Toplumumuzda fobilere ve fobik kişilere karşı olumsuz tutum sergilendiğini gözlemlemekteyim. Şimdi siz de yazıyı okumadan kendinize sorun: Fobiler var mıdır? Ve fobik kişiler gerçekten hasta mı yoksa dikkat mi çekmeye çalışıyorlar? Fobik kişilerin genellikle duyduğu cümle; “Yok artık!” veya “Abartma!” oluyor. Fobisi olan kişiler genellikle, bir fobi tetikleyicisine maruz kaldıklarında aniden ve uyarı vermeden ortaya çıkabilen panik ataklar yaşarlar.
Fobiler Neden Oluşur?
Fobilerin neden oluştuğu tek bir durumla açıklanamaz. Kişiden kişiye göre değişen deneyimler sonucunda olduğu düşünülmektedir. Korku ögesi veya durumuyla yüz yüze gelerek kötü bir deneyim geçirmek fobiye sebep olabilirken, hiçbir deneyimi olmasa bile korku ve kaçınma yaşanabilir. Fobi sahibi olmayı havalı görmek veya fobileri olan bir ebeveyn ile yaşayarak model alma yoluyla fobi sahibi olunabilir. Bu yüzdendir ki çocuklar ilk korkularını ebeveynlerinden öğrenir.
Örneğin daha önce köpekten korkma gibi bir deneyimi olmayan çocuk, annesi veya babasının köpekten korkarak kaçmasını ve panik atak geçirme halini gördüğünde çocukta artık köpekten korkacaktır. Ancak yetişkinlikle beraber kendi kararlarını alabilen bir birey olarak bu korkunun üzerine giderse ve çözüm için yardım alırsa, aslında köpeklerden korkmadığını, hatta köpek sahibi olmak istediğini bile fark edebilir.
Jung ve Fobiler
Fobilerin neden oluştuğuna dair en farklı açıklamayı Jung yapmaktadır. Jung’a göre korkular ve fobiler; tarihsel geçmişten, atalarımıza dayanan ve farkında olmadan bu zamana taşıdığımız bir durumdur. Kollektif bilinçdışı olarak adlandırılan bu teoride, aynı semboller veya korkular farklı insanlarda benzer durumlar yaratır.
Fobi Nedir? DSM-5 Nasıl Sınıflandırmıştır?
-
Mantıksız aşırı korku durumu: Kişi, belirli bir nesneye karşı tetikleyici yoğun bir korku sergiler.
-
Kaçınma ve aşırı tepki: Kendini bunaltan durumdan kaçınmak için elinden geleni yapar.
-
Yaşamda sorunların çıkması: Kişinin okul, iş veya kişisel yaşamını önemli ölçüde etkiler.
Bu durumların en az 6 ay devam etmesi gerekir.
Fobilerin Bazı Tipik Semptomları Şunlardır:
-
Göğüs ağrısı veya sıkışması
-
Boğulma hissi
-
Bulantı
-
Kontrol edilemeyen terleme veya titreme
-
Hızlı kalp atışı
Kısaca fobik bireylerin özellikleri şunlardır: bireyde aşırı korku, ani anksiyete tepkisi ve korku tetikleyicisinden kaçınma yer alır. Bu belirtiler, kişinin işlevsellik yeteneğini sınırlamalı, en az altı ay sürmeli ve başka bir ruhsal bozukluğa bağlı olmamalıdır.
Korku ve Fobi Aynı Anlamda Mıdır?
Korku ve fobi aynı şey değildir, bu yüzden aralarındaki farkı bilmek önemlidir. Birçok kişi nesnelere veya durumlara karşı korku veya tiksinti duyabilir ancak bu fobi sahibi olduğunuz anlamına gelmez.
Özgül Fobisi Olanların Tedavi İçin Başvurma Oranları Oldukça Düşüktür.
Sebebi ise fobilerin hastalık gibi görülmemesi ve kişilerin tedavisinin olmadığını düşünmesidir. Huy veya kişilik özellikleri olarak düşünüldüğünden, başka bir rahatsızlık için başvurulması ile uzmanın fark etmesiyle ortaya çıkabilir. Aynı zamanda fobik bireyler, belirli durum veya nesne ile karşı karşıya gelmemek için başarılı kaçınma taktikleri geliştirdikleri için sorunsuz bir hayat sürüyor gibi gözükebilir.
Bilinen Bazı Fobiler Şunlardır:
-
Akrofobi: Yükseklik korkusudur. Binaların yüksek katlarında bulunmaktan, merdiven çıkmaktan veya yükseklik içeren diğer aktivitelerden korkabilirsiniz.
-
Aerofobi: Uçma korkusu
-
Aichmophobia: İğnelerden veya bıçak, makas, keskin köşeler ve iğneler gibi keskin nesnelerden korkmadır.
-
Araknofobi: Örümceklerden korkma
-
Hemofobi: Kan görme veya kan tahlili yaptırma korkusudur.
-
Herpetofobi: Yılanlardan, kertenkelelerden ve diğer sürüngenlerden korkma durumudur.
-
Tripofobi: Delik korkusudur. Tripofobik görüntüler gördüğünüzde iğrenme hissedebilirsiniz.
-
Nomofobi: Cep telefonunuzdan mahrum kalma korkusudur.
Bunlar sık duyduğumuz ve gördüğümüz fobilerdir. İlginç fobiler var mı peki derseniz, tabii ki de var. Örneğin “Renklerden korkulur mu?” demeyin, bu durumun da fobisi var.
-
Lökofobi: Beyaz renkten korkmadır.
-
Melanofobi: Siyah veya diğer koyu renklerden korkma durumudur.
-
Porfirofobi: Mor renkten korkma durumudur.
Bu fobiler size ilginç gelmediyse daha da ilginçleri mevcuttur literatürde:
-
Jinefobi: Kadınlardan korkmaktır.
-
Pedofobi: Çocuklardan korkmadır.
-
Androfobi: Erkeklerden korkmaktır.
Bunlar gibi birçok fobi literatüre girmiş ve araştırılmıştır. Bilinen dört yüze yakın fobi vardır.
Bu yazımdaki amaç; korku ile fobi arasındaki farkı öğrenmek ve günlük hayatta sıkça kullandığımız “fobi” kelimesinin asıl anlamını ortaya çıkarmaktır. Araştırmalarda üzerine düşülen ve farklı açıklamalar bulunulan bir konudur. Görülen o ki fobiler komplike durumlardır ve ciddiye alınmaz ise anksiyete ve madde kullanımına kadar gidebilmektedir.
