Boşanma, bireyler arası bir ayrılığın çok ötesinde; toplumsal dokuyu, aile yapısını ve bireylerin ruhsal sağlığını etkileyen çok boyutlu bir durumdur. Artan boşanma oranları, sadece özel hayata dair bir durum değil, sosyolojik ve psikolojik süreçleriyle toplumların geleceğini ilgilendiren önemli bir alandır. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) dokümanlarına göre, son yıllarda boşanma oranlarında artış tespit edilmiştir. Aynı şekilde, dünya genelinde birçok ülkede benzer eğilimler görülmektedir (Can, Y. ve Aksu, B.N. 2016:889).
Yargılamadan, suçlamadan; aile yapısını güçlendiren, bireylerin psikososyal açıdan, çocukların yüksek faydasını gözeten bir bakış açısı benimsemek en sağlıklı yaklaşım olacaktır. Boşanma sürecini bir “son” değil; bazen sağlıklı bir başlangıç, bazen ise önlenebilir bir kırılma olarak ele almak, bizi daha yapıcı çözümlere ulaştırabilir (Can, Y. ve Aksu, B.N. 2016:900).
Boşanmanın Nedenleri
İletişim Eksikliği
Duygusal paylaşımın yavaş yavaş yok olması, empati eksikliği ve çatışma çözme becerilerinin yetersizliği, ilişkilerin zayıflamasına yol açar (Yıldırım, N. 2004:62).
Ekonomik Sorunlar
Özellikle düşük gelirli ailelerde, geçim derdi ilişkilerde gerginliğe neden olabilir.
Sadakatsizlik
Sadakatsizlik durumunda güvenin sarsılmasına ve ilişkinin temelinin zedelenmesine yol açar. Bu durum, boşanma kararını etkileyen önemli bir faktördür (Yıldırım, N. 2004:62).
Aile İçi Şiddet, evliliklerdeki en ciddi sorunlardan biridir. Şiddete uğrayan bireyler, güvenli bir yaşam arayışıyla boşanmayı tercih edebilirler.
Ailelerin Evliliğe Müdahalesi
Geniş ailelerin evlilik içindeki rolü, çiftler arasında gerilim yaratabilir. Aile müdahaleleri, eşlerin birbirlerine olan bağlılıklarını zayıflatabilir.
Bireyselleşme ve Değişen Toplumsal Değerler
Toplumda bireysel hak ve özgürlüklerin ön plana çıkması, geleneksel evlilik anlayışlarını sorgulatmaktadır (Yıldırım, N. 2004:63).
Boşanmanın Etkileri
Ebeveynler Üzerindeki Psikolojik Etkiler:
- Kaygı ve depresyon
- Özgüven kaybı
- Toplumsal yargılanma korkusu
- Yeni bir yaşam kurma endişesi
Bazı bireyler için boşanma bir rahatlama getirse de, özellikle tek taraflı boşanmalarda terk edilmişlik ve başarısızlık duygusu yoğun yaşanır (Tor, H. 1993:83).
Çocuklar Üzerindeki Kısa Vadede Etkileri:
- Akademik başarıda düşüş
- İçe kapanma ya da saldırganlık
- Uyku ve yeme bozuklukları
- Sadakat çatışması (anne-baba arasında kalma) (Tor, H. 1993:89)
Uzun vadede ise bazı çocuklarda:
- Güven sorunları
- Yakın ilişkilerden kaçınma
- Evlilik kurumuna karşı olumsuz bakış
- Psikolojik bozukluk riski artabilir.
Ancak unutulmamalıdır ki, her boşanma çocuğa zarar vermez. Önemli olan, ebeveynlerin boşanma sonrası dönemde çocukla kurdukları sağlıklı ve istikrarlı ilişkidir (Tor, H. 1993:90).
Toplumsal Yansıması:
Toplumsal açıdan boşanma, bireylerin sosyal destek sistemlerinden kopmalarına, yalnızlaşmalarına ve bazen ekonomik açıdan kırılgan hale gelmelerine yol açar.
- Yalnızlaşma ve sosyal izolasyon
- Toplumsal önyargılarla baş etme
- Tek ebeveynli ailelerin artması
- Sosyal yardımlara duyulan ihtiyaçta artış (Tor, H. 1993:98)
Önleyici Çözüm Önerilerim
a) Evlilik Öncesi Danışmanlık Hizmetlerinin Yaygınlaştırılması:
Evlilik, sadece iki kişinin değil, iki ailenin ve iki farklı hayat tarzının birleşimi anlamına gelir. Bu nokta bazen beklentilerin karşı karşıya gelmesiyle sonuçlanabilir. Evlilik öncesi danışmanlık, çiftlerin birbirlerini daha iyi tanımalarına, iletişim becerilerini yenilemelerine ve görülen kavga alanlarını önceden fark etmelerine olanak tanır (Böke, Ö. ve Özkan, İ. 1994:294).
b) Evlilik İçi Kriz Dönemlerinde Profesyonel Yardım Alınması
Her evlilik, zaman zaman kriz dönemlerinden geçebilir. Bu dönemlerde profesyonel destek almak, çiftlerin sorunlarını daha sağlıklı ve yapıcı biçimde çözmelerine yardımcı olur (Böke, Ö. ve Özkan, İ. 1994:294).
c) Aile İçi İletişimin Güçlendirilmesi
Ben Dili: “Sen hep beni kırıyorsun” yerine “Söylediğin söz beni üzdü” demek mesela (Böke, Ö. ve Özkan, İ. 1994:294).
d) Medya ve Sosyal Medyada Sağlıklı İlişki Modellerinin Teşvik Edilmesi
Toplumda evlilik ve ilişki algısı, büyük ölçüde medyadan etkilenmektedir. Ancak medyada sıklıkla çatışmalı, güvenin zedelendiği ya da sağlıksız ilişki modelleri öne çıkarılmaktadır. Sağlıklı ve yapıcı ilişki örneklerinin medya yoluyla gösterilmesi, özellikle genç bireylerin ilişkilere bakışını olumlu yönde etkileyebilir (Böke, Ö. ve Özkan, İ. 1994:294).
Boşanma Kaçınılmazsa: Sağlıklı Boşanma Süreci Nasıl Olur?
a) Aile Danışmanlığının Rolü
Aile danışmanlığı bu sürecin psikolojik ve sosyolojik yanlarının sağlıklı geçirilmesine destek olur.
Uygulanabilir Önerim: Boşanma başvurusu yapan çiftlere, mahkemeye gitmeden önce en az bir kez aile danışmanlığı görüşmesi önerimdir (Kaya, K. ve Eren, T.G. 2020:723).
b) Çocuklara Boşanmanın Nasıl Anlatılacağı
Uygulanabilir Yaklaşımım:
“Biz senin annen ve baban olarak seni çok seviyoruz ama artık eş olarak birlikte olamayacağımıza karar verdik.”
“Bu senin suçun değil, bu kararı biz birlikte aldık.”
Duygularını ifade etmesine izin verilmelidir: “Üzgün hissedebilirsin, bu çok normal.” (Kaya, K. ve Eren, T.G. 2020:723)
c) Ortak Ebeveynlik Modeli: Anne-Baba Olmanın Evlilikten Ayrı Bir Sorumluluk Olduğu
Ebeveynlik, evlilik sona erse bile ömür boyu süren bir yükümlülüktür. Ortak ebeveynlik modeli, boşanmış çiftlerin çocukların bakımı, eğitimi ve duygusal ihtiyaçları konusunda birlikte ve tutarlı bir şekilde hareket etmesini sağlar.
Uygulanabilir Önerim: Boşanma sonrası ortak alınacak ebeveynlik kararları için yazılı bir “ortak ebeveynlik planı” oluşturulabilir (Kaya, K. ve Eren, T.G. 2020:723).
d) Profesyonel Destek Almak Bir Zayıflık Değil, Güçtür
Bu dönemde bireylerin psikolojik danışmanlık almaları, süreci daha sağlıklı atlatmalarına yardımcı olur. Toplumsal önyargılar nedeniyle destek almaktan kaçınmak, iyileşme sürecini geciktirir (Kaya, K. ve Eren, T.G. 2020:724).
Çağrım şudur:
Genç çiftlere: Evliliğe adım atmadan önce bilinçlenin.
Evliliği sürdürenlere: İletişimi güçlendirin, krizlerde destek alın.
Boşanmak zorunda kalanlara: Saygılı bir ayrılık ve sorumlu bir ebeveynlik mümkündür.
Topluma: Aileleri yargılamak yerine destek olun. Medya, eğitim kurumları, devlet iş birliği, sosyal sorumluluk ile sivil toplum hep birlikte daha sağlıklı ilişkiler ve gelecek için sorumluluk gereklidir (Kaya, K. ve Eren, T.G. 2020:724).
Kaynakça
Can, Y. ve Aksu, B.N. (2016). Boşanma Sürecinde ve Sonrasında Kadın. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, ss. 889–902.
Yıldırım, N. (2004). Türkiye’de Boşanma ve Sebepleri. Bilig Ahmet Yesevi Üniversitesi, Kış 2004, Sayı 28: ss. 59–81.
Tor, H. (1993). Boşanma ve Boşanmış Kadınların Psiko-sosyal, Ekonomik Durumları Üzerine Bir Araştırma. T.C. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, ss. 1–203.
Böke, Ö. ve Özkan, İ. (1994). Boşanma ve Sonrası. Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 2, ss. 289–295.
Kaya, K. ve Eren, T.G. (2020). Boşanma ve Erken Boşanmaların Artış Nedenleri. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 3(9): ss. 708–728.
