Bazı günler vardır, anlam veremediğimiz bir hüzünle başlar. Takvimde sıradan bir tarih görünür ama içimizde bir şey sanki uyanır. Belki o sabah uyanmak daha zor gelir, belki bir huzursuzluk çöker üzerimize ya da anlam veremediğimiz bir boşluk hissi oluşur içimizde. “Neden böyle hissediyorum?” diye düşünürüz… Belki cevabı hatırlamayız ama bedenimiz hatırlıyordur. Zihin o tarihi ve günü halı altına süpürmüş olsa da, ruh o tarihi çoktan not etmiştir. İşte bu, travmanın yıldönümü tepkisidir.
Travmanın Zamanla İlişkisi: Yıldönümü Tepkisi Nedir?
Travmatik bir olay yaşandığında, sadece o an değil, zamanın kendisi de etkilenir. Bazı tarihler, bazı mevsimler, bazı saatler adeta olayın yankısını taşır. İşte bu yüzden, travmanın yaşandığı günün yıldönümünde çoğu zaman fark etmeden aynı bedensel tepkiler, düşünceler hatta duygular ortaya çıkabilir. Bu duruma psikolojide yıldönümü tepkisi denir.
Yıldönümü tepkisi herkeste farklı şekilde ortaya çıkabilir. Kimileri o gün geldiğinde daha gergin, daha sinirli ya da daha içe kapanık hisseder. Kimileri anlam veremediği bir yorgunluk, uyku problemleri ya da bedensel ağrılar yaşar. Bazen kişi yaşadığı bedensel ve ruhsal tepkilere anlam veremez ve sebebini bulmakta zorlanır. “Bugün kendimi kötü hissediyorum ama nedenini bilmiyorum,” der… Oysa zihin unutsa bile beden hatırlamıştır.
Özellikle bir kayıp, bir kaza, bir ayrılık, doğal afet ya da şiddet gibi olayların yıldönümleri bu tür tepkileri tetikleyebilir. Hatta bazen olayın tam tarihini hatırlamasak da, mevsim, hava durumu, bir koku, bir ses bile aynı duyguları canlandırabilir. Bu, bedenin ve beynin zaman içerisinde bağ kurduğunun bir göstergesidir.
Peki, Bu Duygularla Nasıl Baş Edilir?
Yıldönümü tepkisi yaşamak, “iyileşemedim” demek değildir. Bu aslında, zihnin ve bedenin o günü fark ettiğini, hâlâ bir anlam taşıdığını gösterir. Öncelikle şunu bilmek önemli: Bu, yalnızca sana özgü bir durum değil. Sessizce ama derinden birçok insan aynı duygulardan geçiyor. Sadece bunu dile getirmek bazen tahmin ettiğimizden daha zor oluyor.
İlk adım, bu durumu fark etmek. Takvimde bazı günlerin sana neden zor geldiğini merak etmek bile büyük bir fark yaratır. Bazen neler hissettiğini yazdığın bir günlük tutmak duygularını tanımana yardımcı olabilir. Bazı insanlar için küçük ama anlamlı ritüeller rahatlatıcı olabilir: O gün kendine iyi bakmak, kalabalıktan uzaklaşmak, bir mum yakmak, doğaya çıkmak, bir dostla konuşmak… Acıya eşlik eden bir anma, o günün üzerindeki gölgeyi hafifletebilir.
Eğer bu duygular seni çok zorluyorsa ya da günlük yaşamını etkiliyorsa, bir uzmandan destek almak da çok kıymetlidir. Travmanın ve onun yıldönümlerinin, konuşuldukça gücünü yitirdiğini unutma.
Zaman Geçer, Ama Bazı Günler Kalır
Her şey unutulur sanırız. Ama bazı günler, ruhun hafızasında iz bırakır. Takvim yaprakları dönse de, bazı tarihler aynı duyguyu geri getirir. İşte o günlerde kendine nazik olman çok kıymetli. Çünkü bu, zayıf olduğun anlamına gelmez; insan olduğun anlamına gelir.
Yıldönümü tepkileri bazen sadece ‘hissetmekle’ geçer. Bazen bir dost sesi, bazen bir iç çekiş… Bazen sadece “bugün zor bir gün” diyebilmek yeterlidir. Her yıldönümü, bir hatırlayış kadar bir vedadır da aslında.
Travmanın sessiz yıldönümleriyle baş etmek, farkındalıkla ve şefkatle mümkün olabilir. Bazen bir günü anlamlandırmak bile iyileşmenin ilk adımıdır. Çünkü bilinçli ya da değil, içimizde bazı tarihler hâlâ yaşıyor. Unutma, o günü yine atlatacaksın. Yalnız değilsin. Zaman iyileştirmese bile, seninle birlikte yürümeyi öğrenebilir.
Kaynakça
- APA (American Psychological Association). (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.).
Yıldönümü tepkileri ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) hakkında temel bilgi. - van der Kolk, B. A. (2014). The Body Keeps the Score: Brain, Mind, and Body in the Healing of Trauma.
Travmanın bedensel etkileri ve zamanla kurduğu ilişki üzerine güçlü bir kaynak. - Herman, J. L. (1992). Trauma and Recovery: The Aftermath of Violence—from Domestic Abuse to Political Terror.
Travmanın kişisel ve toplumsal boyutları, iyileşme süreci üzerine. - Nijenhuis, E. R. S. (2015). The Trinity of Trauma: Ignorance, Fragility, and Control.
Kompleks travmalar ve tekrarlayan tepkiler üzerine derinlemesine bir çalışma.
