Romantik ilişkilerde sadakat ve güven, çoğu insan için ilişkinin en temel yapıtaşlarıdır. Ancak sadakat, sabit bir evrensel kuraldan ziyade, iki kişi arasındaki özel sınırların bir uzantısıdır.
Bu sınırların ihlali (aldatma) yalnızca bir etik sorun değil, aynı zamanda duygusal, bilişsel ve davranışsal süreçleri içeren karmaşık bir psikolojik olgudur.
Psikolojik araştırmalar, aldatmanın yalnızca “ihanet” olarak değil, aynı zamanda bağlanma, özsaygı, dürtü kontrolü ve ilişki doyumu gibi derin psikolojik değişkenlerle bağlantılı olduğunu ortaya koymuştur (O’Sullivan ve Belu, 2022).
Bu makalede, romantik ilişkilerde aldatmanın nedenleri, biçimleri, sonuçları ve iyileşme yolları bilimsel araştırmalar ışığında ele alınacaktır.
Aldatmanın Tanımı ve Türleri
Aldatma, partnerle yapılan sadakat anlaşmasının ihlali olarak tanımlanabilir. Bu ihlal; fiziksel (cinsel temas), duygusal (romantik bağ) ya da sanal (çevrimiçi flört veya gizli mesajlaşma) biçimlerde olabilir (Barta ve Kiene, 2005).
Günümüz dijital çağında, sanal platformlardaki etkileşimler, “duygusal sadakatsizlik” sınırlarını bulanıklaştırmıştır (Whitty, 2003).
Kültürel bağlam da önemlidir; bireylerin neyi aldatma olarak gördüğü kültürel normlara ve kişilik özelliklerine göre değişir. Örneğin, “karanlık üçlü” (narsisizm, psikopati, Machiavellianism) özellikleri yüksek bireyler, sadakatsizliği daha az ahlaki sorun olarak değerlendirebilmektedir (Jones ve Weiser, 2014).
Aldatmanın Nedenleri
1. Bireysel Özellikler
Kişilik, aldatma eğilimini güçlü biçimde etkiler. Araştırmalar; düşük vicdanlılık, düşük uyumluluk ve yüksek dışadönüklük düzeyine sahip bireylerin aldatmaya daha yatkın olduğunu göstermektedir (Schmitt, 2004).
Ayrıca kaygılı bağlanma stiline sahip bireylerin duygusal doğrulamayı başka yerlerde arama olasılığı daha yüksektir (Birnbaum, 2018).
2. İlişki Dinamikleri
İlişki doyumunun düşük olması, cinsel tatminsizlik ve iletişim problemleri aldatmanın güçlü yordayıcıları arasındadır.
2022 yılında yapılan bir uzunlamasına çalışmada, aldatmadan önceki dönemlerde ilişki doyumunun belirgin biçimde düştüğü saptanmıştır (Stavrova, 2022).
Bu bulgu, aldatmanın çoğu zaman ilişki sorunlarının bir sonucu, nadiren de nedeni olduğunu düşündürmektedir.
3. Bağlamsal Faktörler
Fırsat unsurları da belirleyicidir. Çalışma ortamında karşı cinsle yakın etkileşim, sık seyahat ya da yüksek sosyal temas içeren meslekler aldatma riskini artırabilir (Allen vd., 2005).
Ayrıca, çevrimiçi ortamlar yeni “duygusal alternatifler” yaratarak fırsat algısını genişletmiştir (Rodrigues vd., 2021).
Aldatmanın Psikolojik ve İlişkisel Etkileri
Aldatma yalnızca aldatılan kişiyi değil, aldatmayı yapan bireyi ve ilişki sistemini de etkiler. Aldatılan bireylerde sıkça travma sonrası stres belirtileri, depresif duygudurum, anksiyete ve özsaygı kaybı gözlemlenir (Ortman, 2009).
Bazı araştırmalar, “aldatılma deneyiminin” uzun vadeli sağlık sorunlarıyla bile ilişkili olduğunu öne sürmektedir (Roese vd., 2023).
Öte yandan, aldatmayı gerçekleştiren bireylerin bir kısmı pişmanlık hissetmez; Johns Hopkins Üniversitesi’nden yapılan bir çalışmaya göre, birçok kişi sadakatsizlikten sonra bile ilişkilerini “sağlıklı” olarak değerlendirmiştir (Lammers vd., 2023).
Bu bulgu, bazı bireylerin bilişsel çelişkiyi azaltmak için davranışlarını rasyonelleştirdiklerini göstermektedir.
İlişki düzeyinde ise güvenin sarsılması, bağın zayıflaması ve ilişki doyumunun azalması sıklıkla rapor edilmiştir (Drigotas vd., 1999).
Ancak dikkat çekici şekilde, bazı çiftler doğru süreçlerle ilişkiyi yeniden yapılandırabilmektedir (Gordon vd., 2004).
İyileşme ve Yeniden Güven İnşası
Aldatmanın ardından iyileşme süreci uzun, duygusal olarak zorlayıcı ancak mümkündür. Başarılı onarım genellikle üç temel aşamadan oluşur: itiraf ve kabul, duygusal işleme ve yeniden bağ kurma (Gordon vd., 2004).
Bu süreçte en etkili yaklaşımlardan biri, Duygusal Odaklı Terapi (Emotionally Focused Therapy, EFT)’dir. Bu terapi, çiftlerin aldatma sonrası duygusal bağlarını onarmalarına ve güveni yeniden inşa etmelerine yardımcı olur (Johnson, 2019).
Açık iletişim, sorumluluk alma, empati geliştirme ve zaman içinde güveni yeniden tesis etme; onarımın vazgeçilmez öğeleridir.
Ayrıca, ilişkide olumlu etkileşimlerin artırılması (birlikte kaliteli zaman, ortak hedefler, duygusal destek) gelecekteki sadakatsizlik riskini azaltan güçlü bir tampon işlevi görür (Mark vd., 2011).
Sonuç
Romantik ilişkilerde aldatma, yalnızca bireysel bir “ihanet” değil; kişilik, bağlanma, fırsat ve ilişki doyumunun etkileşiminden doğan çok katmanlı bir olgudur.
Aldatmanın hem bireysel hem ilişkisel düzeyde yarattığı hasar derin olabilir, ancak doğru psikolojik müdahalelerle onarım mümkündür.
Araştırmalar göstermektedir ki, güveni yeniden kazanmak zamana ve istikrara bağlıdır; aldatma, ilişkilere dair yıkıcı bir olay olmakla birlikte, kimi zaman duygusal farkındalık ve gelişim için bir dönüm noktası da olabilir (Johnson, 2019).
Kaynakça
Allen, E. S., Atkins, D. C., Baucom, D. H., Snyder, D. K., Gordon, K. C., & Glass, S. P. (2005). Intrapersonal, interpersonal, and contextual factors in engaging in and responding to extramarital involvement. Clinical Psychology: Science and Practice, 12(2), 101–130.
Barta, W. D., & Kiene, S. M. (2005). Motivations for infidelity in heterosexual dating couples: The roles of gender, personality differences, and sociosexual orientation. Journal of Social and Personal Relationships, 22(3), 339–360.
Birnbaum, G. E. (2018). The fragile spell of desire: A functional perspective on changes in sexual desire across relationship development and maintenance. Perspectives on Psychological Science, 13(2), 244–264.
Drigotas, S. M., Safstrom, C. A., & Gentilia, T. (1999). An investment model prediction of infidelity. Journal of Personality and Social Psychology, 77(3), 509–524.
Gordon, K. C., Baucom, D. H., & Snyder, D. K. (2004). An integrative intervention for promoting recovery from extramarital affairs. Journal of Marital and Family Therapy, 30(2), 213–231.
Johnson, S. M. (2019). Attachment theory in practice: Emotionally focused therapy (EFT) with individuals, couples, and families. Guilford Press.
Jones, D. N., & Weiser, D. A. (2014). Differential infidelity patterns among the Dark Triad. Personality and Individual Differences, 57, 20–24.
Lammers, J., van Dijke, M., & Stapel, D. (2023). Cheaters don’t regret: Satisfaction and justification in infidelity. Archives of Sexual Behavior, 52(4), 1289–1301.
Mark, K. P., Janssen, E., & Milhausen, R. R. (2011). Infidelity in heterosexual couples: Demographic, interpersonal, and personality-related predictors of extradyadic sex. Archives of Sexual Behavior, 40(5), 971–982.
O’Sullivan, L. F., & Belu, C. F. (2022). Predictors of infidelity: A comprehensive review. Journal of Sex Research, 59(3), 375–394.
Ortman, D. (2009). Post-infidelity stress: The trauma of betrayal. Journal of Couple & Relationship Therapy, 8(2), 130–145.
Rodrigues, D., Lopes, D., & Pereira, M. (2021). Online infidelity: Risk factors and relationship outcomes. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 24(1), 20–27.
Roese, N. J., et al. (2023). Being cheated on and its lasting psychological and health consequences. Social Psychological and Personality Science, 14(6), 1021–1033.
Schmitt, D. P. (2004). The Big Five related to risky sexual behavior across 10 world regions. Behavioral Medicine, 30(4), 134–138.
Stavrova, O., & Fetchenhauer, D. (2022). Relationship functioning declines before infidelity: Evidence from longitudinal data. Psychological Science, 33(8), 1234–1247.*
Whitty, M. T. (2003). Cyber-flirting: Playing at love on the Internet. CyberPsychology & Behavior, 6(6), 623–633.*
