Başımıza gelen talihsiz ve olumsuz durumlara karşı herkesin aynı şekilde tepki vermediğini fark etmişsinizdir. Bir düşünün. Aklınıza gelen en olumsuz olay neydi? Şimdi o olaya karşı duygusal açıdan nasıl tepki verdiğinizi düşünün. Bu süreci nasıl atlattınız? Olayı aşıp yola devam etmeniz ne kadar zaman aldı? Herkesin bu sorulara vereceği yanıt çok farklıdır eminim. Kimisi için bir ilişkinin sonlanması kişinin hayatı için yıkıcı pek çok duygu ve hayatına devam etmeyi engelleyen bir tepki ortaya çıkarırken, bir başkası için kısa zamanda üstesinden gelinen ve umutla yola devam edilen bir tepki ortaya çıkartabilir. Peki aramızdaki bu farklılık nereden geliyor?
Psikoloji literatüründe ilk defa 1960’lı yıllarda yer alan, günümüzde de pozitif psikoterapi alanı tarafından araştırmalara konu olan psikolojik dayanıklılık kavramı üst paragraftaki sorumuza cevap olacak. Kısaca psikolojik dayanıklılık (resilience), ortaya çıkan bir zorlukla bireyin baş etme gücünü ve etkinliğini ifade eder. Biraz daha açacak olursak hayatın karşımıza çıkardığı olumsuz durumlar karşısında yeni gelişen duruma hızlıca uyum sağlama, kendimizi toparlama ve ortaya çıkan tüm içsel süreçlere dayanabilme kapasitemize psikolojik dayanıklılık diyebiliriz.
Psikolojik Dayanıklılığın Yüksek Olması Ne Anlama Gelir?
Tanımdan da anlaşılacağı üzere psikolojik dayanıklılığın yüksek olması, bireyin hayata uyum sağlaması ve iyilik halini koruması için oldukça önemli bir beceri. Psikolojik dayanıklılığımız ne kadar güçlü olursa hayatla olan ilişkimiz de o kadar iyi olacaktır. Aynı zamanda psikolojik dayanıklılığı yüksek bireyler, kendilerini uyum sağlamakta zorlanmanın ortaya çıkaracağı psikolojik ve fizyolojik semptomlardan da daha iyi koruyacaklardır. Hayata karşı iyimser bakış açısının korunması, yaşanan yaşamdan tatmin hissetme, sağlıklı ilişkiler kurup geliştirme, stres ve kriz anlarını yönetme becerisi, özyeterlilik hissinin artması, olumsuz ve çarpıtılmış içerikli düşüncelerden uzak kalma gibi pek çok konu da psikolojik dayanıklılığın bireye kazandırdığı becerilerdir.
Psikolojik Dayanıklılığın Düşük Olması Ne Anlama Gelir?
Psikolojik dayanıklılığı düşük bireylerin her şeyden önce psikolojik rahatsızlıklara yakalanma ihtimali daha fazla olacaktır. Çünkü başına gelen talihsiz olayın yarattığı değişikliğe uyum sağlamakta zorlanan birey, karamsar ve çarpıtılmış düşüncelerin etkisiyle depresif bir hale gelebilir. Bu durumda eğer gerekli destek ve iyileşme hali sağlanamazsa kişinin majör depresyona varacak şekilde psikolojik sorunların altında kalması ihtimali olabilir. Benzer şekilde bazı yaşantılar, bireylerde altta yatan anksiyete bozukluklarını tetiklemede rol sahibi olabilir. Kişi geleceğe dair büyük bir kaygı hissedebilir ya da duruma uyum sağlayamamanın getirdiği bir kaygı hali söz konusu olabilir.
Psikolojik dayanıklılığı düşük bireylerin karşılaştığı en büyük zorluklardan bir tanesi hayatlarından memnun olmama ve kendini mağdur gibi hissetme halidir. Kimi kişilerde yaşanan olaylar sadece kişinin başına gelmiş gibi bir yalnızlık hissi de görülebilir. Bu his kişiyi mağdur bir halde gibi göstererek hayatından mutlu ve memnun olmama gibi bir vaziyete doğru götürebilir.
Son olarak psikolojik dayanıklılığın düşüklüğü uzun vadede bireylerde düşük benlik saygısı algısına katkı sunacaktır. Karşısına çıkan zorlukla baş etmede zorlandığını fark eden birey, kendini yetersiz ve beceriksiz hissedebilir. Bu hislerle birlikte kendine suçlayıcı ve eleştirel bir şekilde yaklaşarak kendine dair olan saygısının azalmasına yol açabilir.
Psikolojik Dayanıklılığım Ne Düzeyde?
Psikolojik dayanıklılığınızın düşük mü yoksa yüksek mi olduğunu anlamak için aşağıda yer alan Tayfun Doğan’ın 2015 yılında yayımlanmış ‘Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması’ isimli makalesinde yer alan Kısa Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği’nden faydalanabilirsiniz.
Not: Ölçekte yer alan ters maddeler kişilere uygulama ve değerlendirme kolaylığı olması açısından revize edilerek düzenlenmiştir. Ölçeğin orijinal haline atıf verdiğim makaleden ulaşabilirsiniz.
Aşağıda yer alan maddelere 1 ile 5 arasında sizi tarif edecek şekilde puan verin:
(1= Hiç uygun değil, 2= Uygun değil, 3= Biraz uygun, 4= Uygun, 5= Tamamen uygun)
- Sıkıntılı zamanlardan sonra kendimi çabucak toparlayabilirim.
- Stresli olayların üstesinden gelmekte zorluk çekmem.
- Stresli durumlardan sonra kendime gelmem uzun zaman almaz.
- Kötü bir şey olduğunda bunu atlatmak benim için zor olmaz.
- Zor zamanları çok az sıkıntıyla atlatırım.
- Hayatımdaki olumsuzlukların etkisinden kurtulmam fazla zaman almaz.
Ölçekten alabileceğiniz en yüksek puan 30, en düşük puan 6’dır. Kendi puanınızı bu aralıkta kıyaslayarak psikolojik dayanıklılığınızın ne düzeyde olduğuna dair bir izlenim edinebilirsiniz.
Umarım bu makale psikolojik dayanıklılık kavramıyla tanışmanıza ve kendinizle ilgili bu konuda farkındalık geliştirmenize yardımcı olmuştur.
Kaynakça
- Doğan, T. (2015). Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102.
- Hefferon, K. & Boniwell, I. (2018). Pozitif Psikoloji Kuram, Araştırma ve Uygulamalar.
