Yakın İlişkiler
Kadınlar ve erkekler… Romantik ilişkiler söz konusu olduğunda üstüne bol bol düşünülen ve konuşulan bir konu oluyor. Bununla ilgili özellikle sosyal medyada sıklıkla birçok paylaşım yapılıyor.
Gaslighting, manipülasyon, toksik ilişkiler, ilişkide iletişim şekilleri derken onlarca belki de yüzlerce şeyle karşılaşıyoruz.
Bunlardan bazıları da karanlık kişilikler ve manipülasyon.
Son dönemlerde yapılan araştırmalar, “karanlık kişilik” özellikleri olarak tanımlanan makyavelizm, sadizm, psikopati ve narsisizmin; “toksik” olarak nitelendirilen manipülasyon türlerini bilinçli ve sık şekilde kullandığını ortaya koyuyor (March ve ark., 2023).
Önceden “karanlık üçlü” diye adlandırdığımız narsisizm, makyavelizm ve psikopatiye; sadizmin eklenmesiyle oluşan karanlık dörtlü, romantik ilişkilere birçok açıdan etki ediyor.
Bu yazımızda karanlık kişilikler diyebileceğimiz bu dörtlünün ilişkilere etkisinden bahsedeceğiz.
Gaslighting ve Manipülasyonun Psikolojik Yüzü
Son zamanlarda sıklıkla duyduğumuz gaslighting, inkâr, yalan, çelişkiler ve yanlış yönlendirmeyle partnerin gerçeklik algısını değiştirmeye yönelik yapılan davranışların tümünü ifade eder (Bhatti ve ark., 2021; Sodoma, 2022; Sweet, 2019).
Peki söz konusu gaslighting olduğunda bu karanlık dörtlü kişilik özellikleri nasıl davranışlar gösteriyor?
Sadizm başta olmak üzere psikopati, makyavelizm ve narsisizm karanlık kişilik özelliklerine sahip olan bireyler gaslighting yöntemlerini sıklıkla kullanmakla kalmıyor; bunu manipülatif bir ilişki kontrol taktiği olarak uyguluyor (March ve ark., 2023).
Karanlık kişilik özelliklerini düşündüğümüzde aslında bu hiç şaşırtıcı gelmemeli.
Makyevelist düşünceye sahip bireyler, başkalarının daha saf ve kolay manipüle edilebilir olduğuna dair inançlara sahip olmakla birlikte, kişisel kazançları doğrultusunda başkalarını manipüle etmeyi akılcılaştırdıkları makyavelist taktikleri kullanıyorlar (Monaghan ve ark., 2018; 2020).
Yani diğer bir deyişle, bu kişiler yaptıkları manipülasyonları kendi içlerinde haklı çıkarmak için mantıklı görmeye başlıyorlar.
Bu da makyavelist karanlık kişiliğe sahip insanların gaslighting davranışlarını bilinçli olarak yaptığını gösteriyor.
Psikopati, Sadizm ve Narsisizmin İlişkilerdeki Rolü
Öte yandan, psikopatiye baktığımızda; birincil psikopati soğukluk ve duygusuzlukla karakterize edilirken, ikincil psikopati yüksek duygusallık ve dürtüsellik ile birlikte gelen baskınlık kurma ve başkalarını manipüle etme isteğiyle ilişkilidir.
Bu nedenle, psikopatiye sahip bireyler de gaslighting davranışlarını bilinçli olarak sergiliyorlar.
Sadist karanlık kişilik özelliklerine baktığımızda ise; doğası gereği karşısındaki insana acı çektirmekten hoşlandıkları için gaslighting’in yarattığı psikolojik zarardan keyif alıyorlar (Dimitrova, 2021; Buckels ve ark., 2019; March ve ark., 2023).
Narsisizm söz konusu olduğunda ise sosyal açıdan olumsuz yaklaşımlarla karşılaştıklarında bunu benlik değerleri için bir tehdit olarak görüp, yetersizlik duygularından kaçmak için gaslightinge başvuruyorlar (Hart ve ark., 2017; March ve ark., 2023).
Yani, narsisistik bireyler, eleştiri veya reddedilme gibi durumları benliklerine yönelik bir tehdit olarak algıladıkları için, kendilerini yetersiz hissetmemek adına karşısındakini manipüle edip gaslighting davranışına başvuruyorlar.
Toksik Özellikler: Saldırganlık ve Baskı Kurma Davranışları
İlişkilerde saldırganlık, baskı kurma gibi toksik özellikler incelendiğinde de bu karanlık kişiliklerde bizi şaşırtmayan sonuçlar ortaya çıkıyor.
Makyevelistlerde baskı kurma ve saldırgan davranışlar görülürken, narsisizmde kavgacılık ve baskı kurma ön plana çıkıyor (Albrecht ve ark., 2023).
Aynı zamanda psikopatiye baktığımızda da saldırgan etkileşim gözleniyor (Albrecht ve ark., 2023).
Aslında bu karanlık kişilik özellikleri göz önünde bulundurulduğunda, tüm bu davranışların partneri kontrol etme amacı taşıdığı görülüyor (Albrecht ve ark., 2023).
Manipülasyonun Cinsiyet Dinamikleri
Manipülasyon denilince, genelde bunun erkekler tarafından kadınlara yapıldığı düşünülüyor.
Peki gerçekten öyle mi?
Aslında hayır. Araştırmalar gösteriyor ki, “erkeğin fail, kadının mağdur” olduğu manipülasyon algısı gerçeği tam olarak yansıtmıyor.
Kadınlar ve erkekler, karşısındaki insanı manipüle ederken sadece farklı yöntemler kullanıyorlar.
Erkekler, daha çok kontrol odaklı ve psikolojik şiddet tarzı manipülasyonları tercih ederken, kadınlar duygusal yoğunluk içeren manipülasyon tekniklerine başvuruyor (Hamberger, 2005; Hamberger & Larsen, 2001).
Tabii unutmamak gerekir ki, bu durum yalnızca karanlık kişilik özellikleri taşıyan bireylerde gözlemlenir.
Ancak bir virgül koymamız gereken yer, önceden bahsettiğimiz gaslighting davranışıdır.
Gaslighting söz konusu olduğunda, karanlık kişiliğe sahip erkekler bu yöntemi kadınlara oranla daha fazla kullanıyor (Morgan, 2017).
Bağlanma Stilleri ve Karanlık Kişilikler
Özellikle makyavelist karanlık kişilik özelliklerine sahip bireylerde partneri kontrol etme amacı bu davranışlarda biraz daha belirgindir.
Fakat bağlanma stilleri göz önünde bulundurulduğunda makyavelist bireyler bizi şaşırtıyor:
Sanılanın aksine, bağlanma ve yakınlık ihtiyacı bu kişiliklerde daha çok öne çıkıyor (Inancsi ve ark., 2015; Albrecht ve ark., 2023).
Ancak bu bağlanma ihtiyacının çelişkili bir yönü var:
Yakınlık isteği yüksek olsa da, aynı anda kaçınma davranışı da görülüyor (İnancsi ve ark., 2015; Albrecht ve ark., 2023).
Makyevelist bireyler doğaları gereği kontrol ihtiyacı içindedir; bu nedenle partnerlerini çıkarları doğrultusunda yakınlarında tutma eğilimi gösterirler.
Diğer karanlık kişilik türlerinde ise durum farklıdır.
Psikopati, narsisizm ve sadizmde yakınlık ihtiyacı neredeyse yoktur (Neumann, 2010; Calderon, 2021; Bennet, 2006).
Bu bireyler hem yakınlık kurma isteği duymazlar hem de belirgin bağlanma problemleri yaşarlar.
Romantik İlişkilerde Karanlık Kişiliklerin Etkisi
Kadın ve erkek ilişkilerinde karanlık kişilik özelliklerine sahip olmak veya böyle bir partnerle birlikte olmak, birçok açıdan psikolojik etkilere yol açabilir.
Kimi zaman gerçeklere olan güvenin sarsılmasına, kimi zaman da kişinin kendinden şüphe etmesine neden olabilir.
Bazen bu durum duygusal sömürüye kadar ilerleyebilir.
Kimileri bu manipülasyon yöntemlerinin bilinçsizce uygulandığını düşünebilir; ancak karşınızda karanlık kişilik özelliklerine sahip bir birey varsa, bunun bilinçli bir şekilde partnerini yönlendirme amacıyla yapıldığını bilmelisiniz.
Fakat unutmamak gerekir ki, eğer emin olmadan partnerinize bu özellikleri yakıştırıp onu bununla suçlarsanız, siz de manipülasyonun bir çeşidini göstermiş olabilirsiniz.
