Narsisizm ile ilgili mitolojik hikayeyi pek çoğumuz duymuş olabilir. Peri kızının aşkına karşılık vermeyen avcı Narkissos tanrılar tarafından lanetlenir ve kendi yansımasına aşık edilerek narsistik bir kaderle karşılaşır. Yansımasına duyduğu büyük hayranlık ise günden günden eriyip gitmesine sebep olur ve sonunu getirir. Narsisizmkavramının Narkissos’tan geldiğini düşünmemiz bile onu olabildiğince kötücül, benmerkezci ve kendine hayranlık duymaktan ibaret bir kavram olarak anlamamıza zemin oluşturuyor gibi görünüyor. Ama ne yazık ki bu hikaye narsisizmi tam olarak yansıtmıyor.
“Normal Narsisizm” diye bir şey vardır.
Kulağa inanılmaz gelse de narsisizm, sadece kendini çok beğenmek, kendisini herkesten üstün görmek, başkalarını aşağılamak ya da manipüle etmekten ibaret değil. Hatta bu kavramı belirli bir noktada benlik bütünlüğümüzü, yani özdeğerimizi, özsaygımızı ve kendimize yönelik algımızı olumlu yönde etkileyen bir yapılanma şeklinde de görebiliriz.
Normal narsisizm ile patolojik narsisizm arasındaki farkları şu şekilde madde madde sıralayabiliriz:
-
Kendine Değer Verme
-
Normal Narsisizm: Kişi, kendi yeteneklerine ve başarısına makul bir şekilde değer verir. Kendine güveni yüksektir, ancak bu, gerçekçi bir şekilde sınırlandırılmıştır.
-
Patolojik Narsisizm: Kendisine ait düşünceleri tamamen çevreden beslenir. Kişi, aşırı bir kendilik beğenisi ve üstünlük hissi taşıyabildiği gibi gizli bir aşağılama duygusu da sahip olabilir.
-
-
Empati
-
Normal Narsisizm: Empati yeteneği vardır, diğer insanların duygularını ve ihtiyaçlarını anlamaya çalışır. Başkalarına saygı gösterir, ancak kendi ihtiyaçlarını da dikkate alır.
-
Patolojik Narsisizm: Empati eksikliği vardır. Başkalarının duygularını anlamakta ve önemsemekte zorlanır. Kendisini sürekli olarak ön planda tutar ve diğerlerinin duygularına duyarsızdır.
-
-
İlişkiler
-
Normal Narsisizm: Sağlıklı ve dengeli ilişkiler kurabilir. Karşılıklı saygı ve dengeye dayalı bağlantılar kurmaya eğilimlidir.
-
Patolojik Narsisizm: İlişkilerde manipülasyon, çıkarcılık ve başkalarını kullanma eğilimi vardır. Başkalarından sürekli takdir ve onay bekler, ancak genellikle derin ve kalıcı ilişkiler kurmada zorluk yaşar. Kendi değerini arttıracağını düşündükleri partnerler seçme eğilimindedirler. Örneğin; çok zengin, çok güzel ya da göz önünde olan biri onlar için daha ideal bir partner olabilir çünkü bu da onlar için toplumsal bir onaydır. Partnerlerini ilişkinin başlarında yüceltirken zaman içerisinde aşağılama eğilimi gösterirler.
-
-
Başarı Arzusu
-
Normal Narsisizm: Başarıya ve tanınmaya değerli bir şekilde önem verir. Ancak bu başarıları genellikle gerçekçi ve makul hedeflere dayanarak elde etmeye çalışır.
-
Patolojik Narsisizm: Başarıya olan arzu, takıntı halini alabilir ve her şeyin üzerinde üstünlük sağlama isteği vardır. Kişi, başkalarından sürekli olarak üstünlük taslamak ve takdir edilmek ister. Değerli olup olmamasının başarısına bağlı olduğunu düşünme eğiliminde olabilirler.
-
-
Krizlere Tepki
-
Normal Narsisizm: Eleştiriler ve olumsuz geri bildirimler karşısında bazı duygusal tepkiler gösterebilir, ancak bu durum sağlıklı bir şekilde aşılabilir.
-
Patolojik Narsisizm: Eleştirilere karşı aşırı duyarlı ve savunmacıdır. Küçük bir eleştiri bile büyük bir travma yaratabilir ve kişiyi depresyona veya öfkeye sürükleyebilir.
-
-
Bağımlılık
-
Normal Narsisizm: Kişi, sağlıklı bir şekilde başkalarına bağımlı olabilir, ancak bağımsızlık da önemlidir. Kendi değerini başkalarının görüşlerinden fazla etkilenmeden belirler.
-
Patolojik Narsisizm: Sürekli onay ve hayranlık ihtiyacı vardır. Başkalarına duyduğu bağımlılık, kişisel değerini başkalarının takdirine dayandırmasına yol açar.
-
-
Kendilik ve Gerçeklik
-
Normal Narsisizm: Kişi, kendini genellikle gerçekçi bir şekilde tanımlar. Güçlü yanlarını fark edebilir, ancak zayıf yönlerinin de farkındadır.
-
Patolojik Narsisizm: Gerçeklikle bağları zayıf olabilir. Kendisini olağanüstü bir şekilde yüceltir ve başkalarından üstün olduğunu düşünür. Gerçekten uzak bir kendilik algısına sahiptir. Kendiliği ya çok kırılgan ya da büyüklemecidir.
-
-
Başarı ve Yenilgiye Tepki
-
Normal Narsisizm: Başarılar kutlanırken, başarısızlıklar da kişisel gelişim fırsatı olarak görülebilir. Kişi, yenilgilerden ders çıkarabilir.
-
Patolojik Narsisizm: Başarı ve övgü, kişinin varlığını sürdürmesi için kritik öneme sahiptir. Yenilgiler veya eleştiriler, kişinin kendilik algısını sarsar ve duygusal çöküşe yol açabilir.
-
-
Duygusal Durum
-
Normal Narsisizm: Kişi, duygusal dengeyi koruyabilir. Özsaygısı, zaman zaman inişler ve çıkışlar gösterse de genellikle istikrarlıdır.
-
Patolojik Narsisizm: Duygusal denge oldukça kırılgandır. Aşırı övgülerle coşabilirken, en küçük eleştirilerle depresyona girebilir. İstikrarsız bir duygu durumu söz konusu olabilir. Değersizlik duygusunakarşı hassastır, öyle hissettirildiğini düşündüğünde çabuk öfkelenebilir.
-
-
Kendilik Algısı
-
Normal Narsisizm: Kişinin kendilik algısı, genellikle çevresel faktörlere ve kişisel deneyimlere dayanarak şekillenir. Kendi değerini bilir ancak başkalarıyla kıyaslamaz.
-
Patolojik Narsisizm: Kişi, kendini başkalarından kesinlikle farklı ve üstün görür. Kendini sürekli olarak yüceltir ve başkalarını küçümser. Bazı durumlarda ise tam tersi değersizlik duygularını gizlemek adına üstünmüş gibi davranır.
-
Sonuç
Narsisizmi bir canavar olarak görmek yerine narsistik eğilimin herkeste bir parça var olduğunu da kabul ederek bu kavramı bir spektrum olarak algılamak; narsistik eğilim ile narsistik kişilik bozukluğu’nu karıştırmamak iyi olabilir. Çünkü empati becerimizi, öz şefkatimizi, kriz yönetim becerilerimizi ve ikili ilişkilerdeki rolümüzü geliştirebilmek için kendi narsisizmimizi keşfetmemiz önemli ve gerekli bir adım olacaktır.
Kaynakça
-
Miller, J. D., & Campbell, W. K. (2008). Narcissism and narcissistic personality disorder: The development of a critical analysis of theory and measurement. Psychological Bulletin, 134(3), 543–561. https://doi.org/10.1037/0033-2909.134.3.543
-
Raskin, R., & Hall, C. S. (1979). A narcissistic personality inventory. Journal of Personality Assessment, 43(3), 298–305. https://doi.org/10.1207/s15327752jpa4303_5
-
Kernberg, O. F. (1975). Borderline conditions and pathological narcissism. Jason Aronson.
