. Çünkü bu biçim, duyguyu bir anda dışarı bırakır ve çoğu zaman yıkıcıdır.
Duyguları Kontrollü İfade Etmek
En iyileştirici yol ise duygunun farkına varmak, adını koymak ve karşıya uygun bir şekilde iletmektir.
Yani duyguyu kontrollü bir şekilde ifade etmek.
Örneğin: “Söylediğin söz beni kırdı, çünkü değer görmediğimi hissettim.”
İşte bu cümle köprü kurar. Hem kendi içimizdeki yükü hafifletir hem de karşı tarafın bizi anlamasına izin verir.
Duygu Kontrolünün Gücü
Bir an için düşünün: Çocuğunuzun size öfkeyle bağırdığını… İlk anda içinizden onu susturmak gelir. Ama sonra küçük bir farkındalıkla sorarsınız: “Şu an ne hissediyorsun?”
Çocuğun gözleri dolar ve sessizce “Kırıldım.” der. İşte orada bir kapı açılır.
Sağlıklı duygu ifadesi, tam olarak budur: Duygunun içerdeki ham hâlini tanımak ve onu karşıya suçlamadan, açıkça, sorumluluk alarak sunmak.
Bu, yalnızca kelimelerle değil; aynı zamanda tonla, bakışla, beden diliyle de yapılır. Sağlıklı ifade, yalnızca duyguyu dışarıya aktarmak değil, aynı zamanda karşımızdakinin de bize yaklaşmasına izin vermektir.
Sağlıksız yollarla ifade edilen duygular, ilişkilerde derin yaralar açar.
-
Pasif-agresif tutum, görünmez bir sis gibidir; her şeyi bulanıklaştırır.
-
Suçlayıcı dil, kalpleri kapatır. “Sen zaten hep böylesin!” cümlesi, duvar örer.
-
Aşırı dramatik ifade, duygunun gerçekliğini gölgeler; dinlenmek yerine küçümsenmeye yol açar.
Asıl sorun yaşanan olay değil, o olayın ifade ediliş biçimidir.
Biri “Geç kaldın, bu yüzden değer görmediğimi hissettim.” dediğinde köprü kurulur.
Ama aynı duygu “Sen bana hiç değer vermiyorsun.” şeklinde söylendiğinde duvar örülür.
Duygular Köprü de Olabilir, Duvar da
Duygularımız, yaşamla bağımızın en sahici kanıtıdır. Ama onları nasıl ifade ettiğimiz, bu bağın yönünü belirler.
Sağlıklı ifade edilen duygular, bir köprü kurar: karşılıklı empati, anlayış ve yakınlık getirir.
Sağlıksız ifade ise duvar örer: yanlış anlamalar, mesafeler, kırgınlıklar büyür.
Psikoterapi odasında danışanların en çok zorlandığı şeylerden biri budur:
“Ne hissettiğimi biliyorum ama bunu nasıl anlatacağımı bilmiyorum.”
Terapinin kalbi, işte bu noktada atar. Çünkü duygular ifade edildikçe sadece paylaşılmaz; aynı zamanda iyileşir.
Son Söz: İçinizdeki Dili Konuşturmak
Duygularınızı bastırmak sizi güçlü kılmaz; yalnızca içinizde ağır bir yük biriktirir.
Suçlayarak ifade etmek sizi haklı çıkarmaz; sadece karşınızdakini uzaklaştırır.
Patlayarak göstermek sizi rahatlatmaz; ilişkinizi tüketir.
Ama fark edip, adını koyup, sorumluluğunu alarak paylaştığınızda…
İşte o zaman duygularınız size de, ilişkinize de şifa olur.
Unutmayın: Her duygu bir dile ihtiyaç duyar.
Siz hangi dili seçerseniz, hayatınız da o dille yazılır.
İsterseniz duvarlarla çevrili bir yalnızlık, isterseniz köprülerle örülü bir yakınlık…
Seçim sizin.
