Birçok insanın yaşadığı ve hayatlarını zor bir hale sokan, aynı zamanda kendisini de yetersiz hissettiren ama bir türlü anlamlandıramadığı o deneyimi bu yazıda işleyeceğim. Beyin sisi (brain fog), kişilerde unutkanlık, dikkat eksikliği, zihinsel yavaşlama ve genel bilişsel işlev bulanıklığıyla kendini gösteren semptomların adıdır. Beyin sisinin tıbbi bir tanısı olmasa da birçok fiziksel, zihinsel ve çevresel faktörle ilişkilidir.
Beyin Sisi Nedir?
Beyin sisi veya bulanıklığı, kişilerin nörolojik işlem hızında azalmayı, karar verme mekanizmalarında gerilemeyi ve bellek problemlerini içinde barındıran bilişsel işlev bozukluğudur (Akanat ve Özdemir Alkanat, 2024). Beyin sisi, kişinin beyninde yer alan bir dejenerasyondan kaynaklanmaz veya böyle bir şey yaratmaz (Çelik ve Eyi, 2024). Beyin sisinin en yaygın nörobilişsel semptomları; hafıza problemleri, bilişsel işlevlerde bozulma, konsantrasyon kaybı, değişken ruh halleri, dikkat eksikliği, karar vermede güçlük, kelime bulmada zorlanma ve zihinsel yorgunluk olarak sıralanabilir. Beyin sisinin çok çeşitli sebepleri bulunmaktadır. Literatürde en çok Covid-19 salgınına yakalanmış ve daha sonra iyileşmiş kişilerde sık görülen bir durum olarak dikkat çekmiştir (Çelik ve Eyi, 2024). Literatürde Covid-19 sonrasında yaşanan beyin sisi, beyin dokusundaki hipoaktiviteyle ilişkilendirilmiştir. Bununla birlikte literatürde, beyin sisinin birçok durumdan etkilendiği ve kişinin hayatına girebildiği kaydedilmiştir.
Beyin Sisinin Nedenleri
Beyin sisinin yaşam içinde gerçekleşen birçok olaydan etkilenerek meydana gelebildiği ve kişinin iş, sosyal ve aile hayatını olumsuz yönde etkilediği görülmektedir. Bu bilişsel işlev bozukluğu, kişinin kendini yetersiz hissetmesine, iş veya özel hayatta verimsiz olmasına sebep olabilmektedir. Beyin sisine sebep olan bazı durumlar arasında tıbbi, nörolojik ve psikolojik ilaçlar ve kişinin yaşam tarzı gösterilebilir.
Fibromiyalji, multipl skleroz (MS), migren, Covid-19, doğum, tiroid kaynaklı hastalıklar; beyin sisinin tıbbi veya nörolojik kaynaklı sebepleri arasında yer almaktadır. Psikolojik açıdan beyin sisini oluşturabilen bozukluklar ise depresyon, travma sonrası stres bozukluğu ve anksiyete bozukluklarıdır. Kemoterapi, antidepresanlar, antihistaminikler, uyku ilaçları, alkol, madde kullanımı gibi durumlar ise beyin sisini oluşturabilen kimyasal etkenlerdir. Son olarak kişinin sağlıklı olmayan bir yaşam tarzını benimsemesi de beyin sisine yol açabilen durumlar arasındadır. Örneğin; yetersiz uyku, yetersiz veya yanlış beslenme (örneğin şeker ağırlıklı beslenme), yetersiz su tüketimi, aşırı stres ve sedanter (hareketsiz) yaşam tarzı. Bazı örneklerde, birden fazla değişikliğin veya durumun etkisiyle beyin sisi oluşabilir. Örneğin doğum gibi yaşam olaylarında hormonal değişiklikler, psikolojik durumlar ve yaşam tarzındaki dengesizlikler beyin sisinin meydana gelmesine neden olabilmektedir.
Beyin Sisinin Tedavisi
Beyin sisinin çok çeşitli sebepleri olabildiği gibi semptomları azaltmak veya yok edebilmek adına çok çeşitli yöntemler bulunmaktadır. Bu yöntemler elbette kişinin sahip olduğu beyin sisinin altta yatan sebebine göre değişebilmektedir. Lopez-Leon ve diğerleri (2021) göre semptomları azaltmak için psikoterapi ve fiziksel egzersizler kullanılabilir. Bunun yanı sıra B12 ve D vitamini takviyesi, düzenli uyku, sağlıklı ve dengeli beslenme, stres yönetimi, zihinsel uyarım gibi yöntemler beyin sisini iyileştiren yöntemler arasında sayılabilir.
Sonuç
Beyin sisi, kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyen bir durum olmakla birlikte geçici ve yönetilebilir bir bilişsel işlev bozukluğudur. Altta yatan sebebin belirlenmesi ve ona uygun tedavinin geliştirilmesi, beyin sisinin yaratmış olduğu bozukluğu büyük ölçüde kontrol etmek ve gidermek için izlenmesi gereken yoldur.
Kaynakça
Akanat, M., & Özdemir Alkanat, H. (2024). Uzamış COVID hastalarında Simon görevi ile bilişsel etklerin değerlendirilmesi. Dicle Tıp Dergisi, 51(2), 275–283. https://doi.org/10.5798/dicletip.1501369
Çelik, T., & Eyi, S. (2024). Beyin sisi: Hemşireliğe yansımaları. 6th International “Acharaka” Congress on Medicine, Nursing, Midwifery and Health Sciences, İzmir, Türkiye, 14–16 Mart 2024, 516–520. https://doi.org/10.5281/zenodo.10838601
Lopez-Leon, S., Wegman-Ostrosky, T., Perelman, C., Sepulveda, R., Rebolledo, P. A., Cuapio, A., & Villapol, S. (2021). More than 50 long-term effects of COVID-19: A systematic review and meta-analysis. Scientific Reports, 11(1), 16144. https://doi.org/10.1038/s41598-021-95565-8
