Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında en sık görülen nöro-gelişimsel bozukluklardan biridir. Bazı durumlarda hiperaktivite ve dikkat eksikliği aynı anda görülmeyebilir ve sadece biri ile ortaya çıkan bir tanıyla karşılaşabiliriz. Böyle bir durum olduğunda çocuğun sosyal yaşamı ve akademik hayatı etkilenebilir (American Psychiatric Association [APA], 2013). Bu durum sadece çocuğu değil, aile içi ilişkileri ve dinamikleri de doğrudan etkiler ve bundan kaynaklı olarak ebeveynlerin bu dinamikleri dikkatli bir şekilde takip etmeleri ve titiz davranmaları kıymetlidir.
Bu yazıda, dikkat eksikliğinin çocuklar üzerindeki etkilerini inceleyecek; ebeveynlerin evde uygulayabilecekleri destekleyici yöntemleri, günlük rutinleri, dikkat eksikliği yaşayan çocukların gelişiminde ailelerin, öğretmenler ve uzmanlarla sürekli iletişimde olmasının önemini ele alacağız. Ayrıca, ebeveyn-çocuk ilişkisini güçlendiren yaklaşım üzerinde durarak, çocukların potansiyellerini ortaya koymalarına yardımcı olacak sağlıklı bir ebeveyn desteği çerçevesinin nasıl olabileceğini konuşacağız.
Ebeveyn Desteğinin Önemi
Çocuğun dikkat eksikliğinde ebeveynlerin bu süreç boyunca çocuklara destek sağlamaları ve süreci düzgün ve tutarlı şekilde yönetmeleri önemlidir. Bu süreçte bazı ebeveynler iyi niyetle aşırı müdahaleci veya koruyucu bir tutum sergileyebilir. Ancak bu yaklaşım, çocuğun kendi başına problem çözme, karar verme ve dikkatini toparlama becerilerinin gelişmesini engelleyebilir. Çocuğun her adımda yönlendirilmesi ya da zorluklardan korunması, onun bağımsızlık kazanmasını geciktirebilir. Bu nedenle ebeveynlerin, çocuğa destek verirken bir yandan da onun kendi deneyimlerini yaşamasına alan tanıması önemlidir.
Ev Ortamının Düzenlenmesi
Ev yaşamının gözden geçirilmesi ve düzen sağlanması çocuğun dikkatini toplamasına yardımcı olabilir. Gürültülü ve dağınık ortamlar çocuk için dikkat dağıtıcı olabilir. Bundan kaynaklı olarak ebeveynlerin ev ortamının düzenini sağlarken fazla dağınıklıktan kaçınması ve çocuğun dikkatini dağıtabilecek malzemelerin ortadan kaldırılması önerilebilir. Aynı zamanda ebeveynin kendi davranışlarını çocuğun hareketliliği ve davranış problemleri doğrultusunda düzenlemesi önemlidir çünkü çocuk, ebeveynini rol model olarak göreceğinden ebeveyninin bu konudaki hassasiyeti çocuğun davranışını düzenlemede rol oynar.
Oyunun Gücü
Diğer taraftan oyun alanı bu sürecin vazgeçilmez bir parçasıdır. Oyun, sadece eğlence değil, aynı zamanda çocuğun öğrenmesine, sorunlarını dile getirmesine ve dikkatini geliştirmesine fırsat sağlayan bir ortamdır. Ebeveynlerin çocuklarıyla birlikte oynayacağı bilişsel ve sosyal odaklı oyunlar, çocuğun dikkat eksikliğini olumlu yönde geliştirmeye katkı sağlar. Ayrıca bu oyunlar aracılığıyla çocuk, kuralları takip etmeyi, sırayla ve sakin bir şekilde hareket etmeyi, sosyal bağlarını güçlendirirken aynı zamanda iş birliği yapmayı da öğrenir. Böylelikle çocuk dostu bir ev ortamı yaratılmış olur ve çocuk-ebeveyn ilişkisindeki çatışmalar ve olası bir davranış bozukluğuna karşı problem yönetilmiş olur.
Aile, Öğretmen ve Uzman İş Birliği
Dikkat eksikliği tanısı almış çocukların eğitim sürecinde, ailelerin öğretmenler ve psikolojik destek sağlayan uzmanlarla birebir iletişimde kalması oldukça önemlidir. Bu iş birliği, çocuğun gelişimini yakından takip edebilmek ve süreci doğru şekilde yönlendirebilmek adına gereklidir. Dikkat eksikliği olan çocukların hem akademik hem sosyal alanlarda daha dikkatli izlenmesi, tanının doğru değerlendirilmesi ve uygun müdahalelerin yapılabilmesi için önem taşır.
Bu noktada kendi deneyimimden yola çıkarak bir örnek paylaşmak istiyorum. Dikkat eksikliği olan bir çocukla yürütülen tedavi sürecinde, başlangıçta yapılan testlerde dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite düzeyinin oldukça yüksek olduğu görülüyordu. Ancak tedavi süreciyle birlikte uygulanan dikkat geliştirme çalışmaları sayesinde, çocuk, verilen görevlere daha çok dikkat geliştirerek ve kurallara uymak konusunda başarılı olarak dikkat eksikliği konusunda başlangıca göre daha olumlu sonuç verdi. Bu süreçte ailenin de ödev takibini yapması ve çocuğa verilen süreye sadık kalması, ebeveyn desteğinin ne kadar etkili olduğunu bir kez daha gösterdi. Bu iş birliği, çocuğun süreci daha sağlıklı ve avantajlı bir şekilde geçirmesini destekleyen önemli bir unsurdur.
Çocukun Doğasını Kabul Etmek
Tüm bu stratejilerin ötesinde en önemli noktalardan biri de, çocuğun doğasını kabul etmektir. Dikkat eksikliği yaşayan bir çocuğun sahip olduğu potansiyel, yalnızca zorluklarıyla değil, güçlü yönleriyle de değerlendirilmelidir. Dikkat eksikliği olan çocuklar daha enerjik, daha hareketli olabilir (Kalkedon Psikoloji, 2018). Ebeveynlerin, çocuğu başkalarıyla kıyaslamadan, yüksek standartlar belirlemeden onun bireysel gelişim sürecini anlamaları ve olduğu haliyle kabul etmeleri, bu süreçte sabırlı olmaları ve çocuğa zaman tanımaları, en önemlisi ise davranışlarına karşı fazla müdahaleci olmadan yaklaşım göstermeleri hem çocuk hem aile için iyileştirici bir etki yaratır.
Sonuç
Dikkat eksikliği olan çocuklar, çevrelerini farklı algılar ve farklı yollarla öğrenirler. Bu farklılık bir eksiklik değil, bir çeşitliliktir. Ancak bu çeşitliliğin dezavantaja dönüşmemesi için, ebeveynlerin bilinçli ve duyarlı bir ebeveyn desteği sergilemesi gerekir. Sabır, istikrar, zaman ve olumlu iletişim bu sürecin temel taşlarıdır. Ebeveynler, çocuklarının yanında sadece yön gösterici değil, aynı zamanda onları koşulsuz kabul eden bir destek unsuru olduklarında, çocukların potansiyelleri açığa çıkabilir. Ebeveynliğin kusursuz olanı yoktur, totalde nasıl olduğun daha önemlidir.
Kaynakça
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). American Psychiatric Publishing.
- Kalkedon Psikoloji. (2018, Ocak 25). Çocuğum dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu yaşıyor olabilir mi? https://www.kalkedonpsikoloji.com/2018/01/25/cocugum-dikkat-eksikligi-ve-hiperaktivite-bozuklugu-yasiyor-olabilir-mi/
