Depresyon, çoğu kişinin duyduğu ve hakkında az çok fikir sahibi olduğu bir ruhsal rahatsızlıktır. Umutsuzluk, karamsarlık, kişinin kendisi hakkında olumsuz düşünceler yöneltmesi gibi belirtiler depresyonun temel özelliklerindendir. Ancak depresyon, bu genel tanımın ötesinde, birden fazla türü olan bir bozukluktur.
Bu yazıda, depresyonun daha az bilinen ama oldukça yaygın görülen bir türü olan distimi üzerine odaklanacağız.
Distimi Nedir?
Distimi, kişinin gün içinde çoğu zaman ve en az iki yıl süresince kendisini çökkün hissetmesiyle tanımlanır (Amerikan Psikiyatri Birliği, 2013). Bu çökkünlük hali, yalnızca bireyin kendisi tarafından değil, çevresindekiler tarafından da fark edilebilir. Distimi, çoğu zaman “süreğen depresyon” olarak da adlandırılır.
Distiminin başlangıcı çocukluktan ileri yaşlara kadar herhangi bir dönemde olabilir. Tanı koyulabilmesi için çökkün ruh haline ek olarak aşağıdaki belirtilerden en az ikisinin bulunması gerekir:
-
İştahın azalması ya da artması
-
Uykusuzluk ya da aşırı uyuma
-
Enerji düşüklüğü veya bitkinlik
-
Özsaygı eksikliği
-
Odaklanma zorluğu veya karar vermede güçlük
-
Umutsuzluk hissi (Amerikan Psikiyatri Birliği, 2013)
Çocuklarda ve ergenlerde bu durum, çökkünlükten çok kolay öfkelenme şeklinde görülebilir. Onlarda tanı için belirtilerin en az bir yıl sürmesi gerekir.
Distimi, majör depresyona göre daha hafif seyirli olsa da daha uzun süreli olduğu için fark edilmesi güçtür. Distimi yaşayan kişiler, uzun süre bu belirtilerle yaşadıkları için bu durumu kişilik özellikleriyle karıştırabilirler. Bu da tanı konulmasını ve destek alınmasını geciktirebilir (Bal, 2024).
Distiminin Kişi Üzerindeki Etkileri Nelerdir?
Tıpkı depresyon gibi, distimi de bireyin günlük yaşamını, ilişkilerini ve genel işlevselliğini olumsuz yönde etkiler.
-
Aktivitelere karşı ilgi kaybı ve zevk alamama görülebilir (Bal, 2024).
-
Kişi sosyal ortamlardan uzaklaşabilir, izolasyon yaşayabilir (Cengiz, Kutlar vd., 2004).
-
Kişilerarası ilişkilerde sorunlar ve iletişim kopuklukları yaşanabilir (Cengiz, Kutlar vd., 2004).
-
Enerji düşüklüğü, yapılan işlerde verim kaybına yol açabilir (Bal, 2024).
-
Görsel bellek olumsuz etkilenebilir (Özten, 2019).
-
Hareketlerde yavaşlama gözlemlenebilir (Özten, 2019).
Distiminin Gelişimindeki Etmenler Nelerdir?
Distiminin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, bazı biyolojik ve çevresel faktörler bu rahatsızlığın gelişiminde rol oynayabilir.
1. Ailenin Psikolojik Geçmişi
Aile bireylerinde depresyon veya kişilik bozukluğu gibi rahatsızlıkların bulunması, distimiye genetik bir zemin hazırlayabilir (Cengiz, Kutlar vd., 2004).
2. Zorlu Yaşam Olayları
Sevilen birinin kaybı, ilişki problemleri, işsizlik veya ekonomik zorluklar gibi stresli yaşam olayları, distiminin ortaya çıkmasını tetikleyebilir (Cengiz, Kutlar vd., 2004).
3. Çocukluk Dönemi Travmaları
Çocuklukta yaşanan ihmal, duygusal yoksunluk ya da istismar gibi olumsuz deneyimler, ilerleyen yaşlarda distimi riskini artırabilir (Cengiz, Kutlar vd., 2004).
4. Kronik Stres
Uzun süreli stres, beynin kimyasal dengesini bozarak duygusal dayanıklılığı zayıflatır. Bu durum, distiminin ortaya çıkmasına zemin hazırlayabilir (Cengiz, Kutlar vd., 2004).
Distiminin Tedavisi Nasıldır?
Distimi tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır; ancak bunun için profesyonel destek gereklidir. Uygun terapi yöntemleri ve gerektiğinde ilaç desteğiyle iyileşme mümkündür.
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
Bilişsel Davranışçı Terapi, kişinin düşünce-duygu-davranış döngüsü üzerinde çalışarak, distiminin yarattığı olumsuz düşünce kalıplarını dönüştürmeyi hedefler.
Kişinin kendisiyle ilgili olumsuz inançlarını fark etmesine, bu inançların yerine daha gerçekçi ve sağlıklı düşünceler koymasına yardımcı olur.
Bu yaklaşım, depresyonun diğer türlerinde olduğu gibi distimi tedavisinde de oldukça etkilidir (Bal, 2024).
İlaç Tedavisi
Antidepresan ilaçlar, beyindeki nörotransmitter dengesini düzenleyerek serotonin ve dopamin seviyelerini artırabilir. Bu da kişinin duygu durumunu iyileştirir.
İlaç tedavisi, özellikle terapiye erişimi sınırlı olan ya da motivasyon eksikliği yaşayan bireylerde faydalı olabilir (Bal, 2024).
Sonuç
Distimi, depresyonun süreğen bir türüdür ve kişide uzun yıllar boyunca fark edilmeden devam edebilir. Her gün süren çökkün ruh hali, düşük enerji, dikkat dağınıklığı ve özsaygı eksikliği ile kendini gösterir.
Majör depresyona kıyasla belirtiler daha hafif olsa da süregenliği nedeniyle bireyin yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürür.
Distimisi olan kişiler, bu durumu “benim karakterim böyle” diyerek kabullenebilirler; ancak bu, bir kişilik özelliği değil, tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır. Psikoterapi ve ilaç tedavisiyle distimi iyileştirilebilir, yaşam kalitesi yeniden artabilir.
Kaynakça
-
Amerikan Psikiyatri Birliği. (2013). Ruhsal bozuklukların tanı ve istatistik el kitabı (5. baskı). https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596
-
Cengiz, Y., Kutlar, T., Hacıoğlu, M., & Yaman, M. (2004). Distimik Bozukluk: Gözden Geçirme. Düşünen Adam Dergisi, 17(1), 21–26.
-
Bal, F. A. (2024). Distimik Bozukluk ve Depresyonun Nedenleri: Özel Banka Çalışanları Örneği. The Journal of Social Sciences, 31(31), 332–349.
-
Özten, E. (2019). Duygudurum bozukluklarında yürütücü işlevler. The Journal of Neurobehavioral Sciences, 6(1), 33–38.
