Modern dünyada uyku, çoğu birey için giderek zorlaşan bir alışkanlık haline gelmeye başladı. Dışarıdan gelen trafik sesleri, gün içinde yaşanan yoğun iş temposu, akademik stres, mesleki sorumluluklar ve kişisel hayatın oluşturduğu stresler, dijital ekranların ışıkları ve kullanım süreleri bireylerde kesintisiz ve derin uykuya dalmayı zorlaştırmaktadır. Son yıllarda dijitalleşmenin artması ve sosyal medya kullanım sürelerinin uzaması, uyku ritmini bozarak zihinsel yorgunluğu artırmaktadır. Tüm bu faktörler incelendiğinde, bireylerin dinlenme ve gevşeme ihtiyaçları önemli ölçüde artmaktadır.
Son yıllarda kullanıcılar, farklı deneyimler oluşturarak ASMR (Autonomous Sensory Meridian Response) kavramını gündeme getirmişlerdir. Aynı zamanda otonom duyusal meridyen tepki olarak da adlandırılan ASMR, sosyal medya platformlarında paylaşılan videolar aracılığıyla tetikleyici sesler (tıkırtı, fısıltı, hafif dokunuş sesleri) sunar. Bu sesler, bireylerin rahatlamasına ve gevşemesine yardımcı olarak uykuya daha kolay dalmalarını sağlamaktadır (Aytekin, 2019). İlk başlarda sadece bir trend olarak görülen ASMR, daha sonra araştırmacılar tarafından psikolojik destek aracı olarak da değerlendirilmeye başlanmıştır.
ASMR’nin Bireysel Farklılıkları
ASMR videoları bireylerde farklılık göstermektedir. Bazı bireyler tıkırtı ve fısıltı seslerinden tetiklenirken, bazıları rol play içeriklerden (örneğin doktor muayenesi) veya meditasyona hazırlayıcı, anksiyeteye karşı rahatlatıcı videolardan etkilenir. ASMR’nin diğer kategorileri arasında yapay çevre sesleri, belgesel niteliğindeki doğal sesler (ağaç, rüzgâr, çiçek), sus sesleri ve yemek yerken çekilen videolar bulunmaktadır (Aydoğdu Karaaslan & Çoğal, 2023).
TikTok ve YouTube gibi sosyal medya platformlarında yaygınlaşan ASMR videoları, genellikle uykusuzluk, stres ve anksiyete yaşayan bireyler tarafından tercih edilmektedir. ASMR videolarının izlenmesi sırasında, bireylerin beyinlerindeki ödül sistemi aktive olmaktadır (Lochte et al., 2018). Pandemi sonrası uykusuzluk ve stres düzeyinin artmasıyla birlikte, ASMR videoları izleyenlerin dikkatlerinin dağıldığı, güvenli bir ortam hissi oluşturduğu ve zihinsel rahatlama sağladığı; ayrıca kalp atışlarını azalttığı tespit edilmiştir (Poerio et al., 2018).
ASMR’nin Psikolojik Etkileri
ASMR sesleri, basit ve ritmik tekrarlayıcı uyarıcılar aracılığıyla beyindeki stres verici zihinsel döngüyü kırabilir. Bazı bireylerde uyku öncesi rutin hâline gelerek beyninde güvenlik algısını güçlendirir ve mindfulness, meditasyon gibi yöntemlerle benzerlik gösterir. EEG çalışmalarında alfa dalgalarında artış gözlemlenmiştir (Engelbregt et al., 2022).
Uyumadan önce ekranlara bakmak (TV izlemek veya telefon kullanmak) uyku kalitesini düşürebilir. Ancak ASMR videoları çoğunlukla işitsel uyaranlara dayanır; ekrana bakmadan, kulaklıkla dinlenebilir. Bu yönüyle daha sağlıklı bir dijital alternatif sunar. Yapılan araştırmalara göre, gece ASMR videoları izleyen bireylerin gece boyunca daha az uyanma yaşadığı ve ilaç dışı uyku destek araçları olarak kullanılabileceği belirtilmiştir (Hardian et al., 2020).
Uyku bozukluğu yaşayan bireyler için ASMR içerikleri, oluşan uyaranlar sayesinde zihinsel sakinlik ve rahatlama sağlamaktadır. Özellikle stres düzeyinin yüksek ve zihnin sürekli meşgul olduğu durumlarda, ASMR videoları uykuya dalmada destekleyici bir araç olarak değerlendirilebilir. Araştırmalar, bazı bireylerin ASMR’den hiç etkilenmediğini, bazı bireylerde ise belirgin rahatlama sağladığını ortaya koymuştur (Delen & Doğan, 2024). Ancak ASMR alanındaki bilimsel araştırmaların hâlen sınırlı olduğu, daha detaylı ve uzun süreli çalışmaların gerektiği belirtilmektedir.
Kaynakça
-
Aydoğdu Karaaslan, İ., & Çoğal, E. (2023). Yeni medyada otonom duyusal meridyen tepki (ASMR) videolarının analizi [Analysis of autonomous sensory meridian response (ASMR) videos in new media]. Euroasia Journal of Social Sciences & Humanities, 10(33), 1–25.
-
Aytekin, B. A. (2019). İzleyici ve içerik etkileşimi bağlamında yeni bir YouTube fenomeni olarak otonom duyusal meridyen tepki (ASMR) etkisinin deri iletkenliği ölçümü (GSR) tekniği ile incelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 10(17), 1568–1600.
-
Delen, Ö., & Doğan, A. (2024). Fısıltı diplomasisi: ASMR dünyasında uluslararası bir dil olarak Türkçe imajı. Uluslararası İletişim ve Sanat Dergisi, 4(9), 82–104.
-
Engelbregt, H. J., Brinkman, K., van Geest, C. C. E., Irrmischer, M., & Deijen, J. B. (2022). The effects of autonomous sensory meridian response (ASMR) on mood, attention, heart rate, skin conductance and EEG in healthy young adults. Experimental Brain Research, 240(6), 1727–1742.
-
Hardian, H., et al. (2020). Improvement of sleep quality by autonomous sensory meridian response (ASMR) stimulation among medical students. Malaysian Journal of Medical & Health Sciences, 16, 81–85.
-
Lochte, B. C., Guillory, S. A., Richard, C. A. H., & Kelley, W. M. (2018). An fMRI investigation of the neural correlates underlying the auditory and visual triggers of the Autonomous Sensory Meridian Response (ASMR). BioImpacts, 8(4), 295–304.
-
Poerio, G. L., Blakey, E., Hostler, T. J., & Veltri, T. (2018). More than a feeling: Autonomous sensory meridian response (ASMR) is characterized by reliable changes in affect and physiology. Plos One, 13(6), e0196645.
