Jim Carrey deyince herkesin aklına Truman Show filmi gelir ama benim ilk izlediğim ve etkilendiğim filmi Yes Man (Bay Evet) filmidir. Filmde Jim Carrey’nin canlandırdığı Carl karakteri her şeye ‘hayır’ diyen (filmde bu karakterin ‘hayır’ demesiyle başlıyor), işinden hoşlanmayan, sosyal yaşamdan uzak duran bir karakterdir. Carl, ev ve iş arasında bir yaşam sürmektedir, işinde beklediği terfiyi alamamıştır ve tam anlamıyla mutsuzluğun dibini görmüştür.
Carl, bir gün eski bir arkadaşıyla karşılaşır, arkadaşı Carl’ın aksine mutlu, özgür, keyifli bir yaşama sahip ve bunun sırrının her şeye ‘evet’ demekten geçtiğini anlatmaya çalışıp kendisini bir seminere davet eder. Tahmin edeceğiniz gibi Carl başta buna da ‘hayır’ der ama gördüğü bir rüyanın etkisiyle seminere katılmaya karar verir. Seminerde yaşamı kontrol etmenin yolunun her şeye ‘evet’ demekten geçtiğine yönelik bir düşünce anlatılır ve Carl’ın da bu düşünceyi benimsemesine mecbur bırakılır. Böylelikle Carl seminerden çıktığı andan itibaren biraz da arkadaşının zoruyla sınanmaya başlar ve maalesef istemediği şeyleri de kabul edip ‘hayır diyebilme’li bir yaşamdan, ‘evet’li bir yaşama adım atar.
Yeni yaşam kendisi için gayet keyifli geçmektedir, öyle ki işinde aldığı terfinin yanında sosyal yaşamı da güçlenir ve hayatında yeni bir aşk da belirir. Artık daha kibar, insanlarla yakın olmaktan hoşlanan, mutlu bir Carl vardır. Ama bu mutluluk gerçek midir?
Yine yaşadığı bazı olaylar nedeniyle, hem arkadaşlarıyla arasına mesafe girmesi hem de kazandığı aşkı kaybetmesi Carl’ı üzer. Bunun üzerine yine düşüncelere dalar ve her şeye ‘evet’ demenin de mutluluğu getirmediğini fark eder, yaşamında ‘evet’ ve ‘hayır’ dengesini kurarak mutluluğu tekrar elde etmeye çalışır.
Bu filmi lise yıllarımda izlemiştim ve hayır diyebilmenin önemini kavramıştım. Ama uygulamaya geçirebilmek, önemini kavramaktan çok daha zor bir durum tabi ki. Peki hayır diyebilme neden bu kadar önemli? Hayır diyebilme becerisini kazanamazsak zarar görür müyüz? Hayır diyebilmeyi nasıl öğreniriz?
Neden Hayır Diyebilmeyi Başaramıyoruz?
Hayır diyebilmenin önündeki engeller, genelde sosyal yaşamda yalnız kalmama isteği olarak görülse de altında yatan başka nedenler de olabilir.
- Kabul Görememe Korkusu: Bireyler bazen sosyal çevresindekilere ‘hayır’ dediğinde dışlanmaktan endişe duyar. Sosyal kabul için ‘evet’ kelimesini kullanmayı daha çok tercih ederler.
- Tartışmadan Kaçma: Bireyler bazen ‘hayır’ kelimesini kullandıklarında bunun bir tartışma doğuracağını düşünür. Çevresiyle iyi geçinmek, uyumlu olmak için ‘hayır’ kelimesini kullanmayı tercih etmezler.
- Özgüven Sorunu ve Sınır Çizememe: Her insanın belli bir yaştan sonra çevresine karşı sınırlarını çizmesi, sosyal yaşamında kendisini rahatlatır. Ancak bazı insanlar bunu başaramayabilir, başaramayan bireyler de özgüven eksikliğiyle karşılaşabilirler.
- Kendini Suçlu Hissetme: Başkasına yardımcı olamama, başkalarının ihtiyacını karşılayamama sonucunda yaşanılan suçluluk hissi nedeniyle bireyler ‘hayır’ kelimesini kullanmaktan kaçmayı tercih ederler.
- Kontrol İsteği: Bireyi uzaktan etkileyecek bir durum da olsa bazen bireyler, olaylara daha kolay müdahale edebilmek için ‘hayır’ kelimesini kullanmaktan kaçınırlar.
- Yaşantılar: Anne-babanın öğretileri, yetiştirme stiliyle birlikte bazen bireyler ‘hayır’ kelimesini kullanmaktan uzak dururlar. Bu şekilde sosyal ortamlarda yer edinebileceklerini, uyum sağlayabileceklerini düşünürler.
Bu nedenlerin farkına varmak ve hayır diyebilme becerisi kazanmak, bireylerin sosyal yaşam kalitesini artırabilir. Ancak, hayır diyebilmeyi öğrenmek ve uygulamak zaman alabilir. Bu süreçte yaşadığımız deneyimler ve yaşantılar, bize bu beceriyi kazanma yolunda önemli dersler verebilir.
Basit bir kelime gibi görünse de ‘hayır diyebilme’, günlük yaşamımızın kalitesini artırabilen bir sosyal beceridir. Çekingen bireylerde daha sık karşılaştığımız ‘hayır diyebilmeme problemi aşıldığında birey, günlük yaşamını daha rahat kontrol edebilecek bir duruma gelmektedir. Bu kontrol hissiyle beraber birey, hem sınır koyma becerisini geliştirip bunları koruyabilecek hem de özgüvenini artırabilecek bir konuma gelir.
Bunların yanında birey hayır diyebilmeyi öğrendiğinde kendi ihtiyaçlarını ön planda tutması gerektiğini öğrenmiş olur. Birey, kendine vakit ayırdığında, kendi gereksinimlerini önde tuttuğunda doğal olarak kendine daha iyi bakmış olur. Bu da beraberinde yaşam kalitesini yükseltme fırsatını sunar. Birey, bu şekilde kendine vakit ayırdığında, yaşamının kontrolünü elinde tuttuğunda, sınır koymayı başardığında sosyal yaşamında kurduğu ilişkilerin de çok daha sağlıklı bir şekilde ilerlediğini fark edecektir.
Hayır Diyebilmenin Yolları
Hayır diyebilme her ne kadar zor olsa da bu becerimizi geliştirebilmemiz için çeşitli yöntemler kullanabiliriz.
- Sınır Koyma: Birey, sınırlarını belirleyebildiğinde neye, niçin, ne zaman ‘hayır’ demesi gerektiğinin farkında olur. Bu kelimeyi kullandığında daha özgüvenli ve nedenini kendisi de bilerek hareket edeceği için karşı tarafa da kabul ettirmesi daha kolay olur.
- Küçük Adımlar: Bir beceriyi geliştirmenin en iyi yollarından biri de temelden küçük adımlarla ilerlemektir. Çevresinde en yakın olduğu kişilerle ufak pratikler yapıp karşılığını aldığında bireyin, bu konuda kendine olan özgüveni de yavaş yavaş artacaktır.
- Alternatif Fikir: Birey kendi ihtiyaçları ile başkasının ihtiyacı arasında kaldığında farklı bir fikir sunup orta yolu bulmaya çalışabilir. Bu şekilde iki tarafın da ikna olacağı bir opsiyon iki tarafı da memnun edecektir.
- Gerçekçi Nedenler: Bireyin ‘hayır’ kelimesini neden kullandığını bilmesi, karşı tarafın da bunu kabullenmesi için önemlidir. Birey sakin bir şekilde, tartışmadan ya da birilerini kırmaktan kaçarak geçerli sebepler sunması, hayır diyebilmeyi daha güçlü kılar.
Sonuç: Hayır Diyebilme ile Daha Sağlıklı Bir Yaşam
Sonuç olarak baktığımızda hayır diyebilme becerisi, bireyin sosyal yaşamını kendisi için daha kaliteli hale getiren bir sosyal beceridir. Hayır diyebilme becerisi sayesinde birey, kendi ihtiyaçlarını ön planda tutmanın yanı sıra sınır koymayı ve bu sınırları korurken özgüvenini de yüksek tutarak kendini sosyal yaşamda daha güçlü ve daha güvende hisseder.
